Το «φαινόμενο» του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το οποίο άρχισε να κερδίζει έδαφος στον απόηχο των χτυπημάτων στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης, είναι πολυδιάστατο. Όπως έχουμε αναφέρει στην πρόσφατη μελέτη μας με τίτλο «Η Ανελεύθερη Τουρκική Δημοκρατία» (Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα: 2017), το «δεξιό φαινόμενο» ΑΚΡ βασίζεται σε τέσσερεις πυλώνες: Πολιτική ηγεμονία, ταξική ηγεμονία, ιδεολογική ηγεμονία και χαρισματική ηγεσία.
Δυο εξελίξεις των τελευταίων εικοσιτετράωρων, σε συνδυασμό με το «φλερτ» της τουρκικής Δεξιάς με τον άξονα Ρωσίας-Κίνας, έρχονται να επιβεβαιώσουν την προαναφερόμενη προσέγγιση. Εν ολίγοις, η τουρκική Δεξιά φαίνεται να εργαλειοποιεί τους διάφορους πυλώνες της εξουσίας της (είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά) στην επιδίωξή της να δημιουργήσει νέες πελατειακές σχέσεις και συνδιαλλαγές στο εσωτερικό και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής .
Ποιες είναι οι δυο εξελίξεις που μας οδηγούν στο προαναφερόμενο συμπέρασμα; Η πρώτη έρχεται από το Χακκάρι (Τσολέμεργκ) της Τουρκίας όπου είχαμε μια τραγική εξέλιξη. «Διαβάζουμε» την όλη ιστορία από τα φιλοκυβερνητικά μέσα της γειτονικής χώρας: Η σύζυγος ενός στρατιωτικού επέλεξε την ημερά των γενεθλίων του για να τον επισκεφθεί στην κουρδική επαρχία Χακκάρι όπου υπηρετεί παίρνοντας μαζί και το παιδί τους. Στο ταξίδι της στο μακρινό Χακκάρι, το αυτοκίνητο της συζύγου έπεσε πάνω σε εκρηκτικό μηχανισμό «παγίδα» και καταστράφηκε ολοσχερώς. Ως αποτέλεσμα της έκρηξης η μητέρα και το βρέφος έχασαν την ζωή τους. Στην κηδεία τους παρευρέθηκε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Τουρκίας, ο οποίος υποσχέθηκε «εκδίκηση», αλλά και μια πιο σκληρή γραμμή στο Κουρδικό.
Η δεύτερη εξέλιξη αφορά τις μυστικές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ (βλπ. προηγούμενο άρθρο γνώμης της συγκεκριμένης στήλης). Η τουρκική πλευρά με μια αιφνιδιαστική κίνηση έθεσε ως νέα προϋπόθεση για την επιδιόρθωση των σχέσεων των δυο χωρών την προνομιακή μεταχείριση της τουρκικής δημόσιας τράπεζας Χάλκμπανκ η οποία εμπλέκεται σε μια σειρά διεθνών υποθέσεων διαφθοράς. Η εν λόγω εξέλιξη προκάλεσε την οργή της αμερικανικής πλευράς η οποία σκληραίνοντας την στάση της απέναντι στην Τουρκία επέβαλε κυρώσεις σε δυο υπουργούς της γειτονικής χώρας.
Οι προαναφερόμενες δυο εξελίξεις αφήνουν πίσω τους μια σειρά αναπάντητων ερωτημάτων, παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς της Άγκυρας. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί πως επιτράπηκε σε μια μητέρα να μεταβεί με το παιδί της σε μια «φλεγόμενη περιοχή» ασυνόδευτη. Πως είναι δυνατόν να μην είχε ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας για την ασφαλή τους διέλευση; Πως γίνεται δορυφορικές εικόνες ξένων υπηρεσιών να δείχνουν ότι λίγο πριν το τραγικό συμβάν από το σημείο της έκρηξης πέρασαν μεγάλα στρατιωτικά οχήματα χωρίς να υποστούν καμία ζημιά; Για ποιο λόγο ο Πρόεδρος Ερντογάν και η κυβέρνησή του σπεύδουν στην παρούσα συγκυρία να επωφεληθούν στο έπακρον από το εν λόγω τραγικό γεγονός; Για ποιο λόγο η τουρκική πλευρά έθεσε μια νέα προϋπόθεση στις διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, την στιγμή που οι διαπραγματεύσεις κυλούσαν ομαλά; Μήπως η τουρκική πλευρά στόχευε στην διακοπή των συνομιλιών, και αυτό παρά τους κινδύνους που έφερε ένα τέτοιο ενδεχόμενο για την τουρκική διπλωματία και οικονομία;
Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά «σκοτεινά σημεία» στις προαναφερόμενες εξελίξεις τα οποία ενδέχεται να μην καταφέρουμε να «φωτίσουμε» ποτέ, όλες οι πληροφορίες των τελευταίων ημερών μας οδηγούν στο αρχικό μας συμπέρασμα. Η κυβέρνηση του ΑΚΡ αντιλαμβανόμενη ότι ένα από τα πολυτιμότερα στηρίγματα της εξουσίας της έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση ρίχνει το βάρος της στους εναπομείναντες τρεις πυλώνες της ηγεμονίας της. Πιο συγκεκριμένα, η κυβέρνηση του ΑΚΡ επέλεξε να αντιμετωπίσει τους κλυδωνισμούς που προκαλεί στην ταξική της ηγεμονία η καλπάζουσα οικονομική κρίση στην Τουρκία εργαλειοποιώντας πρώτον την πολιτική της ηγεμονία, με την ενίσχυση της εθνικιστικής ρητορικής κατά των «τρομοκρατών ανταρτών» Κούρδων, δεύτερον την ιδεολογική της ηγεμονία με την κατασκευή νέων εχθρών όπως οι «κακοί Αμερικάνοι» και τρίτον την χαρισματική ηγεμονική προσωπικότητα του ίδιου του Ερντογάν ο οποίος ως άλλος σούπερ-ήρωας που «αντιμετωπίζει» μια υπερδύμανη και πολλούς «τρομοκράτες».
Μέσα στα εν λόγω πλαίσια, για τις ανάγκες της συγκεκριμένης στρατηγικής και κυρίως για να παρέχει πολύτιμα περιθώρια ανάσας πρώτον στο κεφάλαιο της Ανατολίας το οποίο δέχεται πιέσεις από την οικονομία κρίση και δεύτερον στην τουρκική διπλωματία, η Άγκυρα στρέφει την προσοχή της σε εναλλακτικούς διπλωματικούς προορισμούς όπως η Ρωσία, η Κίνα, η BRICS (βλπ. πρόσφατο ταξίδι του Ερντογάν στην Αφρική) κ.ο.κ.
Σήμερα, το ζωτικής σημασίας ερώτημα για την Τουρκία αλλά και για ολόκληρη την περιοχή αφορά την διάρκεια ζωής του μοντέλου διακυβέρνησης του ΑΚΡ το οποίο βασίζεται σε μια νέα εκδοχή του «führerprensip». Η εμπειρία του προηγούμενου αιώνα έχει δείξει ότι τέτοιου είδους καθεστώτα, όταν δεν έχουν στην διάθεση τους μια ισχυρή οικονομία ή φυσικό πλούτο, έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής (μερικών ετών ή δεκαετιών αναλόγως με τις αντοχές και τις ταξικές ψευδαισθήσεις των κοινωνιών και φυσικά των εξωτερικών ή απρόβλεπτων παραγόντων). Άραγε τι είδους διάρκεια ζωής έχει το διπλωματικά τυχοδιωκτικό, πολιτικά αυταρχικό και ιδεολογικά υπερεθνικιστικό μοντέλο διακυβέρνησης το οποίο ακολουθεί η γειτονική χώρα; Μήπως αναφερόμαστε σε δεκαετία ή μερικά χρόνια;… Ή ακολουθούν εξελίξεις σε πολλά μέτωπα που θα μας εκπλήξουν;…
