Του Ανδρέα Ανδρέου
Η πανδημία μας έμαθε να διαβάζουμε καλύτερα τα γράμματα της αγγλικής αλφαβήτου. Πριν από έναν χρόνο ακριβώς στην αρχή της πανδημίας και σαν επακόλουθο της απαρχής των lockdown σπεύσαμε οι απανταχού οικονομολόγοι της υφηλίου να δώσουμε την ερμηνεία μας ως προς την οικονομική ανάκαμψη που θα έπρεπε να αναμένουμε. Αρχίσαμε λέγοντας πως θα έπρεπε να αναμένουμε μια «U-shaped» ανάκαμψη. Θεωρώντας πως το κλείδωμα της οικονομίας και της κοινωνίας θα διαρκούσε κάποιες βδομάδες μέχρι να ανοίξουν όλα κανονικά, αυτή η άποψη ήταν μια λογική προσέγγιση. Κλείνεις τον διακόπτη, περιμένεις κάποιο χρονικό διάστημα, περιορίζεις τον ιό και τα κρούσματα, έρχεται στο μεταξύ το καλοκαίρι, ανοίγεις ξανά τον διακόπτη και… μπουμ: όλα πίσω όπως τα ξέραμε: οικονομική δραστηριότητα και ανεργία εκεί που ήταν τέλη Φεβρουαρίου και όλα καλά.
Κάποιοι από εμάς ήταν και πιο θετικοί υποστηρίζοντας μια «V-shaped» ανάκαμψη. Μεταξύ μας η «U» και η «V» δεν έχουν και μεγάλες διαφορές μεταξύ τους πλην το χρονικό διάστημα που παρεμβάλλεται για μεταστροφή της πορείας οικονομικής δραστηριότητας, όπου στην «V» το διάστημα είναι πολύ μικρότερο από ό,τι στη «U». Αναλόγως της χώρας που τίθετο κάτω από το μικροσκόπιο και αναλυόταν τότε, ήταν λογικό σε κάποιες περιπτώσεις να αναμενόταν μια πιο γρήγορη οικονομική αντίδραση. Η χώρα μας τότε είχε τα εχέγγυα να ήταν μια τέτοια περίπτωση επειδή, (α) το μέγεθος της οικονομίας της είναι μικρό, (β) το κράτος υποστήριξε άμεσα την εργασία και την κατανάλωση για να υπάρχει δύναμη πυρός με την επιστροφή, και (γ) έγινε σωστή υγειονομική διαχείριση του πρώτου κύματος.
Όμως τα πράγματα κοντά στα μέσα του Απρίλη παγκοσμίως έδειξαν πως δεν πήγαιναν κατ’ ευχή. Τα εμβόλια καθυστερούσαν με καλύτερο ορίζοντα το τέλος του χρόνου, η αύξηση της θερμοκρασίας δεν βοηθούσε όσο υπολόγιζαν οι απανταχού ειδικοί, τα συστήματα υγείας παγκοσμίως ήταν κοντά σε κατάρρευση ή κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο – ιδιαίτερα σε χώρες που θεωρούνται μεγαθήρια, η διακίνηση ατόμων μεταξύ χωρών ήταν απειροελάχιστη με αποτέλεσμα οι τουριστικές βιομηχανίες και οι αεροπορικές να γονατίσουν, η βιομηχανική παραγωγή και οι αγορές να κάνουν βουτιά, η ανεργία να αυξάνεται και τα ΑΕΠ να συρρικνώνονται με τα δεύτερα lockdown, με αποτέλεσμα όλοι πλέον να λέμε ότι μάλλον πάμε για «W-shaped» ανάκαμψη. Δηλαδή, εκεί που καταγράφεται μια μικρή ανάκαμψη μετά την πρώτη πτώση, ακολουθεί μια δεύτερη πτώση η οποία –ειρήσθω εν παρόδω– αντιστρέφεται όταν επανέλθουμε σε πιο κανονικές συνθήκες.
Και εκεί που πιστεύαμε πως θα ακολουθήσουμε τελειωτικά την πορεία του «W» εφόσον έχουμε πλέον τα εμβόλια στη φαρέτρα μας, φθάνουμε στο σήμερα που τι πραγματικά έχουμε Τρίτα κύματα της πανδημίας, αφού η ανάπτυξη των εμβολιασμών είναι ανόμοια μεταξύ χωρών και με σοβαρές καθυστερήσεις και σαν αποτέλεσμα νέα lockdown μέχρι να έχουμε καλές ροές εμβολίων. Τι ανάκαμψη να αναμένουμε υπό το φως των νέων εξελίξεων Ενώ η αντίδραση στον κίνδυνο των επαναλαμβανόμενων lockdown ήταν η προσέγγιση της «L-shaped» ανάκαμψης, γρήγορα έγινε αντιληπτό πως το «L» εξ ορισμού δεν είναι ανάκαμψη! Σκεφτείτε το, μένουμε στο κάτω μέρος του κύκλου μέχρι νεοτέρας! Άρα βράσε ρύζι. Που μας φέρνει στην αιχμή των ορισμών περί οικονομικής ανάκαμψης, που είναι η «Kshaped» ανάκαμψη!
Τι είναι λοιπόν η «Κ» Όντως μπορεί να ισχύσει Το επιχείρημα πίσω από το διχάλι που εισηγείται αυτό το είδος ανάκαμψης είναι πως κάποιοι τομείς της οικονομίας θα βιώσουν σημαντική ανάκαμψη και μεγέθυνση, ενώ άλλοι τομείς της οικονομίας βιώνουν και θα συνεχίσουν να βιώνουν συρρίκνωση και σοβαρά προβλήματα.
Αυστηρά ομιλούντες δεν μπορεί να μιλάμε για «K-shaped» ανάκαμψη, επειδή ο δείκτης μέτρησης της οικονομικής δραστηριότητας είναι ένας. Συνεπώς πάντα καταγράφεται η καθαρή τάση: αν οι δύο κατηγορίες έχουν το ίδιο ειδικό βάρος στην οικονομία και η μια κατηγορία αυξάνεται κατά 10% και η άλλη μειώνεται κατά 3%, τότε η οικονομία θα καταγράψει αύξηση 7%. Στο ίδιο παράδειγμα, αν η μια πάει πάνω 5% και η άλλη κάτω 15%, τότε συνολικά η οικονομία θα πάει κάτω 10%.
Από την άλλη, είναι επίσης γεγονός ότι έχουμε τομείς που τους «έκατσε» η κρίση και ευδοκίμησαν και άλλοι που την έπαθαν, προκαλώντας τους μόνιμη ζημιά και διαρθρωτικά προβλήματα από τα οποία δύσκολα θα ανακάμψουν ακριβώς λόγω της παρατεταμένης φύσης και ευρείας κλίμακας της κρίσης.
Όμως, το επιχείρημα είναι σημαντικό ως μια ακτινογράφηση της κατάστασης και βοηθά στην εκπόνηση πολιτικών αντιμετώπισης και στήριξης. Ποιοι τομείς εμπίπτουν στην πρώτη κατηγορία που γενικά πάει καλά και ποιοι τομείς εμπίπτουν στην κατηγορία που δεν πάει καλά Αδιαμφησβήτητα τομείς που ασχολούνται με την τεχνολογία ευρύτερα καθώς και τη δημιουργία και διάθεση λογισμικών προγραμμάτων είχαν αυτή την περίοδο την τιμητική τους. Το λιανεμπόριο στη μεγάλη του εικόνα επίσης – φτάνει να σκεφτείτε διαδικτυακές αγορές, υπεραγορές κ.λπ.
Τομείς που έχουν σοβαρό πρόβλημα είναι οι συναφείς της τουριστικής βιομηχανίας (φιλοξενία, διοργανωτές ταξιδιών, διοργανωτές συνεδρίων, αεροπορικές κ.λπ.), η εστίαση σε μεγάλο αλλά όχι απόλυτο βαθμό, η ψυχαγωγία κ.λπ. Για τα ακίνητα θα μπορούσε να λεχθεί με κάποια δόση ασφάλειας πως βρίσκονται και στις δύο κατηγορίες.
Η πορεία θα δείξει ποιο είδος ανάκαμψης τελικά θα έχουμε, επειδή είναι δεδομένο πως ανάκαμψη θα υπάρξει. Το θέμα είναι να βρεθούν και άλλοι τρόποι στήριξης των τομέων που έχουν πραγματικό πρόβλημα στο μεσοδιάστημα. Αν αποτύχουμε στην στήριξη τους τότε θα έχουμε κλιμακούμενα προβλήματα οικονομικής εξαθλίωσης, εγκληματικότητας, διολίσθησης της παιδείας, ανεργίας και ψυχικών διαταραχών. Είναι επίσης αναμενόμενο να δούμε αύξηση στις ενοικιάσεις για σκοπούς στέγασης.
Αν αποτύχουμε, τότε τελικά το μόνο σίγουρο είναι πως θα δούμε ένα μεγάλο «Χ» πάνω από όλα. Και αυτό θα είναι καταστροφικό. Το «Α» και το «Ω» λοιπόν είναι να δούμε στη λεπτομέρεια τους τομείς της οικονομίας που έχουν πρόβλημα.
