Του Ανδρέα Ανδρέου
Ουδείς αμφισβητεί πως ο τομέας των ακινήτων είναι μια από τις κύριες κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας. Δεδομένου του γεγονότος ότι το κόστος δανεισμού είναι στο χαμηλότερο του σημείο στην οικονομική ιστορία μας, αλλά και επειδή οι ευρύτερες οικονομικές συνθήκες είναι αρκετά πρόσφορες, θα ήταν καλά να δούμε άμεσα τρόπους επέκτασης του επενδυτικού ενδιαφέροντος σε τομείς πέραν της απλής αγοράς ακινήτων ή/ και ανάπτυξης γης.
Το κύριο μέτρο που θα μπορούσε να επεκτείνει αυτό το ενδιαφέρον και σε άλλους τομείς της κτηματαγοράς, είναι μια δέσμη οικονομικών (κυρίως φορολογικών) και νομικών κινήτρων και αντικινήτρων.
Και πριν προχωρήσω παρακάτω, ας μου επιτραπεί να επικαλεσθώ τις παρατηρήσεις ξένων (Ευρωπαίων) επισκεπτών – όπως μου τις μετέφερε ένας πολύ καλός φίλος – οι οποίοι έκαναν μια περιδιάβαση στη Λευκωσία τις προηγούμενες μέρες. Τους έκανε λοιπόν αλγεινή εντύπωση το γεγονός πως όλα τα κτήρια τα βρήκαν ασυντήρητα και διερωτήθηκαν κατά πόσο δεν ενοχλεί τους ιδιοκτήτες που τα κτήρια τους παρουσιάζουν αυτή την άθλια εικόνα. Απορούσαν αν δεν υπάρχουν νόμοι που να επιβάλλουν στους ιδιοκτήτες τη δημιουργία πάγιου ταμείου συντήρησης, έτσι ώστε εντός τακτών χρονικών διαστημάτων τα κτήρια να ανακαινίζονται. Αναρωτήθηκαν επίσης αν υπάρχουν έλεγχοι από τις αρχές σε θέματα αισθητικής και ασφάλειας, φέρνοντας ως παραδείγματα τα διάφορα καλώδια τηλεφωνίας και ηλεκτρισμού που κρέμονται από τα κτήρια, τους κομπρεσσόρους των κλιματιστικών με τις γυμνές ντελλαρισμένες σωληνώσεις που είναι έργο τέχνης του κάθε τυχαίου μάστορα, τα οξειδωμένα κάγκελα κλπ.
Όχι πως αν ήμουν εγώ μαζί τους θα είχα επιχειρήματα να τους αποστόμωνα, αφού αυτή είναι δυστυχώς η εικόνα που τα κτήρια μας – και κατ’ επέκταση εμείς – εκπέμπουμε. Γιατί τα κτήρια είναι καθρέφτης του επιπέδου ενός πολιτισμού και σε αυτόν το τομέα έχουμε μεγάλο δρόμο να καλύψουμε και δεν φαίνεται να βιαζόμαστε κιόλας. Κάτσε τώρα να εξηγάς στον Ολλανδό πως ενώ οκτώ στις δέκα ταμπέλες διαφημίζουν ανάπτυξη υπερπολυτελούς real estate, ακόμη δεν βρήκαμε έναν αποτελεσματικό τρόπο να εισπράττουμε τα κοινόχρηστα, πόσω μάλλον δε να δημιουργούμε και ταμείο συντηρήσεων. Εξήγα επίσης το καθεστώς που όλοι περιμένουν να βγουν «τα κοτσιάνια» για να προβούν στην παρανομία τους επειδή δεν θα λογοδοτήσουν ποτέ σε κανένα. Κάτσε περιέγραψε τον τρόπο που αποφασίζει ο κάθε μάστορας και ο κάθε ιδιοκτήτης να επέμβουν στο εξωτερικό περίβλημα του κτηρίου για να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες, χωρίς να υπάρχει ούτε καν σαν τελευταία σκέψη το τι δημιουργεί η ενέργεια τους αυτή προς το κτήριο και προς τις αξίες των υπολοίπων μονάδων εντός αυτού – μην πω της γειτονιάς ολόκληρης.
Το πρώτο πράγμα λοιπόν έχει να κάνει με την άμεση εφαρμογή των χαλαρώσεων στον Περί Ενοικιοστασίου Νόμο. Το μέτρο του ελέγχου ενοικιάσεων είναι ξεπερασμένο και δημιουργεί πολλές στρεβλώσεις στην αγορά ∙ το έχω τονίσει πολλές φορές τα τελευταία 21 χρόνια. Ενόσω τα ενοίκια είναι κλειδωμένα σε πολύ χαμηλά επίπεδα, δεν γίνονται επενδύσεις στην αναβάθμιση των κτηρίων καθώς η όποια επένδυση δεν αποδίδει. Διερωτώμαι πότε επιτέλους θα καταλάβουμε αυτό το απλό πράγμα.
Το δεύτερο πράγμα που μπορεί να γίνει, είναι το φορολογικό κίνητρο για μια ουσιαστική ανακαίνιση εν μέσω μιας περιόδου που θα καθοριστεί. Αυτό θα μπορούσε να συνοδευτεί με ένα φορολογικό αντικίνητρο για όσους δεν προχωρήσουν με ουσιαστική ανακαίνιση. Θα πρέπει να ενισχύσουμε την υφιστάμενη νομοθεσία έτσι ώστε όλοι να πληρώνουν έγκαιρα τα κοινόχρηστα τους αλλά και να είναι συνεπείς με όλες τις υποχρεώσεις τους, οικονομικές και μη, που απορρέουν από το γεγονός ότι έχουν ιδιοκτησιακό μερίδιο σε κοινόκτητες οικοδομές.
Με τον όρο ουσιαστική ανακαίνιση εννοούμε πράγματα πολύ πέραν του απλού μπογιαντίσματος. Περιλαμβάνει σωστή συντήρηση διαβρώσεων σκυροδέματος και οξείδωσης οπλισμού και μεταλλικών στοιχείων, αφαίρεση και επιδιόρθωση σαθρών σουβάδων, κάλυψη γυμνών και εκτεθειμένων καλωδίων, επιδιόρθωση υδραυλικών εγκαταστάσεων, συγύρισμα κλιματιστικών και άλλων μηχανολογικών εγκαταστάσεων βάσει σχεδίων, καθαρισμό και επιδιόρθωση φυσικών υλικών όπως πέτρας και μαρμάρου κλπ. Η ενεργειακή αναβάθμιση με θερμοπροσόψεις βοηθά την όλη προσπάθεια.
Η όλη προσπάθεια αναβάθμισης του υφιστάμενου κτηριακού στοκ, θα δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, θα προσθέσει στο ΑΕΠ, θα δημιουργήσει πρόσθετη αξία στο κτηριακό στοκ, θα μειώσει το ενεργειακό κόστος – για να αναφέρω μόνο μερικά στοιχεία. Και μέσα σε κάποια χρόνια θα έχουμε γειτονιές που θα δείχνουν και θα είναι πιο όμορφες και δεν θα ντρεπόμαστε να τις βλέπουμε ούτε εμείς, ούτε οι ξένοι.
Ένα άλλο μέτρο επέκτασης του επενδυτικού ενδιαφέροντος είναι η προσφορά ουσιαστικών φορολογικών κινήτρων έτσι ώστε ο ιδιωτικός τομέας να εισέλθει στην προσφορά φθηνής στέγης. Δεν μπορεί το κράτος να κάνει τον Santa Claus Developer με χρήματα του φορολογούμενου. Υπάρχουν ιδιώτες developers που με το ανάλογο κίνητρο θα μπορούσαν να παρέχουν τέτοια στέγη και να είναι ελεγχόμενοι από το κράτος. Υπάρχουν και επενδυτικά ταμεία που κάλλιστα θα μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο εφόσον από τη μια έχουν επενδυτές που επενδύουν σε αυτά κεφάλαια και από την άλλη λαμβάνουν την υποχρέωση να τους αποδίδουν εισοδηματικές ή/ και κεφαλαιουχικές αποδόσεις. Είναι καθαρά ένα θέμα δημιουργίας και παροχής ενός προϊόντος άμεσης επένδυσης για τα ταμεία και έμμεσης επένδυσης για τους επενδυτές.
Αυτά είναι μέτρα που μπορούν να τεθούν σε ισχύ σχεδόν άμεσα. Αναμένουμε feedback.
