Επειδή στη Γαλλία η δημοκρατία και οι θεσμοί έχουν και ιστορία και διδακτικό παρελθόν, θυμίζω ότι ο Γάλλος στοχαστής Μοντεσκιέ είχε γράψει τον 18ο αιώνα «Στη νηπιακή ηλικία των κοινωνιών, οι ηγέτες του κράτους δημιουργούν τους θεσμούς. Αργότερα, οι θεσμοί δημιουργούν τους ηγέτες». Δυστυχώς, οι ηγέτες του δικού μας κράτους, ευθύς εξαρχής αντί θεσμών ίδρυσαν φατρίες, θρυλικότερες των οποίων ήσαν οι μακαριακοί και οι γριβικοί. Μέχρι που οδήγησαν τον τόπο στην καταστροφή. Όποτε υπάρχει τίμημα το πληρώνει ο ανώνυμος πολίτης. Δυόμισι χιλιάδες οι νεκροί του 1974 (πραξικόπημα και εισβολή) κι όπως ξανάγραψα, εξ αυτών, «επωνύμου πατρός ουδείς»…
Από το 1977 και εντεύθεν, όταν λογικά στα κόμματα θα έπρεπε να είχε αρχίσει ο απογαλακτισμός από τον Μακάριο και τον Γρίβα και να επιχειρήσουν να ανοικοδομήσουν το κράτος δημιουργώντας και θεσμούς, προτίμησαν το διαμοιρασμό της εξουσίας και εθίστηκαν στη χλιδή και στη μέθη της. Εθισμός που σήμερα έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, που ενώ πολιτικοί και κόμματα βλέπουν ότι διασύρονται λόγω ρουσφετιού, αναξιοκρατίας, διαπλοκής και αθέμιτου πλουτισμού, ποιούν τη νήσσαν. Τη στιγμή που η αποσύνθεση οδηγεί νομοτελειακά σε πτώση, θεσμούς (εκτελεστική και νομοθετική εξουσία και η δικαιοσύνη) και αξίες (παιδεία και πολιτισμό) και ουσιώδεις κοινωνικές ανάγκες (υγεία και προστασία των αδύναμων και αναξιοπαθούντων) τα πρόσωπα που εκπροσωπούν θεσμούς εμφανίζονται ασύδοτα (σε εξουσία, χρήμα και λόγο) .
Όλα αυτά δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ξεκίνησε από το λεγόμενο θαύμα της ανοικοδόμησης του ’74, που δεν προέκυψε λόγω πολιτικής δεινότητας αλλά ως αποτέλεσμα αδυσώπητης ανάγκης. Ήταν «θαύμα», με το πάγωμα των μισθών για δύο και πλέον χρόνια, με τις χιλιάδες που ξενιτεύτηκαν στις «Αραπιές» κι έστελναν μέσα χρήμα και με τα εκατομμύρια ξένης βοήθειας που μπήκαν στο δημόσιο ταμείο, μέρος των οποίων χρημάτων φαγώθηκε από τους θαυματοποιούς. Ποιος είχε νου τότε να σκεφτεί τους θεσμούς, που όμως αν λειτουργούσαν ίσως σήμερα τα πράγματα να ήταν αλλιώς; Εξάλλου τότε ήταν η εποχή που οι «μεγαλοπαράγοντες» καπάρωναν υπουργεία κι έφτιαχναν δικά τους καπετανάτα. Μοίραζαν θέσεις στη δημόσια υπηρεσία και μοιράζονταν τα χρήματα από τα συμβόλαια του δημοσίου που τα έδιναν σε δικούς τους, οι οποίοι τους ξεπλήρωναν με μίζες (κάτι σαν κυκλική παραοικονομία) κι έγραφαν φυσικά τη δημοκρατία και τους θεσμούς στα παλαιότερα των υποδημάτων τους. Για έλεγχο ή λογοδοσία ούτε λόγος. Η αξιοκρατία ήταν παλιό ξινό ανέκδοτο (κι ακόμα είναι). Είναι γι’ αυτό που χρόνια τώρα επιμένω ότι τα τρία κακά της μοίρας μας είναι η έλλειψη λογοδοσίας, η ατιμωρησία και η ασυδοσία. Παραμένοντας στη μεγάλη σχολή της Γαλλίας, θα επικαλεσθώ και τον Φρανσουά-Ρενέ ντε Σατωμπριάν, πολιτικό και ποιητή (1768-1848), ο οποίος είχε γράψει ότι «Οι θεσμοί περνούν τρεις φάσεις: τη φάση του κοινωφελούς έργου, τη φάση των προνομίων και τη φάση της κατάχρησης». Στην Κύπρο, λόγω έλλειψης επαρκούς παιδείας (ποτέ δεν μας άγγιξε ο Διαφωτισμός), περάσαμε απευθείας στην τρίτη φάση, αυτήν της κατάχρησης. Εξουσίας, χρημάτων και λόγων. Είπαμε, όποτε υπάρχει τίμημα το πληρώνει ο ανώνυμος πολίτης. Μετά το ’74, ο λογαριασμός είχε κάμποσα δισεκατομμύρια: σκάνδαλο Χρηματιστηρίου, σκάνδαλο οικονομίας-τραπεζών, κούρεμα και Συνεργατισμός. Όλα ατιμώρητα. Και είπαμε, η ατιμωρησία οδηγεί στην ασυδοσία και στην κατάχρηση, εξουσίας, χρημάτων και λόγων. Όπως του γενικού εισαγγελέα την περασμένη Τετάρτη, ο οποίος αντί να τοποθετηθεί επί της ουσίας δημοσιεύματος του «Πολίτη», βγήκε τηλεφωνικώς στο ραδιόφωνο, είπε ότι διάβασε το δημοσίευμα κι έκανε εμετό και κατέβασε το ακουστικό! Ξανακούσατε πουθενά τέτοια συμπεριφορά από θεσμικό πρόσωπο; Ξανακούσατε διοικητή Κεντρικής Τράπεζας να παρομοιάζει εαυτόν με τον Χριστό τη στιγμή που όλος ο κόσμος ξέρει ότι πλαστογράφησε το έγγραφο της μισθοδοσίας της; Ξανακούσατε γενικό ελεγκτή να χαρακτηρίζει τους εκπαιδευτικούς της χώρας του Ναζί; Τι μπορεί να είναι αυτό εκτός από ασυδοσία και σε μια κοινωνία άκρως παρακμιακή; Και τι άλλο μας περιμένει
