Kathimerini.com.cy
Άποψη του Ανδρέα Α. Ανδρέου
(CEO APS Andreou Property Strategy Chartered Surveyors)
Ανησυχεί το Δημοσιονομικό Συμβούλιο πως το πρόγραμμα των πολιτογραφήσεων θα προκαλέσει επιπτώσεις της «Ολλανδικής ασθένειας» στην κυπριακή οικονομία. Και μετά μας δίνει έναν ορισμό της «Ολλανδικής ασθένειας», εξηγώντας μας πως αυτή η ασθένεια είναι «η μεταφορά πόρων μακριά από παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, οι οποίοι προσωρινά θα καταστούν συγκριτικά λιγότερο κερδοφόροι και μεσο-μακροπρόθεσμα λιγότερο ανταγωνιστικοί λόγω αυξημένου λειτουργικού και επενδυτικού κόστους». Προσωπικά νομίζω πως η χρήση του όρου ήταν μάλλον ατυχής, παρόλο που μπορώ να φανταστώ τον επιχειρούμενο συσχετισμό που το Συμβούλιο θέλησε να κάνει.
Στα οικονομικά, λοιπόν, ο όρος «Ολλανδική ασθένεια» αναφέρεται στη σχέση που παρατηρείται μεταξύ της ανάπτυξης ενός τομέα της οικονομίας και της ταυτόχρονης κάμψης άλλων τομέων της οικονομίας, μέσω του ακόλουθου όμως μηχανισμού: τα αυξανόμενα έσοδα του αναπτυσσόμενου τομέα προκαλούν αύξηση στην αξία του εθνικού νομίσματος και μέσω αυτού οι υπόλοιπες εξαγωγές της χώρας ακριβαίνουν και οι εισαγωγές της χώρας γίνονται πιο φθηνές, με αποτέλεσμα οι τομείς της οικονομίας που ανταγωνίζονται τους τομείς των εισαγωγών να χάνουν από την ανταγωνιστικότητα τους και να παρακμάζουν.
Αν είχαμε σαν εθνικό νόμισμα την κυπριακή λίρα, τότε θα έβλεπα πιο σοβαρά την ανάλυση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου. Επειδή όμως το νόμισμά μας είναι το ευρώ και η συνεισφορά της χώρας μας στον ημερήσιο καθορισμό της ισοτιμίας του έναντι των άλλων νομισμάτων είναι σχεδόν αμελητέα, θα έλεγα ότι η όποια ασθένεια και να παραμονεύει, αυτή μάλλον δεν είναι Ολλανδική. Ολλανδική ασθένεια μάλλον αρπάξαμε την εποχή που όλοι αποφασίζαμε να γίνουμε λογιστές, δικηγόροι, κομπιουτεράκηδες και γιατροί και αφήσαμε παραγωγικούς τομείς όπως – ας πούμε – η γεωργία, η κτηνοτροφία και η βιομηχανία να σμικρυνθούν στο ελάχιστο. Πριν από τριάντα χρόνια δηλαδή και μέχρι το 2008 που ζήσαμε την ασθένεια των παχιών, τρελών κυπριακών αγελάδων που τρέφονταν με ξένο σανό.
Ολλανδική ασθένεια ρισκάρουμε να αρπάξουμε και πάλι αν και όταν έχουμε εισοδήματα από τους υδρογονάνθρακες και το Εθνικό Ταμείο Υδρογονανθράκων διοχετεύει τα έσοδα στην οικονομία χωρίς φειδώ, χωρίς πρόγραμμα και σε μη παραγωγικούς τομείς. Το ιδεατό θα ήταν αυτά τα κεφάλαια να είναι κάπου στο εξωτερικό και να έρχονται σιγά-σιγά με πρόγραμμα, στοχευμένα και σε βάθος χρόνου στην οικονομία μας. Τότε και μόνο τότε δεν θα υπάρξει πρόβλημα ασθένειας – ολλανδικής ή μη. Οι κύριοι πνεύμονες της κυπριακής οικονομίας αυτή την περίοδο είναι ο τουρισμός, η ανάπτυξη ακινήτων, η ναυτιλία και όσες άλλες υπηρεσίες πέραν του τουρισμού μας έμειναν.
Είναι θετικό το ότι μερίδα νέων επιλέγει να ασχοληθεί με πρωτογενείς τομείς της οικονομίας. Αλλά αυτό είναι ακόμη πολύ μικρό για να είναι τόσο σημαντικό. Ας μην ξεχνάμε πως υπάρχει και φυσικός περιορισμός: η έλλειψη νερού, αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Υπάρχει και ο τομέας των νεοφυών επιχειρήσεων που έχει μέλλον, αν του δώσουμε τη δέουσα σημασία. Τα κύρια όπλα μας για οικονομική ανάπτυξη είναι η αναβάθμιση/μετεξέλιξη του τουρισμού σε ένα πραγματικά πολυσύνθετο προϊόν και η ορθολογιστική ανάπτυξη του τομέα των ακινήτων. Στον τουρισμό είναι πολλά που μπορούν να γίνουν. Στον τομέα των ακινήτων χρειάζεται λεπτή και ευαίσθητη διαχείριση: έχουμε ακίνητα αξίας πέραν των €2 δισ. παρκαρισμένα σε τράπεζες και πολλαπλάσια από αυτό υποθηκευμένα σε τράπεζες με ένα μεγάλο ποσοστό να ανήκει σε μη εξυπηρετούμενα και τερματισμένα δάνεια. Κάποτε μέρος ή όλα από αυτά θα περάσουν από την αγορά. Με ποιο κόστος; Ναι, πάμε σαφώς καλύτερα, αλλά πλέον δεν μπορούμε να βάζουμε το μέγα πρόβλημα κάτω από το χαλί. Επειδή τότε θα μιλάμε για «ασθένεια περσικού χαλιού». Το παρκάρισμα ενός προβλήματος έχει – όπως κάθε παρκάρισμα – και ώρα λήξης.
Δεν είναι λοιπόν οι «Πύργοι» (aka πολιτογραφήσεις, aka επενδυτικά σχέδια) που δημιουργούν πρόβλημα διοχέτευσης πόρων. Αν οι πύργοι ήταν το πρόβλημα, το ίδιο πρόβλημα δημιουργούν και οι επαύλεις/ οκέλλες σε αγροκτήματα και οι μαρίνες και τα γκολφ και τα καζίνο. Ας μην είμαστε αυτοκαταστροφικοί. Το κάθε τι χρειάζεται τη διαχείρισή του και το μέτρο του για να δώσει τη σωστή συνεισφορά του. Το όριο των μέχρι 700 αιτήσεων πολιτογράφησης ανά έτος είναι για παράδειγμα ένα καλό μέτρο. Το αν αυτοί οι «νεοκύπριοι» θα πρέπει να διοχετευτούν σε 20 νέους πύργους ή σε 5 πύργους και 300 επαύλεις ας το δούμε με πολεοδομικούς και οικονομικούς όρους. Αλλά δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να λέμε πως δεν πρέπει να στοχεύουμε σε τέτοιου είδους επενδύσεις, επειδή οι άνεργοι που διοχετεύονται στον κατασκευαστικό τομέα θα έπρεπε να πάνε να φυτεύουν αγγούρια, επειδή ο τομέας των αγγουριών είναι σε φθίνουσα κατάσταση και μας χρεώνουν εμάς τους καταναλωτές τα αγγούρια με το εκατοστό. Ίσως, αν δούμε το πρόβλημα της έλλειψης νερού σαν επενδυτική ευκαιρία με απόσβεση σε βάθος χρόνου, τότε να δούμε και άνθιση άλλων τομέων στην χώρα μας. Και δεν είμαι γραφικός, εδώ χώρες με έρημο έγιναν πράσινες με βροχόπτωση και εμείς είμαστε σε ακριβώς αντίθετη τροχιά.
