Του Ανδρέα Ανδρέου
Η παροιμιώδης φράση «έχει το κοκαλάκι της νυχτερίδας…» χρησιμοποιείται για κάποιον που μπορεί να βγει αλώβητος από μια άσχημη ή δύσκολη κατάσταση. Οι Κινέζοι φυσικά το πήραν σε άλλο levelκαι με την υπερκατανάλωση σούπας από νυχτερίδες μας έφεραν τον κορωνοϊό και πάει όλος ο πλανήτης σούζα. Ενώ ρε Κινεζάκια, ακούστε μας κι εμάς όταν σας λέμε πως το «κοκαλούι του πουπούξιου (τσαλαπετεινού)» είναι αρκετά πιο safe.
Άλλωστε αυτό το κοκαλούι μας έσωσε σαν χώρα τόσες φορές που δεν υπερβάλλουμε όταν λέμε πως δεν μας σκιάζει φοβέρα καμιά. Δεν θα ήταν άσχημο αν ο τσαλαπετεινός γίνει το λογότυπο της νέας στρατηγικής ανάπτυξης του τουρισμού από το έχον το γενικό πρόσταγμα Υφυπουργείο στη διαφήμιση της χώρας μας στο εξωτερικό. Δεν χρειάζεται νέος διαγωνισμός για εμπνεύσεις που δεν υπάρχουν. Ο τσαλαπετεινός πετάει αγέρωχος και υπερήφανος ανάμεσά μας. Το 2020 μπήκε με ανάμεικτα συναισθήματα για αρκετούς. Κάποιοι φοβούνται τον αντίκτυπο των εκποιήσεων, τον αντίκτυπο της πώλησης δανείων, της πτώσης των πολιτογραφήσεων, των αρνητικών επιτοκίων, με τη λίστα να μην συμμαζεύεται. Κάποιοι άλλοι, χαίρονται περίπου για τους ίδιους ακριβώς λόγους επειδή έχουν άλλη ατζέντα με… κορώνα της, το γιατί να πετυχαίνουν όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη γης.
Είναι λοιπόν αναπόφευκτο όλοι να έχουν στο στόμα τους την κτηματαγορά. Όλοι μέτρησαν την προσφορά και την βρήκαν υπερβολική και όλοι μέτρησαν τη ζήτηση και την βρήκαν λειψή. Και άρα εξίσου αναπόφευκτο είναι να βγαίνει το συμπέρασμα πως «θα έρθουν ούλλα πούκουππα». Η προσωπική μου άποψη είναι πως η κτηματαγορά το 2020 έχει αρκετά εφόδια και εχέγγυα να κυλήσει αρκετά ομαλά και να συνεισφέρει στο ΑΕΠ και στην οικονομία γενικότερα όσα έχει συνεισφέρει ιδιαίτερα την τελευταία διετία. Ο τομέας των πολιτογραφήσεων έχει εισέλθει σε ένα πιο ώριμο στάδιο, ένα στάδιο το οποίο δεν θα επιτρέπει τόσο εύκολα την όποια παρερμηνεία με αποτέλεσμα όσοι ξένοι θα επιλέξουν και θα επιλεγούν μέσω του προγράμματος επενδύσεων δεν θα μας έχουν σαν χώρα στο στόχαστρο.
Ο τομέας των ψηλών κτηρίων, ο οποίος ήταν το κύριο επενδυτικό προϊόν αυτών των επενδύσεων, θα συνεχίσει πιο συνεσταλμένα να αναπτύσσεται και όπως δεν ήταν, θα συνεχίσει να μην είναι ο κύριος δείκτης υγειούς ανάπτυξης της κτηματαγοράς. Τώρα αν κάποιοι τον ανέδειξαν ως τον κύριο δείκτη, κακώς το έπραξαν. Η κατασκευή νέων αναπτύξεων θα συνεχίσει επειδή υπάρχει ξένο ενδιαφέρον για επενδύσεις στην χώρα μας, αλλά και επειδή ο Κύπριος αγοραστής ενδιαφέρεται να διευρύνει τις επενδυτικές του αναζητήσεις ειδικότερα ενόψει και των αρνητικών αποδόσεων των τραπεζικών του καταθέσεων. Μάλιστα είναι θετικό πως το προϊόν άρχισε να γίνεται πιο σύνθετο και πιο εξεζητημένο επειδή αφενός υπάρχει η ανάγκη έλκυσης ενδιαφέροντος από τους υποψήφιους αγοραστές και αφετέρου επειδή οι υποψήφιοι αγοραστές έγιναν πιο απαιτητικοί. Οι πλειστηριασμοί και οι πωλήσεις δανείων δεν είναι κάτι που πρέπει να πτοεί τον οποιονδήποτε. Καλώς ή κακώς ήρθαν στη ζωή μας και θα μείνουν.
Τον επηρεασμό στις αξίες των ακινήτων – το έχω πει πολλές φορές – δεν θα τον αναλύσετε στο στάδιο της πρώτης πώλησης, αλλά στο δεύτερο στάδιο αφού κάποιος το αγοράσει – ας πούμε σε «χαμηλή» τιμή. Η μέχρι τώρα εμπειρία έδειξε πως η αγορά απορρόφησε τους όποιους κραδασμούς, και οι τιμές αγοράς σε πλειστηριασμούς είναι πάρα πολύ κοντά σε αυτό που θεωρείται αγοραία αξία. Αλλά αν ακόμη δεχθούμε πως οι τιμές αγοράς είναι χαμηλές, αυτοί που τα αγοράζουν δεν έρχονται μετά να τα διαθέσουν σε χαμηλές τιμές. Αντίθετα είτε τα κρατάνε εκτός αγοράς – άρα η προσφορά μειώνεται – ή τα προσφέρουν στις κανονικές τιμές αγοράς. Το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα δεν είναι πτώση αξιών, αλλά ανακατανομή του πλούτου. Ο τουρισμός αναμένεται να κυμανθεί στα ίδια με τα περσινά επίπεδα. Το «κοκαλούι του πουπούξιου» που μας προστατεύει, φέτος έχει τη μορφή του παγκόσμιου πανικού με την Κίνα και τη στροφή των τουριστών μακριά από αυτήν και προς άλλες κατευθύνσεις.
Με αυτό το δεδομένο, θα έχει και η χώρα μας το μερίδιο που της αναλογεί. Η προχθεσινή συμφωνία – μετά από παρέλευση δεκαετιών παιξίματος και ξεπαιξίματος – για ανάπτυξη του ενιαίου χώρου λιμανιού και μαρίνας Λάρνακας με συνολικό ύψος επένδυσης το ένα δισεκατομμύριο ευρώ, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Πρόκειται για μια τεράστια επένδυση που θα αλλάξει την όψη και την τοπική οικονομία της Λάρνακας, έχοντας την ίδια ώρα σημαντική συνεισφορά στην οικονομία της χώρας. Με αυτή την επένδυση η Λάρνακα ανεβαίνει βαθμίδες πάνω στο επενδυτικό ενδιαφέρον λαμβάνοντας μια θέση που πραγματικά της αξίζει και που για χρόνια (αδικημένα) δεν είχε. Η Λευκωσία, έχοντας σαν ραχοκοκαλιά τους Λευκωσιάτες, δεν έχει να φοβάται τίποτα για το 2020.
Το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι δυνατό και αποσυνδεδεμένο από όσα αρνητικά συμβαίνουν σε άλλες πόλεις, ενώ δεν είναι αποστασιοποιημένη από όσα θετικά συμβαίνουν εκεί. Επίκειται η παράδοση φάσεων έργων υποδομής και έπεται η αρχή άλλων. Η Λευκωσία έχει πολλά να προσδοκά εντός της επόμενης πενταετίας αφού θα γίνει πραγματικά αγνώριστη. Οι κίνδυνοι που υπάρχουν σε όλο αυτό συνοψίζονται κατά κύριο λόγο στο πόσο αρνητικό κλίμα και προσδοκίες είμαστε ικανοί να καλλιεργήσουμε εμείς. Και σε αυτό είμαστε δυστυχώς πολύ ικανοί. Γι’ αυτό ας μην βγάζουμε τα μάτια μας μόνοι μας και ας βλέπουμε μπρος με αισιοδοξία. Ο πουπούξιος άμα νιώσει σιγουριά ανοίγει το λοφίο του και γίνεται μαγικός.
