Του Ανδρέα Ανδρέου
Με την παράθεση χιλιάδων απόψεων και σεναρίων για την εξέλιξη της πανδημίας είναι πραγματικά άγνωστο για το ποιες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις και εξελίξεις. Και αυτό επειδή το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, η κάθε χώρα είναι εκτεθειμένη σε οικονομικούς τομείς κατά διαφορετικό τρόπο, τα οικονομικά μεγέθη και εργαλεία είναι διαφορετικά τόσο σε απόλυτους όσο και σε σχετικούς αριθμούς, λαμβάνει μέτρα διαφορετικού εκτοπίσματος και με διαφορετικό χρονισμό, ο κόσμος της αντιδρά διαφορετικά και αναθεωρεί απόψεις με διαφορετικό βαθμό ευκολίας κ.λπ.
Υπάρχει και ο περισσότερο αντικειμενικός τρόπος που μας ωθεί στο να δούμε τα πράγματα προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ακόμη και το τέλειο εμβόλιο να βγει περί τον Φλεβάρη και μέχρι αυτό να παρασκευαστεί σε αρκετές ποσότητες και να μπορέσει να εμβολιαστεί οριζόντια τουλάχιστον το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, έτσι ώστε όλες οι κοινωνίες να αποκτήσουν ανοσία της αγέλης, θα μας βρει – στην καλύτερη περίπτωση – το καλοκαίρι. Αν βάλουμε στην εξίσωση πως μάλλον δεν θα έχουμε το τέλειο εμβόλιο και ο κόσμος θα το αντιμετωπίζει με δυσπιστία μέχρι να δει απτά αποτελέσματα, τότε το μεγαλύτερο κομμάτι του 2021 θα είναι χειρότερο οικονομικά και άλλως πως από το 2020.
Φυσικά, τα πάντα είναι εν εξελίξει και όπως τρέχουν τα δεδομένα αναπροσαρμόζονται και οι πολιτικές ανάλογα. Δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει, σε αυτό το στάδιο, την πιθανότητα ακόμη και η οικονομικά συντηρητική ΕΕ να αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να προβεί σε περαιτέρω δημοσιονομικές χαλαρώσεις και, κατ’ επέκταση, σε ποιο βαθμό αυτές θα μπορούσαν να βοηθήσουν εμάς χωρίς να χρεωκοπήσουμε.
Ο τομέας των ακινήτων απέδειξε ιστορικά και οριζόντια παντού στον κόσμο πως πρόκειται για ένα αρκετά ανθεκτικό επενδυτικό μέσο – συγκρινόμενο πάντα με άλλα επενδυτικά μέσα. Και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό από την ελαστικότητα που επιδεικνύει σε αλλαγές στις εκάστοτε οικονομικές συνθήκες: ανακάμπτει σχετικά εύκολα μετά από υφέσεις και δείχνει τα σημεία κόπωσης του όταν ο οικονομικός κύκλος φθάνει στο απόγειο του. Φυσικά αυτό ισχύει περισσότερο στις ώριμες αγορές όπου παρατηρείται τόσο πιο σύνθετη προσφορά αλλά και πιο σύνθετη ζήτηση.
Τι να αναμένει κανείς στη δική μας περίπτωση. Η αγορά μας έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Η ζήτηση δεν χαρακτηρίζεται από μεγάλο εύρος σύνθεσης. Η ντόπια ζήτηση από τη μια δεν είναι τόσο δυνατή που να μπορεί να μεγεθύνει την αγορά σε μεγάλο βαθμό· είναι αρκούντως ικανοποιητική να την συντηρεί και να την μεγεθύνει σε μικρό βαθμό. Η ξένη ζήτηση από την άλλη, υπήρξε πηγή τυχοδιωκτισμού, εκμετάλλευσης έως και λαμογιάς. Η έλκυση αγνών ανθρώπων που θέλησαν να την αράξουν εδώ στην χώρα μας, επειδή πραγματικά αγάπησαν τις ομορφιές της και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, είναι μια μικρή αναλαμπή σε όλο αυτό που αποκαλούμε «βιομηχανία επενδύσεων ακινήτων». Το υπόλοιπο κομμάτι, συχνότερα παρά όχι, εμπεριείχε το στοιχείο της τράμπας. Και αυτό επειδή σαν κράτος αποτύχαμε παταγωδώς να βάλουμε και να εφαρμόσουμε επιτυχώς τέτοιες δικλίδες προστασίας αγοραστών και πωλητών, όπως αποτύχαμε να έχουμε ένα αδιάτρητο πλαίσιο νομοθεσιών, πολεοδομικών, κτηματολογικών και τραπεζικών διαδικασιών, των οποίων η εφαρμογή χωλαίνει σε όλα τα επίπεδα, παρέχοντας έτσι πεδίον δόξης λαμπρόν στον κάθε λογής «βαρόνο» να δημιουργεί τα φέουδά του. Μπορεί να είστε νεαροί και να θυμάστε μόνο τα προχθεσινά ρεζιλίκια που διέσυραν την χώρα διεθνώς. Είναι λίγα τα ρεζιλίκια που τραβήξαμε σαν χώρα σε ό,τι αφορά τις καθυστερήσεις στην έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας. Εδώ καταγράφηκαν περιστατικά έκδοσης τίτλων μετά από 40 χρόνια, ενώ έχει περιπτώσεις που δεν θα λάβουν ποτέ. Αν δεν ερχόταν η Τρόικα το 2013 ενδεχομένως να μην ίδρωνε το αφτί κανενός. Είναι λίγα τα ρεζιλίκια που τραβήξαμε για το ότι πολεοδομικές άδειες έπαιρναν πέντε και δέκα και δεκαπέντε χρόνια για να εκδοθούν και μέχρι να εκδοθούν οι άδειες οικοδομής έληγαν οι πολεοδομικές. Είναι λίγα τα ρεζιλίκια που τραβήξαμε επειδή κάποιοι επιτήδειοι μεσίτες και «developers» άλλα έδειχναν, άλλα έταζαν και άλλα έμπηγαν σε ξένους αγοραστές. Και πως να μη γίνει αυτό όταν ακόμα δεν μπορούμε να ελέγξουμε ποιος είναι κτηματομεσίτης, ποιος βαφτίζεται επιχειρηματίας ανάπτυξης και για το αν θα πρέπει να υπάρχει κώδικας ελέγχου ποιότητας κατασκευών. Μην πάρω φόρα επειδή θα διαβάζετε ως αύριο.
Η προσφορά
Αυτή ακολουθεί κατά κόρον το μοντέλο της αντιγραφής του γείτονα. Δηλαδή, κτίζουμε οικιστικά ακίνητα, διαχωρίζουμε οικόπεδα, κάνουμε φοιτητικές εστίες, κτίζουμε «πουκάτω καταστήματα τζιαι πουπάνω γραφεία», επειδή ο άλλος που ασχολείται ή ασχολήθηκε με αυτό το αντικείμενο του έκατσε η φάση και άρα θα μας κάτσει κι εμάς. Με αυτά τα χαρακτηριστικά ζήτησης και προσφοράς και με το οικονομικό ομιχλώδες τοπίο να εξελίσσεται υπό το θρασύ βλέμμα του κορωνοϊού, πιστεύω πως κύρια χαρακτηριστικά των επόμενων βημάτων της κτηματαγοράς θα περιλαμβάνουν μια γενική αναδιάρθρωση των θέλω μας.
Θα δούμε μια ροπή προς αναζήτηση πιο άνετων και πιο υγιεινών χώρων διαβίωσης. Μονάδες κοντά σε πάρκα και χώρους πρασίνου θα έχουν την τιμητική τους, ενώ δεν αποκλείω και αποκέντρωση προς την ύπαιθρο. Θα δούμε μια ενίσχυση της αναζήτησης για πιο ευέλικτους χώρους εργασίας (τόσο σε μέγεθος, όσο και σε διαρρύθμιση), ενώ όπως τόνισα και πρόσφατα, οι ανακαινίσεις και η αναβάθμιση κτηρίων κάποιας ηλικίας θα είναι σοβαρό κομμάτι της οικονομικής μας δραστηριότητας.
