Του Ανδρέα Ανδρέου
Υπάρχουν δύο κύριοι περιοριστικοί άξονες που δένουν τα χέρια του κράτους μη επιτρέποντάς του να προχωρήσει σε περαιτέρω μέτρα δημοσιονομικής χαλάρωσης στηρίζοντας στοχευμένα τομείς της οικονομίας όπως αυτής των ακινήτων.
Ο ένας άξονας έχει να κάνει με το δεδομένο ότι το κράτος έχει ήδη προβεί σε δανεισμό μέσω της έκδοσης ομολόγων, τόσο από τις διεθνείς αγορές, όσο και από εγχώριες πηγές, εξαντλώντας τα περιθώρια βιώσιμης αύξησης του δημοσίου χρέους, έτσι ώστε να μπορέσει να στηρίξει τα προγράμματα οικονομικής στήριξης που ήδη εξήγγειλε. Ο άλλος άξονας έχει να κάνει με την επιδίωξη δανεισμού από τον ESM (European Stability Mechanism) ή Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.
Παρόλο που υπάρχει αυτή η δυνατότητα, αν εμείς προβούμε σε τέτοιο δανεισμό δεδομένης της παρούσας δημοσιονομικής μας εικόνας, αυτό θα σημαίνει αυτόματη ένταξη σε μνημόνιο. Συνεπώς ένταξη σε μνημόνιο ή/ και επιπλέον αύξηση του δημόσιου δανεισμού σημαίνει ταυτόχρονη υποβάθμισή μας ως οικονομία, απώλεια της πρόσβασής μας στις διεθνείς αγορές, αύξηση του κόστους δανεισμού και εισδοχή μας σε ένα νέο φαύλο κύκλο ύφεσης μετατρέποντας έτσι μια υγειονομικά προκαλούμενη ύφεση σε βαθιά οικονομική ύφεση, όπου τα προβλήματα είναι γνωστά από το πρόσφατο παρελθόν: χαμηλή οικονομική δραστηριότητα, αυξημένη ανεργία, ανάγκη μείωσης μισθών, χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, αποπληθωρισμός, αύξηση μη εξυπηρετούμενων δανείων, αύξηση προβλημάτων στις τράπεζες, μείωση στις παραγωγικές κρατικές δαπάνες, μειώσεις των ιδιωτικών επενδύσεων, της κατανάλωσης κλπ.
Το να διακινδυνέψουμε να πάθουμε ένα δεύτερο οικονομικό γεγονός αυτής της μορφής εντός δεκαετίας, θα είναι καταστροφικό για όλους μας. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι αυτή η κρίση είναι παγκόσμια και μέτρα που μας ξελάσπωσαν πριν 5-6 χρόνια, ίσως να μην είναι ικανά να το πετύχουν ξανά αυτή την φορά. Συνεπώς, βαδίζουμε σε τεντωμένο σχοινί και καλούμαστε να κάνουμε πάνω σε αυτό ασκήσεις ακριβείας.
Τα όποια μέτρα από εδώ και πέρα θα πρέπει από τη μια να επανεκκινούν σταδιακά τομείς της οικονομίας, τόσο όσο να μην επιβαρύνουν την ικανότητα των νοσηλευτηρίων μας να διαχειρίζονται την ενδεχόμενη αύξηση των κρουσμάτων, να επανέρχεται σταδιακά η οικονομική δραστηριότητα, να αρχίσει το κράτος να εισπράττει εισοδήματα, έτσι ώστε να μπορέσει να εκτελέσει τον υπό διαμόρφωση αναθεωρημένο προϋπολογισμό, χωρίς να επιβαρύνει τις δανειοδοτικές του ανάγκες.
Άρα, επειδή όλοι είμαστε στο ίδιο καράβι, όλοι θα πρέπει να βοηθήσουμε σε αυτή την προσπάθεια. Η καλύτερη υπηρεσία που μπορούμε όλοι να παρέχουμε προς την χώρα μας είναι να συνεχίσουμε να πληρώνουμε κανονικά ή τουλάχιστον εντός των νέων πλαισίων που έθεσε το Κράτος (μεταφοράς υποχρεώσεων σε μελλοντικές ημερομηνίες, ευκολίες πληρωμής κλπ), τις οικονομικές μας υποχρεώσεις προς όπου δει – είτε αυτές ονομάζονται φορολογίες και εισφορές προς τα δημόσια ταμεία, είτε πρόκειται για δόσεις δανείων προς τις τράπεζες, είτε αυτές απορρέουν από άλλες ιδιωτικές συμβατικές μας υποχρεώσεις (π.χ. ενοίκια, αγορά αγαθών και υπηρεσιών κλπ).
Σε ιδιωτικό επίπεδο και όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη αλλά και η ευχέρεια, να γίνουν διευθετήσεις μεταξύ των συμβαλλομένων μερών για αποπληρωμή τρεχουσών οικονομικών υποχρεώσεων εντός λογικού χρονικού διαστήματος, τότε να γίνουν. Είναι σημαντικό όμως να μην γίνει εκμετάλλευση με επίκληση ψευδών αιτιών χάριν και μόνο μιας κρίσης για την οποία όλοι μιλάμε, αλλά κανείς δεν επιμέτρησε, επειδή αν όλοι το κάνουμε, τότε θα μας γυρίσει μπούμερανγκ με δυσβάσταχτες οικονομικές επιπτώσεις σε όλους – μηδενός εξαιρουμένου. Είναι σαν να είμαστε στο καράβι που προανέφερα πιο πάνω και όλοι καλούμαστε να τραβήξουμε κουπί και ξαφνικά ένας – ένας επικαλείται (ψευδώς) πως δεν μπορεί να κωπηλατήσει επειδή πιάστηκε το χέρι του. Αν το κάνουμε όλοι αυτό, τότε το καράβι θα πάει ακυβέρνητο και θα κτυπήσει στα βράχια. Τόσο απλό.
Τα μέτρα για το αμέσως επόμενο διάστημα θα πρέπει να είναι τέτοια που να μην έχουν δημοσιονομικές αρνητικές επιπτώσεις, να μην μειώνουν το διαθέσιμο εισόδημα όλων μας και να αναδεικνύουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας – ιδιαίτερα υπό το φως της μέχρι τώρα επιτυχίας μας στο πεδίο της μάχης εναντίον του κορωνοϊού – έτσι ώστε να είμαστε ψηλά στον κατάλογο των διεθνών επενδύσεων. Θα πρέπει επίσης ο αναθεωρημένος κρατικός προϋπολογισμός να δίνει έμφαση σε άμεση προώθηση και εκτέλεση δημοσίων έργων, γεγονός που θα είναι υποβοηθητικό στην απασχόληση και στην οικονομική δραστηριότητα. Θα πρέπει τέλος να δούμε ευφάνταστους τρόπους αύξησης των εξαγωγών μας.
Το κάθε ένα από τα πιο πάνω διανοίγει πολυάριθμες επιλογές και εφαρμογές υλοποίησης που θα βοηθήσουν τα μέγιστα όχι μόνο στο να βγούμε όσο γίνεται πιο αλώβητοι, αλλά να έχουμε και πραγματικό όφελος. Έφθασε η ώρα που η τεχνολογία θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας σε μορφές που είτε φοβόμασταν να αγγίξουμε ή απλά δεν μας βόλευε.
