ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

«Ιφιγένεια εν Αυλίδι» από το Φανταστικό Θέατρο στην Αξιοθέα

Η τραγωδία του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Μαγδ. Ζήρα εκπέμπει ένα ισχυρό αντιπολεμικό μήνυμα

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Η Μαγδαλένα Ζήρα ανέβασε το καλοκαίρι την παράσταση «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» στη Νεκρή Ζώνη για οκτώ μόνο παραστάσεις. Μάλλον, αυτές ηταν λίγες, οπότε στο Πολιτιστικό Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου βρέθηκε ένας ακόμα κατάλληλος χώρος για να παρουσιαστεί η διαφορετική παράσταση της Ζήρα. Στις παραστάσεις του Ιουλίου ο χώρος ήταν η νεκρή Ζώνη, που η σκηνοθέτιδα είδε ως μία άλλη Αυλίδα, όπου ο χρόνος έχει τραγικά σταματήσει. Επέλεξε το συγκεκριμένο σημείο γιατί παρουσιάζει απόλυτη συνάφεια με τον φυσικό χώρο όπου διαδραματίζεται η τραγωδία «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», είναι δηλαδή ένας «νεκρός χώρος», όπως η πόλη της Αυλίδας στην τραγωδία του Ευριπίδη, η Μαγδαλένα Ζήρα θεωρεί ότι η Αυλίδα είναι ένα μεταίχμιο, ένας χώρος που τίποτε δεν συμβαίνει, τα πράγματα έχουν σταματήσει στο χρόνο. Στην Αυλίδα τα πάντα έχουν μπει σε μία κατάσταση λίμπο. Εκεί προβάλλονται πλέον όλες οι επιθυμίες και οι σκέψεις για το παρελθόν και το μέλλον. Δεν γίνεται τίποτε.

Το τι συμβαίνει σε αυτόν τον χώρο ίσως προδιαγράφει και το τι θα συμβεί στο τέλος, ποιο είναι το όριο στην ανθρώπινη επιθυμία για εκδίκηση, και μέχρι πού μπορεί να φτάσει η εξουσία για να επιτύχει τους σκοπούς της. Εξηγεί η Μαγδαλένα Ζήρα «Αυτή η κατάσταση αδράνειας, αυτό το κενό, αυτή η ρωγμή, καλύτερα, στον κοινωνικό ιστό δημιουργεί μία σειρά από προβλήματα που καταλήγουν στην πλήρη διατάραξη των θεσμών και των δεσμών των ανθρώπων, τους κάνει να οδηγηθούν στον τρόμο, στην παράνοια και στο τέλος σε μία φριχτή πράξη που είναι η ανθρωποθυσία». Η Μαγδαλένα Ζήρα εντόπισε αυτό το μεταιχμιακό χαρακτηριστικό της Αυλίδας στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Ένα σημείο πληγής στην πόλη μας, που είτε το προσπερνάμε είτε νιώθουμε αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα.

Ποια είναι όμως τα μηνύματα που θέλει να δώσει η παράσταση, τι θέλει να πει στον κόσμο αυτή η διασκευή της Ιφιγένειας; Απαντάει η κ. Ζήρα: «Οπωσδήποτε το μήνυμα που θέλω να δώσω είναι αντιπολεμικό, άλλωστε το ίδιο το έργο είναι αντιπολεμικό, αλλά και να δείξω μέχρι πού μπορεί να φτάσει η απληστία της εξουσίας, και φτάνει στη θυσία ενός αθώου κοριτσιού με το πρόσχημα του γάμου», επισημαίνει η κ. Ζήρα. Σε καμία περίπτωση για τη Μαγδαλένα Ζήρα η θυσία της Ιφιγένειας δεν είναι μία ηρωική πράξη για την πατρίδα, αντιθέτως θεωρεί ότι είναι μία φριχτή πράξη βαρβαρότητας εναντίον ενός αθώου ατόμου και τονίζει: «Και τότε, και σήμερα και πάντα αυτοί που υποφέρουν είναι τα παιδιά, οι νέοι, όσοι θυσιάζονται για τα συμφέροντα άλλων».

Η ερμηνεία που δίνεται ότι η Ιφιγένεια προχώρησε σε μία πατριωτική πράξη, λέει η κ. Ζήρα είναι αντίθετη από το μήνυμα που θέλει να δώσει ο ίδιος ο Ευριπίδης. Η θυσία της Ιφιγένειας έφερε τόσα πολλά δεινά, τόσο για τους ίδιους τους Έλληνες, αλλά και για τους αντιπάλους τους, και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές υπέφεραν και θανατώθηκαν. Σε κάποια στιγμή ο χορός είναι σαν να έχει ξεπηδήσει από τις «Τρωάδες» και την «Εκάβη». «Μία πολύ έξυπνη και ενδιαφέρουσα κίνηση του Ευριπίδη είναι και αυτή η αυτοαναφορικότητα της ‘Ιφιγένειας’, είναι σαν να λέει ο Ευριπίδης θυμάστε τι είδατε στις ‘Τρωάδες’ και στην ‘Εκάβη’, όταν αυτό το στράτευμα εκστράτευσε εναντίον της Τροίας;» προσθέτει η σκηνοθέτιδα. Και η μουσική της παράστασης, την ευθύνη της οποίας έχει ο Αντώνης Αντωνίου, θα κινηθεί σε μία διαφορετική πλατφόρμα. «Η μουσική του Αντώνη Αντωνίου είναι πάλι μία διαφορετική προσέγγιση απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει, δεν είναι ας το πούμε μελοποίηση, θα υπάρχει ένα συνεχόμενο μουσικό υπόβαθρο, από την αρχή μέχρι το τέλος. Δεν θα υπάρχει χορός που τραγουδάει με την παραδοσιακή έννοια». Η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» είναι ένα σύγχρονο ανέβασμα και η μουσική προσπαθεί να αφουγκραστεί αυτή την προσέγγιση, «δημιουργεί μία έντονη ατμόσφαιρα, και μία ενότητα σε όλο το έργο».

Μνήμη, πανταχού παρούσα
Το σκεπτικό της παράστασης προκύπτει, όπως λέει η κ. Ζήρα «από το ίδιο το μήνυμα του Ευριπίδη, για το πώς δηλαδή η ίδια η μνήμη, η ιστορική, η συλλογική, αλλά και η προσωπική, διαστρεβλώνεται ή «κτίζεται» για να εξυπηρετήσει μία κυρίαρχη ιδεολογία», λέει η Μαγδαλένα Ζήρα και συνεχίζει «Θεωρώ ότι αυτό είναι το νόημα του έργου του Ευριπίδη. Είναι ένα έργο αντιπολεμικό, και που θέτει κάποια πολύ τολμηρά ερωτήματα σε σχέση με το τι πραγματικά ισχύει, πού είναι η αλήθεια και πού ο μύθος». Η σκηνοθέτιδα επιμένει αρκετά στη μνήμη, και στο πώς αυτή ή η πλάνη της επηρεάζει τις πράξεις των ανθρώπων «Η θεματική της μνήμης είναι πάρα πολύ έντονη μέσα στο έργο και δεν είναι ασυνήθιστο για τον Ευριπίδη να αμφισβητεί την επίσημη εκδοχή των γεγονότων ή την κυρίαρχη εκδοχή του μύθου. Αυτό το κάνει και σε άλλα έργα, παίζοντας με τις προσδοκίες μας, αλλά είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ιφιγένεια και θέλει, θεωρώ, να μας αναγκάσει να δούμε τον Τρωικό πόλεμο, σε σχέση με τον πόλεμο που έζησε η Αθήνα στην εποχή του με ένα άλλο μάτι».

Συνδέονται άραγε όλα αυτά με το σήμερα της Κύπρου; Με τη σύγχρονη ιστορία του τόπου; «Όχι ακριβώς, δεν θεωρώ ότι υπάρχει μία ακριβής αναλογία. Ωστόσο, οι μύθοι είναι εκεί για να μας κάνουν να σκεφτόμαστε τα δικά μας, να τα εντάξουμε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, γεωπολιτικό, ιστορικό σύγχρονο. Να σκεφτούμε τη δική μας ιστορία μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας ιστορίας και να αναγνωρίζουμε θεματικές, αλλά και συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται. Αυτό νομίζω κάνουν οι τραγικοί ποιητές με τα έργα τους, αναφέροντας μύθους και ιστορίες που συνέβησαν πολύ πριν από τη δική τους εποχή. Όσον αφορά το δικό μας στήσιμο που είναι φορτισμένο, και ταυτισμένο με τη σύγχρονη κυπριακή ιστορία νομίζω ότι θέλουμε αν μη τι άλλο να στρέψουμε την προσοχή στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός που είναι ένα γεωγραφικό σημείο στη μοιρασμένη πόλη μας που τείνουμε να τα ξεχάσουμε ή να μη θυμόμαστε την αξία τους και το ιστορική τους σημειολογία.


Η τραγωδία δεν είναι ταμπού
Αυτή η σύγχρονη προσέγγιση της Μαγδαλένας Ζήρα πέραν των όποιων μηνυμάτων θέλει να τονίσει μέσω του έργου, είναι και μία πρόκληση για την ίδια, πιστεύει ότι έφτασε ο καιρός να αλλάξει η ματιά μας για το πώς στήνεται μια αρχαία παράσταση: «κατ’ αρχάς βασίζομαι πάρα πολύ στο ότι όλη ομάδα στήριξε με όλες της τις δυνάμεις αυτή την προσπάθεια και θεωρώ ότι ο καθένας θα πρέπει να κάνει την τομή του, γιατί ακριβώς πλέον μπορούμε να απελευθερωθούμε από στεγανά, τα οποία ούτως ή άλλως ήταν φτιαχτά, και μην ξεχνάμε ότι ο Ευριπίδης ήταν ο ίδιος πειραματιστής, το είδος αυτό είναι πειραματικό» και η ίδια δηλώνει ότι έχει απελευθερωθεί απ’ όλα αυτά τα συμπλέγματα, τα οποία άλλωστε πηγάζουν από άλλα κανάλια, που δεν είναι καλλιτεχνικά, αλλά πολιτικά ή έχουν να κάνουν με ζητήματα ταυτότητας και συνέχειας με το παρελθόν. Η παράσταση που παρουσιάζεται από τη Μαγδαλένα Ζήρα έχει τύχει νέας ανάγνωσης, και είναι βέβαιο ότι το κοινό θα έχει την ευκαιρία να έρθει αντιμέτωπο με μία νέα σκηνοθετική προσέγγιση, αλλά και ανάγνωση του ίδιου του έργου, και επισημαίνει η Μαγδαλένα Ζήρα «Στην Κύπρο έχουμε κάποια ταμπού για το πώς ανεβάζουμε μία παράσταση αρχαίου δράματος ή γενικά έργο κλασικού ρεπερτορίου. Εγώ προσπάθησα να ξεφύγω από όλο αυτό, γιατί θεωρώ ότι είναι ένα βάρος αχρείαστο και κρατάει πίσω τη δημιουργικότητα ενός καλλιτέχνη. Φυσικά, κάθε φορά που ασχολούμαστε με ένα μεγάλο έργο, το προσεγγίζουμε με δέος και αίσθημα ευθύνης, με πάρα πολλή προσοχή και φυσικά πολλή μελέτη. Το συγκεκριμένο έργο για παράδειγμα για να παρουσιαστεί χρειάστηκαν τρία χρόνια, για να προκύψει η νέα μετάφραση, αλλά και να παρουσιαστεί η συγκεκριμένη δραματουργική προσέγγιση και να προετοιμαστεί ένα σκηνοθετικό σκεπτικό».

Πληροφορίες: «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» από το Φανταστικό Θέατρο, Παρασκευή και Σάββατο 15-16 Σεπτεμβρίου, ώρα 8:30 μ.μ. Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Κύπρου, Αρχοντικό Οδού Αξιοθέας, Παλιά Λευκωσία, Τηλέφωνο 22894531, culture@ucy.ac.cy.


Συντελεστές: Μετάφραση/Επιμέλεια μετάφρασης: Μαγδαλένα Ζήρα σε συνεργασία με τις Μαρία Γερολέμου, Χρυσάνθη Δημητρίου, Μαρία Παύλου. Διασκευή/Σκηνοθεσία: Μαγδαλένα Ζήρα. Σκηνικά-κοστούμια: Έλενα Κατσούρη. Μουσική: Αντώνης Αντωνίου. Χορογραφία: Φώτης Νικολάου. Σχεδιασμός Φωτισμού: Καρολίνα Σπύρου. Φωτογραφίες: Σωκράτης Σωκράτους. Διεύθυνση παραγωγής: Χριστίνα Πασχαλίδου. Επί σκηνής: Ειρήνη Ανδρέου, Φώτης Αποστολίδης, Νίκη Δραγούμη, Στέλιος Καλλιστράτης, Βαλεντίνος Κόκκινος, Ανδρέας Κούτσουμπας, Παναγιώτα Παπαγεωργίου, Ανδρέας Τσέλεπος. Συμμετέχουν στο χορό: Βάρσια Αδάμου, Αλεξία Αλέξη, Μαρία Ιακωβίδου, Χρύσα Νικολάου, Ανδρέας Λουκά, Τάριελ Μπερίτζε.

 

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X