ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Να αγαπάμε όποιον θέλουμε εμείς, έτσι πρέπει

Μια συζήτηση με τον Μάριο Μεττή που ανεβάζει την παράσταση «Η Γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια;» στο Θέατρο Διόνυσος

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μάριος Μεττής ανεβάζει στο Θέατρο Διόνυσος το έργο του Έντουαρντ Άλμπι «Η Γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια;», ένα έργο περίεργο, σχεδόν προκλητικό, αφού μιλάει για τον έρωτα ενός άνδρα με μία γίδα, για την κτηνοβασία, μία πράξη αποτρόπαια – σε οποιαδήποτε ερωτική ή άλλη πράξη δεν υπάρχει συναίνεση αντιτίθεμαι εξ ορισμού – όμως πρέπει να σταθούμε σε αυτό; Μήπως αν στη θέση της γίδας βάζαμε έναν μουσουλμάνο που ερωτεύεται μία ινδουίστρια στο Μπαγκλαντές; Ή μην πάτε μακριά, μία Ε/κ έναν Τούρκο, εδώ στη γειτονιά μας δεν θα ήταν πάλι αποτρόπαιο για κάποιους, ακόμα και όταν υπάρχει συναίνεση; Πάει, λοιπόν, το έργο πολύ παρακάτω, και είναι ενδιαφέρον να βλέπουμε και τέτοια έργα, με πολλαπλά επίπεδα που πάνε πέραν από το προφανές.

Ο Μάριος μού λέει ότι αυτό το έργο έχει νόημα να ανέβει σήμερα, «Ακόμα και σήμερα δεν μπορείς να αγαπάς όποιον θες, δεν μπορείς να ερωτεύεσαι ελεύθερα όπως θες», ναι αλλά η κτηνοβασία; «βέβαια το θέμα της κτηνοβασίας ένα θέμα ιδιαίτερο». Ο σκηνοθέτης Μεττής στέκεται ιδιαίτερα στην ηθική, όχι για να ηθικολογήσει, αλλά για να μου επισημάνει ότι πρέπει να εξετάσουμε το ηθικό πλαίσιο της κοινωνίας της Αμερικής του 2002, όταν πρωτοπαίχτηκε το έργο, σε σχέση με αυτό της Κύπρου του 2019. Ο φιλόλογος Ανδρέας Μαλάης παρεμβαίνει και σημειώνει: «Σε μια πρώτη ανάγνωση το κείμενο πραγματεύεται ένα πολύ αντισυμβατικό και «προκλητικό» θέμα, κάτι που φαινομενικά δοκιμάζει τις ηθικές αντοχές του κοινού. Μπορεί, λοιπόν, η κτηνοβασία να είναι το κύριο θέμα του δράματος, εάν, ωστόσο, αποδομήσει κανείς το κείμενο, στους αρμούς του κρύβεται περισσότερο μια πραγματεία για την ελαστική θεώρηση της νόρμας, για την προδοσία και τον έρωτα».

Τι είναι ηθική άραγε; Μπορεί αυτή να είναι αμετάβλητη ανά τους αιώνες; Πιστεύω ακράδαντα ότι όχι, και δεν ανακαλύπτω τον τροχό, άλλωστε συμφωνώ με τον Μάριο που μού λέει: «Ξέρεις είναι ένα πολύ περίεργο πράγμα η ηθική. Αυτό που ήταν ανήθικο πριν εκατό χρόνια, σήμερα μπορεί να θεωρείται ηθικό και αυτό που κρίνουμε σήμερα ως ανήθικο, σε εκατό χρόνια από τώρα μπορεί να κρίνεται ως ηθικό. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Τα όρια της ηθικής δεν τα καθορίζει μόνο ο χρόνος αλλά και ο τόπος». Βγάζει από την τσέπη του ο Μάριος ένα ακόμη κλειδί για να ξεκλειδώσει την κουβέντα μας, ο τόπος «αυτό που μοιάζει ανήθικο για ένα κοινωνικό σύνολο μιας συγκεκριμένης χώρας ή ενός συγκεκριμένου τόπου, το ίδιο ακριβώς πράγμα την ίδια ακριβώς στιγμή μπορεί να μοιάζει απολύτως ηθικό κάπου αλλού». Οι άνθρωποι φτιάχνουν κανόνες για να δοκιμαστούν, να οριστούν, να τιθασευτούν, λέω εγώ, αλλά δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτοί κανόνες; Μια λογική ερώτηση, μπορεί η κτηνοβασία να είναι ηθική πράξη; Ο Μάριος έχει θέση: «Η ηθική είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, η φύση δεν έχει ηθικούς νόμους. Τα ζώα δεν γνωρίζουν ηθική και αυτό τα γλυτώνει από φοβερό κόπο» και τονίζει «Η ηθική βέβαια δεν είναι κάτι κακό, απλώς πρέπει να έχουμε την ικανότητα να διακρίνουμε πού λειτουργεί ωφέλιμα και πού προκαλεί βλάβη.

Ο Ανδρέας Μαλάης μάς πάει σε άλλα μονοπάτια και επισημαίνει τη βαθιά σχέση του έργου με την αρχαιοελληνική τραγωδία: «Πέρα από την ενότητα του χώρου και του χρόνου, που στο επίπεδο της δραματουργίας τηρείται ευλαβικά, ο Άλμπι καταπιάνεται με κάτι αιχμηρό και αποτρόπαιο, θέλοντας, έτσι, να αγγίξει περισσότερο την καθολικότητα του πράγματος παρά τις επί μέρους πτυχές του. Στο βασικό τρίγωνο της διανομής, πατέρας -μητέρα - παιδί, κατανέμονται εύστοχα η κτηνοβασία και η ομοφυλοφιλία, με τη μητέρα να παραμένει –ως ένα σημείο– αποδέκτης τους, ζητήματα που εξετάζονται με έναν τόσο ευλογοφανή τρόπο που εν τέλει επιτρέπουν στον θεατή να αναπτύξει θεωρητικούς μηχανισμούς αντίδρασης για ζητήματα παρόμοιας φύσης.

Προχωράμε παρακάτω την κουβέντα μας, και συμφωνούμε ότι η Πολιτεία και η Εκκλησία έχουν τεράστια ευθύνη ως προς τη διαμόρφωση της ηθικής. Ο Μάριος επιτονίζει: «Η πολιτεία και η εκκλησία έχουν τεράστια ευθύνη ως προς αυτό. Όταν άτομα που βρίσκονται σε οργανικές θέσεις κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους και ορίζουν με επιπολαιότητα τι είναι καλό και τι κακό, τι δίκαιο και τι άδικο, τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, αυτό μπορεί να λειτουργήσει καταστροφικά».

Κλείνοντας την κουβέντα μας, όπως την ορίσαμε να την κάνουμε συμφωνούμε ότι είναι αστείο και ανούσιο να πρέπει ο άνθρωπος να λειτουργεί με βάση τον φόβο της τιμωρίας ή κάποιας ελπίδας για ανταμοιβή μετά θάνατον ή να σκέφτεται τα κοινωνικώς αποδεκτά και έτσι να πορεύεται. Ο κάθε άνθρωπος επιθυμεί διαφορετικά πράγματα. Αυτά που κάνουν τον καθένα από εμάς ευτυχισμένο μπορεί να είναι τρομακτικά ετερόκλητα. Ο Ανδρέας φέρνει την κουβέντα προς το τέλος και μιλάει για τη δραματουργική επιλογή του Άλμπι, ο οποίος σαν άλλος τραγικός, κλείνει τη συμβατική παρένθεση για να μας προσγειώσει στην πραγματικότητα, έχουμε ήδη δοκιμάσει μέσα μας ένα τόσο ευρύ φάσμα συναισθημάτων –ελέου και φόβου– που η κάθαρση επιτυγχάνεται με τον ιδανικότερο τρόπο. Η ισορροπία δεν αποκαθιστά μόνο την αιχμηρή θεματική, αλλά και τις δυναμικές μιας καλά δεμένης οικογένειας που έχει δοκιμαστεί πειστικά σε κάτι τόσο ακραίο. Τα όρια κάπου χαλαρώνουν και κάπου αίρονται εντελώς, με αληθοφάνεια και με απόλυτη αναγκαιότητα, όπως προστάζει η αυθεντία του Σταγειρίτη φιλοσόφου.

Στεκόμαστε και οι τρεις στο ότι όσο οι επιλογές μας και οι απολαύσεις μας δεν κάνουν κακό ούτε σε εμάς ούτε και στους άλλους, τότε δεν θα έπρεπε να κρίνονται ως απαγορευμένες ή ανήθικες. Ο Μάριος Μεττής κάνει το καταληκτικό σχόλιο «Δεν είναι άλλωστε πιο ηθικό να ερωτευτείς και να ενωθείς ελεύθερα με κάποιον που αγαπάς και σε αγαπάει, παρά να ενωθείς νόμιμα με κάποιον με τον οποίο δεν αγαπιέστε;»

Πληροφορίες

«Η Γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια;» του Έντουαρντ Άλμπι, σε σκηνοθεσία Μάριου Μεττή. Θέατρο Διόνυσος. Τακτικές παραστάσεις (Λευκωσία): Παρασκευή, Σάββατο στις 8.30 μ.μ. και Κυριακή στις 6.30 μ.μ. μέχρι τις 3 Μαρτίου. Λεμεσός: Θέατρο «Ριάλτο» Πέμπτη 7 Μαρτίου στις 8.30 μ.μ. Αυστηρώς ακατάλληλο για άτομα κάτω των 16 χρόνων

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X