Του Ανδρέα Ανδρέου
Η οικονομική περίοδος την οποία διερχόμαστε χαρακτηρίζεται από πολλά – θα μπορούσε να πει κάποιος – «παράδοξα».
Για παράδειγμα, η μείωση στην ανεργία είναι τεράστια – από το 17% που άγγιξε πριν μια πενταετία, τώρα είναι κοντά στο 6,5% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού – αλλά φαινομενικά οι μισθοί δεν αυξήθηκαν σε τέτοιο βαθμό που να σπρώξουν τον πληθωρισμό προς τα πάνω (wage- push inflation). Ή και αν αυξήθηκαν, ο ρυθμός μείωσης της ανεργίας να εξουδετερώνει το γεγονός.
Ο ρυθμός αύξησης της οικονομίας μας είναι από τους καλύτερους στην ΕΕ, σήμερα βρίσκεται κοντά στο 3%, αλλά και πάλι ο πληθωρισμός βρίσκεται κολλημένος κάτω του 1%, ενώ παράλληλα έχουμε το ιδιωτικό χρέος να βρίσκεται κοντά στο 300% του ΑΕΠ και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να ξεπερνούν το 30%, ενώ θα έπρεπε να είναι κάτω από το 10%. Οι τράπεζες έχουν αυξημένη ρευστότητα παρά το γεγονός ότι χορηγούν κάποια δάνεια, αλλά η αυξημένη ρευστότητα έρχεται σε αντίφαση με το γεγονός ότι ο ιδιωτικός δανεισμός είναι τόσο ψηλός. Ίσως θα πρέπει εδώ να υπάρξει κάποια επίσημη μέτρηση που να δείχνει αν κάποιοι και σε πιο βαθμό δανείζονται έναντι των καταθέσεων τους.
Θετικό είναι το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος είναι και πάλι σε πτωτική τροχιά μετά το (τελευταίο) one- off event στον Συνεργατισμό, και αναμένουμε να δημιουργηθούν οι συνθήκες έτσι ώστε το κράτος να μπορεί να προβεί σε ουσιαστικές δημοσιονομικές δαπάνες σε παραγωγικούς τομείς για να ενδυναμώσει το ΑΕΠ και να ενισχυθεί ο πληθωρισμός σε επίπεδα κάτω, αλλά κοντά του 2%.
Σίγουρα μια αιτιολόγηση των πιο πάνω είναι πως η οικονομία τραυματίστηκε σοβαρά πριν μόλις μερικά χρόνια και σίγουρα δεν μπορεί κάποιος να αναμένει πως όλοι οι δείκτες θα φτιάξουν ως διά μαγείας σε σύντομο χρονικό διάστημα. Χρειάζεται χρόνος έτσι ώστε όλα να λειτουργήσουν και να αποκτήσουν τη δυναμική τους αποδεικνύοντας με τον πιο περίτρανο τρόπο πως η οικονομία και δη η σημερινή οικονομία είναι ένας πραγματικά πολύπλοκος μηχανισμός.
Ο κατασκευαστικός τομέας σήμερα προσμετρά ως προς το 25% περίπου της μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Αυτό αποδεικνύει μεν το πόσο σοβαρός πνεύμονας είναι για την οικονομία ο τομέας των κατασκευών, πλην όμως την ίδια ώρα δείχνει πως δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο σε κάποιον ή κάποιους τομείς καθώς εύκολα μπορεί να ανατραπεί το οικονομικό κλίμα.
Μέσα σε όλα αυτά έχουμε και το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ και την μέχρι τώρα παταγώδη αποτυχία του. Και το χειρότερο είναι πως κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς πήγε λάθος. Σίγουρα ο λόγος δεν είναι ένας, αλλά πολλοί που συντρέχουν. Μια κατηγορία ατόμων είναι αυτή των στρατηγικών κακοπληρωτών. Αυτοί που ποτέ δεν σκόπευαν να αποπληρώσουν κανένα δάνειο – ακόμα και αυτό που εξασφαλίζεται από την κύρια τους κατοικία. Το σχέδιο αποδεικνύει περίτρανα πως όντως αυτοί υπάρχουν ανάμεσα μας. Άλλη κατηγορία είναι αυτοί που αποθαρρύνθηκαν από τις στοίβες εγγράφων και αποδεικτικών που απαιτούνται για να κάνουν αίτηση, αλλά και για το κόστος που συνοδεύει μια τέτοια αίτηση. Άλλη κατηγορία είναι αυτή που βάζουν αφτί σε όσους τους λένε να μην κάνουν αίτηση επειδή δήθεν θα βγει ένα «καλύτερο» σχέδιο. Γελοίο, αν αναλογιστεί κάποιος πως το όποιο πρόγραμμα δεν το «βγάζουμε» εμείς όπως θέλουμε, αλλά θα πρέπει να τύχει της έγκρισης από αρμόδια Ευρωπαϊκά όργανα. Και το ΕΣΤΙΑ μόλις που πέρασε. Είναι και αυτοί που προφανώς δεν θέλουν να φανερώσουν τι πραγματικά έχουν και προτιμούν να θυσιάσουν αυτό που φαινομενικά είναι η κύρια τους κατοικία. Και τέλος, αν κάποιος ακούσει τους ίδιους τους αιτητές, θα μάθουν πως ο βαθμός δυσκολίας της αίτησης είναι τέτοιος που σίγουρα άτομα που είναι μέχρι και απόφοιτοι λυκείου δεν μπορούν να την συμπληρώσουν.
Που μας φέρνει σε αυτό που είπε πολύ πρόσφατα ένας φίλος που είναι πραγματικά σε θέση να ισχυριστεί κάτι τέτοιο. Ο βαθμός των οικονομικών και χρηματοοικονομικών γνώσεων (financial literacy) ανάμεσα στον πληθυσμό είναι δυστυχώς ανύπαρκτος. Είναι καλά να το αναγνωρίσουμε επειδή παρόλο που σε καμία περίπτωση δεν λέμε να κάνουμε τους πάντες χρηματοοικονομικούς ειδήμονες, είναι καλό και πολύ χρήσιμο η επαφή με το αντικείμενο να αρχίζει από το σχολείο. Εγώ συμφωνώ απόλυτα με αυτό και θα πρέπει το Υπουργείο Παιδείας να εντάξει τέτοιο μάθημα στα προγράμματα του.
Αν ψάξει κανείς τι κάνουν σε άλλες αναπτυγμένες χώρες θα δει πολλά, απλά και μικρά πράγματα που μπορεί να περιλαμβάνει μια τέτοια ύλη έτσι ώστε ο κάθε μαθητής να μπορεί να αντιληφθεί και να μάθει βασικές οικονομικές έννοιες οι οποίες θα τον βοηθήσουν στην μετέπειτα πορεία της ζωής του από όποιο τομέα και όποιαν θέση αποφασίσει να εργαστεί. Και δεν είναι μόνο οι οικονομικές έννοιες, αλλά ίσως πιο σημαντικό ο τρόπος διδασκαλίας τους.
Στο μεταξύ, ενδεχομένως η καλύτερη αντιμετώπιση της παρούσας οικονομικής κατάστασης η οποία εμπλουτίζεται και καθημερινά με αμέτρητες συνέπειες από εξωγενείς παράγοντες όπως το Brexit, ο πόλεμος στη Συρία, η αβυσσαλέα όρεξη του Ερντογάν και των Τούρκων να υψώνουν το πανί τους σε ξένα κυρίαρχα εδάφη σκοτώνοντας ανθρώπους, τη ρευστή κατάσταση στις αερομεταφορές κλπ, είναι πέραν της υπομονής, να τεθεί μια ιεράρχηση επίλυσης προβλημάτων, εμποδίων, οικονομικής στόχευσης και εμπλουτισμού που να είναι την ίδια ώρα και αρκετά ευέλικτη να αντιμετωπίζει τυχαία σοκ.
Εγώ αν είχα την εξουσία να το πράξω, θα προέβαινα τάχιστα σε μια νέα και τελευταία φορολογική αμνηστία η οποία θα ήταν τόσο δελεαστική που θα ωθούσε και τον πιο δύσπιστο να την κάνει. Είναι μια χρυσή ευκαιρία δεκαπέντε χρόνια μετά την προηγούμενη να έρθει κρυμμένο χρήμα μέσα στην οικονομία που να μπορεί πλέον να λειτουργήσει παραγωγικά και να ξεκλειδώσει ενδεχομένως πολλά από τα εμπόδια που σήμερα αποτελούν τροχοπέδη σε πολλά οικονομικά μέτωπα.
