Του Γιάννη Ιωάννου
Τα τελευταία χρόνια αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον ο δημόσιος, πολιτικός διάλογος για το Κυπριακό και τη μορφή λύσης του. Θυμίζει εκείνο το σόκιν ανέκδοτο που δεν είναι αστείο, επί της αρχής, αλλά ο ταλαντούχος φίλος που στο λέει το κάνει με τόσο ταλέντο και παραστικότητα που θέλεις να γελάσεις απλώς και μόνο με τις εικόνες που σου ζωντανεύει και τη θεατρικότητά του. Αυτός ο ταλαντούχος φίλος είναι η κυπριακή πολιτική σκηνή και οι ελίτ της.
Το σόκιν ανέκδοτο, που δεν είναι πλέον αστείο, είναι το Κυπριακό. Και πώς να είναι αστείο πλέον; Έχει καταντήσει τραγικό. Τα δεδομένα επί του εδάφους παγιώνονται, η ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας ζητάει αλλαγή παραδείγματος, τα γεωτρύπανα της Τουρκίας έχουν κάνει πέντε γεωτρήσεις στην Κύπρο και ετοιμάζονται για την έκτη, το Βαρώσι δείχνει να χάνεται –όπως η Μόρφου ίσως το 2017 και η Κερύνεια πολύ πιο πριν. Κι απέναντι σε αυτή την τραγική εικόνα το «ανέκδοτο του Κυπριακού» εξακολουθεί να γίνεται εργαλείο μικροκομματικής πολιτικής –από όλους ανεξαιρέτως. Κάποιοι εξακολουθούν να το ακούν και ενώ δεν υπάρχει τίποτα χιουμοριστικό, οι παραλλαγές του –όπως ακριβώς με το αεροπλάνο και τους επιβάτες που πέφτει στη ζούγκλα ενώπιον του ανθρωποφάγου– κάνουν κάποιους να γελάνε.
Η πρώτη παραλλαγή ξεκινάει από το «να ξεκινήσουμε από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντάνα». Λες και στην ιστορία των διαπραγματεύσεων, πάντα και παντού, περνάει μια τετραετία μετά την κατάρρευσή τους και ξεκινάς εκ νέου τον διάλογο, πατώντας ένα κουμπί σε μια χρονομηχανή για να επιστρέψεις εκεί που έμεινες κάνοντας τον χρόνο να σταματήσει. Η δεύτερη παραλλαγή εδράζεται στη συζήτηση περί «χαλαρής ή αποκεντρωμένης» ομοσπονδίας. Λες και το συμφωνηθέν, διαχρονικά και όπως διαμορφώθηκε από τη διετία 1977-79 μέχρι και το 2004, πλαίσιο της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας (ΔΔΟ) είναι κάποιος αορτήρας με θέσεις για να σφίξεις ή να χαλαρώσεις το λουρί του. Η τρίτη παραλλαγή αφορά εκείνη την ανάλυση περί δύο κρατών, που Άγκυρα και Τατάρ προτάσσουν η οποία μεταφράζεται στο «α, ωραία, μας προτείνουν δύο κράτη για να πάρουν ΔΔΟ». Σε αυτές τις παραλλαγές του κρύου, πλέον, αστείου έρχεται να προστεθεί η αντίληψη περί πολιτικής ισότητας, το πώς το γκάζι και η Αμμόχωστος από χαρτιά που ενίσχυαν τη θέση μας κατάντησαν διαπραγματευτικά κεφάλαια που τη δυσχεραίνουν και φυσικά η ανακολουθία όλων αυτών που δαιμονοποιούν ή υπεραπλουστεύουν την κάθε παραλλαγή. Αυτοί, τέλος, που μιλάνε για «νέο ρεαλισμό», «ενιαία κράτη», τη λογική του «να δώσουμε την πολιτική ισότητα και να πάρουμε όλα τα άλλα» αλλά και του «ΔΔΟ, αλλά με το καλό το περιεχόμενο» εκτός του ότι δεν γνωρίζουν να λένε καλά ένα ανέκδοτο δεν πρέπει να έχουν και καθόλου χιούμορ.
Στον δρόμο που βαδίζουμε ο χρόνος μετά την άτυπη πενταμερή, αν και εφόσον πραγματοποιηθεί, θα θυμίζει την ταινία του Spike Lee, «το Καλοκαίρι του Σαμ». Kάποιος θα σβήσει τα φώτα, όπως στο μπλακάουτ το καλοκαίρι του 1977 στη Νέα Υόρκη, στο σκηνικό δηλαδή που διαδραματίζεται η ταινία, και όλος αυτός ο δημόσιος, πολιτικός, διάλογος για το Κυπριακό δεν θα έχει τίποτα το αστείο. Τουναντίον, θα έχει μετατραπεί από ένα μέτριο ανέκδοτο, που κάποιος το αφηγούνταν με αστείο τρόπο, σε μια πραγματική τραγωδία. Την έκταση και τις συνέπειες της οποίας δεν θα βιώσουμε άμεσα αλλά σε βάθος χρόνου. Τι πρέπει να γίνει για να αποφύγουμε τα χειρότερα; Η λογική του να πάμε «για να κριθούμε όλοι στην πράξη» στην άτυπη πενταμερή είναι προβληματική. Πριν πάμε να αναμετρηθούμε με την Τουρκία, επί του πρακτέου, πρέπει να αναμετρηθούμε με τους εαυτούς μας ως ελληνοκυπριακή κοινότητα. Αυτό σημαίνει απλά πως κοινωνία των πολιτών, κυβέρνηση και κόμματα πρέπει πρώτα να συμφωνήσουν ομόφωνα τι θέλουν, πώς θα το πετύχουν και τι διατίθενται να κάνουν για το τελευταίο. Όταν το πράξουν, λοιπόν, να το διασφαλίσουν θεσμικά με το αποτύπωμά του, εκεί, ενώπιον όλων. Είναι ό,τι απέμεινε για να μην κλάψουμε στο τέλος, ακούγωντας ανέκδοτα με κρυάδες, αλλά ειπωμένα με αστείο τρόπο.
