Το κράτος πρόνοιας είναι το θεσμικό πλαίσιο παροχής κοινωνικών δικαιωμάτων μέσω του οποίου οι κυβερνήσεις προωθούν την κοινωνική και οικονομική ευημερία των πολιτών τους. Συνταξιούχοι σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό το πλαίσιο, καθώς εξαρτώνται από το κράτος για να τους παρέχει επαρκές συνταξιοδοτικό εισόδημα κατά τη διάρκεια της συνταξιοδότησης.
Στην Κύπρο η εξάρτηση των συνταξιούχων από την κρατική σύνταξη (πρώτος πυλώνας του συνταξιοδοτικού συστήματος) είναι ιδιαίτερα υψηλή. Εκτιμάται ότι περίπου το 40% του εργατικού δυναμικού της Κύπρου είναι πιθανό να βασιστεί αποκλειστικά στην κρατική σύνταξη, καθώς δεν συμμετέχει σε κάποιο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σχέδιο (δεύτερος πυλώνας του συνταξιοδοτικού συστήματος) το οποίο θα ενίσχυε το συνταξιοδοτικό εισόδημα. Χωρίς επαγγελματικές συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις και με μία κρατική σύνταξη λιγότερη των €1000 τον μήνα περίπου (για τον ιδιωτικό τομέα), τα συντάξιμα χρόνια πιθανότατα θα αποτελούν μία δύσκολη πρόκληση για ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού στο άμεσο μέλλον.
Το πρόβλημα της βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών σχεδίων ανά το παγκόσμιο
Προσδόκιμο Ζωής
Τον τελευταίο αιώνα το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί λόγω της μείωσης της βρεφικής θνησιμότητας, της αύξησης του βιοτικού επιπέδου και της προόδου της υγειονομικής περίθαλψης και της ιατρικής. Από τη μία, αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας, από την άλλη όμως, αυτό σημαίνει πως απαιτείται επαρκής αποταμίευση και προγραμματισμός για τη σύνταξη.
Αυξανόμενος Δείκτης Εξάρτησης
Ο δείκτης εξάρτησης είναι η αναλογία των εξαρτώμενων ατόμων (άνω των 64 ετών) προς το εργατικό δυναμικό (ηλικίες 15-64). Η γήρανση του πληθυσμού και η υπογεννητικότητα υποδεικνύουν ότι υπάρχει ατροφία στο εργατικό δυναμικό να υποστηρίξει τον αυξανόμενο αριθμό συνταξιούχων.
Χαμηλές αποδόσεις
Η παρατεταμένη περίοδος των χαμηλών επιτοκίων καθώς και η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση έχουν συμβάλει σε χαμηλότερες από τις αναμενόμενες επενδυτικές αποδόσεις των συνταξιοδοτικών αποθεμάτων.
Συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις
Οι κυβερνήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν τις προαναφερθείσες προκλήσεις και οι χώρες οι οποίες δεν έχουν εφαρμόσει συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις ή δεν έχουν λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση της επικείμενης κρίσης θα χρειαστεί να αναπτύξουν ένα βιώσιμο σχέδιο σύντομα.
Στην Κύπρο, πέραν από τις αυξημένες δημοσιονομικές δαπάνες για τις συντάξεις οι οποίες θα επηρεάσουν την οικονομία, η κυβέρνηση μπορεί να προβεί σε ορισμένες ενέργειες οι οποίες θα αυξήσουν την πιθανότητα αποταμίευσης των πολιτών για τη σύνταξη. Τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν να είναι:
1. Η παροχή πρόσθετων φορολογικών κινήτρων σε ιδιωτικό επίπεδο για ενθάρρυνση της αποταμίευσης για τη σύνταξη
2. Αυτόματη εγγραφή (automatic enrollment) όλων των ιδιωτικών υπαλλήλων σε επαγγελματικά συνταξιοδοτικά σχέδια έτσι ώστε να τους δίδεται η ευχέρεια να συνεισφέρουν προς τη σύνταξή τους, εάν το επιθυμούν, ακόμη και αν ο εργοδότης δεν προβαίνει σε συνεισφορές
3. Η απαγόρευση της πρόσβασης σε συσσωρευμένα συνταξιοδοτικά ωφελήματα μέχρι την ηλικία συνταξιοδότησης
4. Η επιβολή αυστηρότερων ρυθμιστικών μέτρων για εξασφάλιση της επαγγελματικής και σωστής διαχείρισης των συνταξιοδοτικών σχεδίων
Ποτέ δεν είναι αργά για να δράσουμε
Μέχρι τώρα η Κύπρος δεν κατάφερε να εισαγάγει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα και αν δεν αλλάξει κάτι, το δίλημμα που οι περισσότεροι από εμάς θα αντιμετωπίσουμε στο εγγύς μέλλον, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα, είναι να επεκτείνουμε τα έτη εργασίας μας ή να μειώσουμε σημαντικά το βιοτικό επίπεδο κατά τη συνταξιοδότηση.
Αναμφίβολα, ένα κράτος πρόνοιας είναι υποχρεωμένο να δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις και να αυξήσει την ευαισθητοποίηση που θα βοηθήσει το κοινό να ξεπεράσει αυτή την κρίση, αλλά από την άλλη πλευρά εναπόκειται σε όλους μας να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα και να αρχίσουμε να αποταμιεύουμε περισσότερα για τη σύνταξη, ανεξαρτήτως από το πόσο δύσκολο μπορεί να είναι αυτό. Υπάρχουν απλές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν στον υπολογισμό του συνταξιοδοτικού εισοδήματος καθώς και των συνταξιοδοτικών αναγκών.
Ο προγραμματισμός για τη συνταξιοδότηση πρέπει να είναι στη λίστα προτεραιότητας όλων και πρώτιστα του κράτους.
Κρίστης Μιχαηλίδης, BA, MSBA, MCIM
Ancoria Insurance Public Ltd
christis.michaelides@ancoria.com
