Κωστής Π. Παπαδιόχος, Βασίλης Νέδος
Χωρίς υψηλές προσδοκίες και με βασική στόχευση τη διατήρηση του θετικού κλίματος, των «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο και των ανοικτών διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών πραγματοποιείται σήμερα η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Αγκυρα και η συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Στην ατζέντα των συνομιλιών δεν προβλέπεται να περιληφθεί η μείζων διαφορά της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, ενώ με δεδομένο ότι στην Ελλάδα οι ευρωεκλογές απέχουν πλέον λιγότερο από ένα μήνα, το ενδιαφέρον έχει μεταφερθεί, πέραν της ουσίας των συνομιλιών, στις δημόσιες δηλώσεις των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν που θα ακολουθήσουν – και κυρίως σε εκείνες του Τούρκου προέδρου.
Η Αθήνα θα προτιμούσε –και το έχει μεταφέρει στην τουρκική πλευρά– να μην υπάρξουν καθόλου αναφορές στη μουσουλμανική μειονότητα, που αποτελεί ζήτημα το οποίο παγίως εγείρει η Αγκυρα ή, εάν υπάρξουν, να είναι σε χαμηλούς τόνους. Πάντως, εάν τούτο δεν συμβεί, είναι βέβαιο πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα απαντήσει, καθώς οι δηλώσεις του θα ακολουθήσουν εκείνες του κ. Ερντογάν. Επίσης, ο πρωθυπουργός θα τοποθετηθεί δημοσίως για την «προβληματική» απόφαση της Αγκυρας να μετατρέψει σε τζαμί τη Μονή της Χώρας.
Σκοπός της ελληνικής πλευράς, πάντως, είναι να αποφευχθούν οι τριβές και να επιβεβαιωθεί η λειτουργική προσωπική χημεία που έχει επιτευχθεί τον τελευταίο χρόνο ανάμεσα στους δύο ηγέτες. Για τον ίδιο σκοπό θα επιχειρηθεί να προγραμματιστούν οι επόμενες επαφές, προκειμένου να μείνει στις ράγες η προσέγγιση αποσυμπίεσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τύπου από πάνω προς τα κάτω (top down).
Τα πάρκα και η Μονή
Οι δυσκολίες στη διατήρηση του καλού κλίματος έγιναν ορατές τόσο με την υπόθεση των θαλασσίων πάρκων, όσο και με την απόφαση του κ. Ερντογάν να ανακοινώσει την (αποφασισμένη προ 4 ετών) λειτουργία της Μονής της Χώρας ως τζαμί το Μεγάλο Σάββατο. Ο κ. Μητσοτάκης αναμένεται να απαντήσει και στα δύο θέματα, διαμηνύοντας ότι η Ελλάδα, εντός πλαισίου διεθνούς δικαίου, και χωρίς υποχώρηση από την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα, θα προχωρήσει στη δημιουργία θαλασσίων πάρκων κατά τον προγραμματισμό, με βάση περιβαλλοντικά κριτήρια. Επιπλέον, η ελληνική αντιπροσωπεία είναι έτοιμη και για συζητήσεις επί της διαδικασίας των ΜΟΕ (δηλαδή του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ), δίχως, πάντως, να υπάρχει ιδιαίτερη διάθεση για αλλαγή του πλαισίου το οποίο, υπενθυμίζεται, προβλέπει μορατόριουμ ασκήσεων στο Αιγαίο κατά το τρίμηνο 15 Ιουνίου με 15 Σεπτεμβρίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η στάση που τηρεί η Τουρκία στα ελληνοτουρκικά προωθείται από την Αγκυρα προς τους Ευρωπαίους συνομιλητές ως στοιχείο εποικοδομητικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο των επαφών με την Ε.Ε. Το Κυπριακό δεν αποτελεί στοιχείο ελληνοτουρκικού διαλόγου σ’ αυτή τη φάση, αλλά, ούτως ή άλλως –με την πορεία που έχει λάβει– τα πράγματα στο συγκεκριμένο ζήτημα μοιάζουν προδιαγεγραμμένα με την αρνητική έννοια, καθώς η Αγκυρα δεν υποχωρεί σπιθαμή από τις θέσεις της.
Και νωρίτερα, πάντως, σε επίπεδο Πολιτικού Διαλόγου, τα θέματα που αφορούν τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών διαφορών (κατά την ερμηνεία της Αθήνας), δηλαδή την προεργασία για προώθηση κάποιας διαδικασίας που θα οδηγήσει σε συζητήσεις για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών, πρόοδος δεν καταγράφηκε. Εν ολίγοις, παρά το γεγονός ότι οι διερευνητικές επαφές υπήχθησαν στον Πολιτικό Διάλογο, έως αυτή τη στιγμή δεν έγινε δυνατή η συζήτηση πάνω στα ζητήματα αυτά. Υπάρχει βεβαίως η θετική ατζέντα –κάποια μνημόνια που αφορούν την υλοποίηση της συνεργασίας Ελλάδας -Τουρκίας σε επίπεδο Πολιτικής Προστασίας ενόψει και της θερινής περιόδου, κατά την οποία οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις (πυρκαγιές και πλημμύρες), η επιστροφή προϊόντων αρχαιοκαπηλίας από διεθνή κυκλώματα που εξαρθρώθηκαν–, είναι ωστόσο προφανές ότι όλα αυτά δεν είναι παρά προσπάθεια να μην κλείσει ο δίαυλος επικοινωνίας.
Ποιοι θα είναι στο τραπέζι
Η σημερινή συνάντηση θα ακολουθήσει την τυπολογία του Βίλνιους, δηλαδή οι δύο ηγέτες θα συναντηθούν (για τέταρτη φορά από τον περασμένο Ιούλιο στο Βίλνιους) έχοντας στο πλευρό τους τούς υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν και τους διπλωματικούς συμβούλους Αννα-Μαρία Μπούρα και Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθούν οι διευρυμένες συνομιλίες, στις οποίες από την ελληνική πλευρά θα συμμετάσχουν οι δύο υφυπουργοί Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Κώστας Φραγκογιάννης, ο διοικητής της ΕΥΠ Θέμης Δεμίρης, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Θάνος Ντόκος, και από το πρωθυπουργικό γραφείο η σύμβουλος Διεθνούς Στρατηγικού Σχεδιασμού Αριστοτελία Πελώνη και η διευθύντρια Επικοινωνίας Κύρα Κάπη.
Η συνάντηση έχει προγραμματιστεί να αρχίσει στις 4 το απόγευμα και να τελειώσει περί τις 7.30. Αμέσως μετά το δείπνο ο κ. Μητσοτάκης θα επιστρέψει στην Αθήνα.
Επί της ουσίας, οι δύο ηγέτες θα επιβεβαιώσουν τις επόμενες συναντήσεις τους (τον Ιούλιο στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον και τον Σεπτέμβριο στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη) και θα θέσουν ένα χρονοδιάγραμμα για νέους γύρους του Πολιτικού Διαλόγου, των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και της θετικής ατζέντας. Αποτελεί ερωτηματικό αν υπάρχει χρόνος για την πραγματοποίηση ενός ακόμη γύρου Πολιτικού Διαλόγου (ο τελευταίος υπό την κ. Παπαδοπούλου και τον ομόλογό της Μπουράκ Ακσαπάρ πραγματοποιήθηκε στις 11 Μαρτίου) μέσα στο καλοκαίρι, πριν από τις επόμενες συναντήσεις σε επίπεδο ηγετών.
Πέρα από τα αμιγώς ελληνοτουρκικά, οι δύο ηγέτες θα συνομιλήσουν και για την περιφερειακή κατάσταση. Η τεταμένη κατάσταση στη Μέση Ανατολή και η επί τούτου τακτική επιδείνωσης των σχέσεων με το Ισραήλ που έχει ακολουθήσει ο κ. Ερντογάν, μπορεί να οδηγήσει τον πρόεδρο της Τουρκίας στην επιλογή να κάνει δηλώσεις για την κατάσταση στη Γάζα. Σ’ αυτή την περίπτωση, και ανάλογα προς τον τόνο που θα επιλέξει, η Αθήνα εκτιμούσε ότι μπορεί να απαιτηθεί παρέμβαση για το Μεσανατολικό και από τον κ. Μητσοτάκη.
