«Ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν ξεχνά εύκολα άτομα και σημαντικές εξελίξεις. Του αρέσει να επιβραβεύει άτομα, έτσι ώστε να εξασφαλίσει την εύνοιά τους. Την ίδια στιγμή, δεν ξεχνά και δεν συγχωρά λάθη και κινήσεις, με τις οποίες δεν συμφωνεί». Η συγκεκριμένη επισήμανση έρχεται από έναν πρώην συνεργάτη του ισχυρού πολιτικού άνδρα της περιοχής μας, ο οποίος την περίοδο της άνοδο του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) βρέθηκε στο πλευρό του Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν και των συνοδοιπόρων του. Πριν από λίγα χρόνια, στην Άγκυρα, φήμες ήθελαν τον εν λόγω συνεργάτη του κ. Ερντογάν να αναλαμβάνει ένα ζωτικής χαρτοφυλάκιο της τουρκικής κυβέρνησης.
Ωστόσο, στην συνέχεια διαχώρισε την πορεία του με το κόμμα του και σήμερα ασκεί κριτική σε διάφορες πρωτοβουλίες της Άγκυρας.
Το αίσθημα του ρεβανσισμού, στο οποίο αναφέρεται η πηγή μας και το οποίο χαρακτηρίζει τον Πρόεδρο της Τουρκίας δεν αποτελεί νέο στοιχείο για την πολιτική ζωή της περιοχής μας. Μια σύντομη ματιά λ.χ. στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο αποδεικνύει την σημασία του εν λόγω στοιχείου στην χάραξη πολιτική γραμμής. Στο επίκεντρο των βαλκανικών πολέμων για παράδειγμα συναντάμε, πέρα από τον στόχο της επέκτασης της εθνικής επικράτειας και το στοιχείο του ρεβανσισμού, το οποίο συνεισέφερε τα μάλα στην χάραξη τιμωρητικής και εκδικητικής πολιτικής μεταξύ των βαλκανικών κρατών.
Το ίδιο μοτίβο συναντάμε και στις περιπτώσεις του Κυπριακού και Παλαιστινιακού. Πέρα από τον στόχο του ελέγχου της εθνικής επικράτειας και του κεντρικού κρατικού μηχανισμού οι ντόπιοι πληθυσμοί επιστρατεύουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα πρακτικές και στρατηγικές για να «τιμωρήσουν» τον ανταγωνιστή. Σε κάθε περίπτωση ο «τιμωρός» θεωρεί ότι έχει το δίκαιο, την ιστορία, τους αριθμούς και την διπλωματία με το μέρος του. Επίσης, θεωρεί ότι ο «αντίπαλος» έχει σε τελική ανάλυση έναν και μοναδικό στόχο, την εξουδετέρωσή του. Σε μια τέτοιου είδους εχθρική ανάλυση δεν χωράνε συμφιλιωτικές προσεγγίσεις τύπου Νότιας Αφρικής ή γερμανογαλλικής προσέγγισης της δεκαετίας 50’. Η «εκδίκηση« είναι πάντα ο νικητής.
Στην περίπτωση της Τουρκίας ο ρεβανσισμός είναι μια παλαιά υπόθεση, η οποία πριν από περίπου έναν αιώνα οδήγησε μια ολόκληρη αυτοκρατορία στην διάλυση. Ποιο ήταν άλλωστε το σκεπτικό της πολιτικής-στρατιωτικής τριανδρίας του Κόμματος Ένωσης και Προόδου (ΚΕΠ) όταν συμμάχησε με την Γερμανική Αυτοκρατορία και εισήλθε στο πεδίο των μαχών του Μεγάλου Πολέμου; Η επιστροφή στην Αυτοκρατορία των χαμένων εδαφών και η τιμωρία των εθνικών και θρησκευτικών ομάδων που έπληξαν κατά τις προηγούμενες δεκαετίες τα συμφέροντα της Βασιλεύουσας. Αυτός ήταν ο βασικός μπούσουλας της κυβέρνησης του ΚΕΠ.
Τον ίδιο ακριβώς «μπούσουλα» συναντάμε και στην περίπτωση της κυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), όσον αφορά τις πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή μας. Συγκεκριμένα, όπως μιας επισημαίνει και η καλά ενημερωμένη πηγή μας, εκτός από την διάλυση της επικράτειας του αναδυόμενου κουρδικού κράτους της Μεσοποταμίας, ο κ. Ερντογάν και οι συνοδοιπόροι του στρέφουν την προσοχή τους στους εξής στόχους-τιμωρίες:
1. Εκδίκηση κατά των υποστηρικτών των Κούρδων στην ευρύτερη περιοχή,
2. Εκδίκηση κατά των ΗΠΑ και των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, οι οποίες την νύχτα της 15ης Ιουλίου δεν στάθηκαν στο πλευρό της εκλεγμένης κυβέρνησης της Τουρκίας,
3. Εκδίκηση κατά του Φετχουλλάχ Γκιουλέν και των συνεργατών του, οι οποίοι έφεραν στο προσκήνιο Υποθέσεις Διαφθοράς και προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια η πηγή μας αναρωτιέται: «Τι είδους εξωτερική πολιτική και διάλογο θα μπορούσαμε να αναμένουμε από μια πολιτική ηγεσία η οποία σκέφτεται μόνο την εκδίκηση; Είναι δυνατόν ο ρεβανσισμός και ο ρεβιζιονισμός να δώσει λύσεις στα μεγάλα προβλήματα της περιοχής μας; Άραγε τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν δημιουργούν μεγαλύτερα προβλήματα;»
Προσωπικά πιστεύω ότι θα πρέπει να προσεγγίσουμε την νέα κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις μέσα σε ευρύτερα και πολυδιάστατα πλαίσια και υπό το πρίσμα των προαναφερόμενων. Η αναμέτρηση της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον σχετίζεται άμεσα με την αναπτέρωση του ηθικού της Τουρκίας μετά την πρόσφατη προσέγγιση που επιτεύχθηκε στις σχέσεις της Άγκυρας με την Μόσχα και την Τεχεράνη. Μέσα στα εν λόγω πλαίσια η Άγκυρα αναμετριέται με την Ουάσιγκτον και την Δύση σε πολλά επίπεδα εκ των οποίων τα βασικότερα αφορούν τις διπλωματικές σχέσεις των δυο χωρών και το κουρδικό ζήτημα.
Που θα μπορούσε να οδηγήσει ολόκληρη την περιοχή αυτού του είδους η αναμέτρηση; Με άλλα λόγια, που μας οδηγεί ο ρεβανσισμός της Άγκυρας; Την παρούσα στιγμή όλα τα σενάρια είναι επί τάπητος. Παρ’ όλα αυτά θεωρώ χρήσιμο να επισημάνω ότι ο ολοκληρωτικός εκτροχιασμός των σχέσεων Τουρκίας-Δύσης δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εμπλεκόμενων πλευρών και πρωτίστως της Τουρκίας, για τους συγκεκριμένους λόγους:
1. Η Τουρκία δεν διαθέτει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό και την κατάλληλη οικονομία για μια τελική αναμέτρηση.
2. Μια σειρά ισχυρών διαπλεκόμενων συμφερόντων ενώνουν την Τουρκία με την Δύση.
3. Οι επιλογές της Δύσης στην περιοχή είναι περιορισμένες.
4. Το μέλλον της συνεργασίας της Τουρκίας με την Ρωσία και το Ιράν κάθε άλλο παρά δεδομένο και εξασφαλισμένο θα μπορούσε να θεωρηθεί.
Υπό το πρίσμα των προαναφερόμενων, το σίγουρο είναι ότι κατά το επόμενο διάστημα θα συνεχίσουμε να καταγράφουμε με ενδιαφέρον τις αναταράξεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, χωρίς να αποκλείουμε κανένα ενδεχόμενο, ακόμη και την περίπτωση της αποκατάστασης των σχέσεων. Φυσικά, στο σημείο που έφτασαν σήμερα οι εξελίξεις πολλά θα εξαρτηθούν από την δόση του ρεβανσισμού και τα προσωπικά καπρίτσια των ισχυρών πολιτικών ανδρών σε Αμερική και Τουρκία, ένας απρόβλεπτος παράγοντας που ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να μας οδηγήσει ενώπιον νέων περιπετειών.
