ΓΛΩΣΣΟ-ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ
*Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Η βασκική αποτελεί τη γλώσσα της «Χώρας των Βάσκων», της ανεξάρτητης, δηλαδή περιοχής η οποία εκτείνεται κυρίως στο βορειοκεντρικό τμήμα της Ισπανίας, αλλά και στο νότιο τμήμα της Γαλλίας. Η γλώσσα αυτή ονομάζεται στα βασκικά «Εουσκέρα», μιας και ο Στράβωνας αποκαλούσε τους ανθρώπους της περιοχής ως «ουασκώνους».
Παράδοξο είναι το γεγονός ότι η βασκική γλώσσα δεν προέρχεται από την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, όπως οι γλώσσες των γειτνιαζουσών χωρών, αλλά σύμφωνα με τους περισσότερους επιστήμονες, αποτελεί γλώσσα «ανάδελφη», γλώσσα δηλαδή που δεν συγγενεύει με καμία άλλη, παρά το ότι έχει επηρεαστεί τόσο από τα λατινικά όσο και τα γαλλικά. Πολλοί άλλοι μελετητές προσπάθησαν να ρίξουν φως στην καταγωγή της συγκεκριμένης γλωσσικής ποικιλίας με θεωρίες που τη συνδέουν με την οξιτανική, τη βρετονική καθώς και άλλες ιταλοκελτικές γλώσσες, χωρίς, ωστόσο, να υπάρχει ξεκάθαρη και καθόλα αποδεκτή σύνδεση. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίδιο μυστήριο καλύπτει και την καταγωγή των Βάσκων για την οποία τα στοιχεία είναι ελάχιστα.
Η βασκική γλώσσα αποτελείται από 28 γράμματα και γράφεται με βάση το λατινικό αλφάβητο. Το δομικό σύστημα της βασκικής διαφέρει από αυτό της ελληνικής όπως επίσης και από τα συστήματα πολλών άλλων γλωσσών. Η υπερισχύουσα σειρά των όρων είναι το υποκείμενο – ρήμα – αντικείμενο. Το ρήμα είναι σχεδόν πάντα περιφραστικό, δηλαδή αποτελείται από δύο μέρη: το κυρίως ρήμα και το βοηθητικό (παράβλεπε ελληνικά: έχω κάνει), με το κύριο ρήμα να μπαίνει προ του βοηθητικού (π.χ. κάνει έχω). Σημαντική θεωρείται η πτώση αμφότερων υποκειμένου και αντικειμένου με την οποία θα πρέπει να συμφωνεί και το περιφραστικό ρήμα. Η πολυπροσωπία αυτή απαντά σε γλώσσες μη ινδοευρωπαϊκής προέλευσης απομακρύνοντας μία πιθανή σύνδεση της βασκικής με τη συγκεκριμένη ομάδα γλωσσών.
Για έναν φυσικό ομιλητή της ελληνικής, το δομικό σύστημα της γλώσσας των Βάσκων θεωρείται εξαιρετικά πολύπλοκο. Αυτό διότι διαθέτει 16 γραμματικές πτώσεις (π.χ. γενική, αιτιατική, δοτική, εργαστική, ωφελείας, τοπική, κατεύθυνσης κ.ά.). Επίσης, υπάρχουν τρεις γραμματικοί αριθμοί: εκτός από τον ενικό και τον πληθυντικό, υπάρχει και ο «αόριστος» αριθμός. Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω, ένα όνομα παίρνει δεκάδες μορφές ανάλογα με την πτώση και τον αριθμό του, σε αντίθεση με τις 8 μορφές που μπορεί να πάρει στην ελληνική (4 πτώσεις Χ 2 αριθμοί).
Η βασκική γλώσσα σήμερα έχει το στάτους της ημι-επίσημης γλώσσας στην αυτόνομη «Χώρα των Βάσκων» μαζί με την επίσημη ισπανική γλώσσα, περιλαμβάνοντας περισσότερο από 1.100.000 ενεργητικούς και παθητικούς ομιλητές. Σύμφωνα με έρευνες, μόνο το 1/3 των Βάσκων μιλούν άπταιστα τη γλωσσική ποικιλία και αυτό οφείλεται κυρίως στις προηγούμενες προσπάθειες καταστολής της γλώσσας, οι οποίες τερματίστηκαν μόλις το 1978, αλλά και στη διείσδυση Βάσκων σε περιοχές καθαρά ισπανόφωνες, οι οποίοι με τον επαναπατρισμό τους στις βασκικές περιοχές, μιλούσαν μόνο ισπανικά. Πάντως, στις μέρες μας, το κύρος της βασκικής έχει επανέλθει, εφόσον επήλθε η κωδικοποίηση της γλώσσας καθώς και κτίστηκαν περισσότερα βασκόφωνα σχολεία σε περιοχές που κατοικούνταν από Βάσκους.
Η «γλώσσα-μυστήριο» συνεχίζει να ελκύει τα βλέμματα των επιστημόνων και όχι άδικα. Η διεξοδική μελέτη κάθε γλώσσας αποτελεί επιτακτική ανάγκη χάριν της περαιτέρω κατανόησης της λειτουργίας του γλωσσικού συστήματος και των αλληλεπιδράσεων των γλωσσών.
*Υποψήφιος Διδάκτορας Αναλ. Προγραμμάτων και Συγκρ. Παιδαγωγικής (Εκπαίδευση, Γλώσσα), Τμήμα Επιστημών Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
georgiou.georgos@ucy.ac.cy
Ακολουθήστε μας στο Facebook: Γλωσσο-Συναντήσεις
