Του Ανδρέα Ανδρέου
Ας ξεκινήσουμε από δύο απλά δεδομένα: πρώτον, ότι βρισκόμαστε στο έτος 2020 και δεύτερον, ότι είμαστε στην Κύπρο.
Από το δεύτερο δεδομένο εξυπακούεται πως έχουμε τέτοιες κλιματολογικές συνθήκες που καθιστούν την χρήση κλιματιστικών ως αναγκαία προϋπόθεση για να έχουμε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης σχεδόν τέσσερις με πέντε μήνες του χρόνου. Το πρώτο δεδομένο μας κάνει να διερωτόμαστε πώς είναι δυνατόν κάποιοι που έχουν τη δύναμη του «αποφασίζω και εκτελώ» να εξακολουθούν να σφυρίζουν αδιάφορα σε ό,τι αφορά τις συνθήκες διαβίωσης σε χώρους όπως τα σχολεία. Τις τελευταίες μέρες το θέμα επανέρχεται στην επικαιρότητα λες και είμαστε η Ισλανδία και ξαφνικά ο καιρός μας ανέβασε την θερμοκρασία από τους 5 Κελσίου στους 45 Κελσίου και δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε. Το τραγικό για εμάς είναι ότι αν η Ισλανδία είχε ένα τέτοιο – έστω πρόσκαιρο – πρόβλημα, θα έβρισκε και μια – έστω πρόσκαιρη – λύση. Εμείς, από τον καιρό που θυμόμαστε έχουμε ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα και από επιλογή δεν κάνουμε απολύτως τίποτε. Αντί να βρεθούν λύσεις, προβάλλονται τα εμπόδια. Είναι αυτό που μας χαρακτηρίζει σαν κοινωνία ευρύτερα: αντί να συζητάμε εναλλακτικές λύσεις σε κάθε πρόβλημα, προβάλλουμε εναλλακτικά προβλήματα σε κάθε λύση.
Ας πούμε ότι κατανοώ πως πριν από 40 χρόνια το κλιματιστικό μπορεί να μην ήταν καν επιλογή, πως πριν από 30 χρόνια ήταν μια πολυτέλεια και πως πριν 20 χρόνια μια ακριβή επιλογή. Να δεχτώ επίσης πως επειδή τότε το κλιματιστικό δεν ήταν για τον ένα ή τον άλλο λόγο επιλογή στο τραπέζι, τα όποια κτήρια δεν είχαν τις αναγκαίες πρόνοιες, όπως ηλεκτρικά φορτία, χώρους τοποθέτησης κλιματιστικών και αποχετεύσεις. Μπορεί κάποιος να μας εξηγήσει τότε γιατί δεν αξιοποιήθηκαν άλλες λύσεις;
Οι Άγγλοι, για παράδειγμα, με τις τόσες αποικίες τους σε ζεστά κλίματα, σχεδίαζαν και έκτιζαν τα αποικιοκρατικά τους κτήρια λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις καιρικές συνθήκες και τον προσανατολισμό των κτηρίων, έτσι ώστε με απλούς νόμους της φυσικής αυτά να αυτοκλιματίζονται παρέχοντας έτσι πιο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης στους ενοίκους. Εκτός από τον σωστό προσανατολισμό, τα κτήρια ήταν ψηλοτάβανα και είχαν μικρά ανοίγματα με πλέγμα στα πιο ψηλά σημεία της τοιχοποιίας προς την οροφή, που σε συνδυασμό με την στρατηγική τοποθέτηση των παραθύρων, ο χώρος κλιματιζόταν αυτόματα βασιζόμενος στην απλή θεωρία πως ο ζεστός αέρας ανυψώνεται και ο κρύος τον αναπληρώνει από χαμηλά.
Άλλοι παλαιότεροι πολιτισμοί έκτιζαν κτήρια αξιοποιώντας σωρεία μηχανικών ή άλλων επινοήσεων για να διατηρούν πιο σωστό για τον άνθρωπο κλίμα εντός του κτηρίου. Αν ψάξει κάποιος να δει τις διάφορες προσεγγίσεις θα βρει ολόκληρους τόμους από βιβλία. Εμείς εδώ στην Κύπρο έχουμε τέτοια κτήρια από την τότε εποχή. Παραδείγματα είναι τα (παλαιά) κτήρια του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας και του Ανωτάτου, η Αγγλική Σχολή Λευκωσίας, το Λύκειο της Ακρόπολης, η Αρχιγραμματεία, το Υπουργείο Εσωτερικών και άλλα πολλά. Με τις επεμβάσεις που κάναμε, αχρηστεύσαμε αυτή τους την ιδιότητα. Γιατί όμως τα δικά μας εκπαιδευτήρια που χρονολογούνται από μετά την δεκαετία του 1970 δεν τα σχεδιάζαμε με ορθολογικό τρόπο που να υποβοηθείται ο αυτοκλιματισμός τους; Τι το ψάχνεις θα μου πείτε. Ωραία, να δεχτώ πως δεν τα κτίζαμε όπως έπρεπε επειδή είχαμε την εισβολή, έπρεπε να αποκτήσουμε σχολεία και λοιπά και λοιπά, παρόλο που δεν αποτελούν εύλογη αιτία, επειδή η σωστή προσέγγιση δεν ήταν ούτε πιο ακριβή ούτε πιο χρονοβόρα. Μυαλό χρειαζόταν. Γιατί δεν βάζαμε ανεμιστήρες στα ταβάνια των τάξεων; Η δικαιολογία των τότε συμβούλων του κράτους θα με «αποστόμωναν» λέγοντας μου πως «αποσπούσαν την προσοχή των παιδιών»…
Καλά ρε μάγκες, ψάξατε στον αντίποδα τι συμβαίνει στα παιδιά; Ποιο αποσπάει περισσότερο την προσοχή; Ο ανεμιστήρας που γυρίζει ή τα σαραντάρια μέσα στην τάξη και ο ιδρώτας που τρέχει συνέχεια;
Τα τελευταία χρόνια ανεγείρονται καινούργιες κτηριακές εγκαταστάσεις σχολείων. Ξέρετε πως ακόμη και σήμερα υπάρχει άρνηση των τεχνικών συμβούλων του κράτους να εγκρίνουν την τοποθέτηση έστω προνοιών για κλιματιστικά; Δηλαδή, καλά εσείς είστε ξεροκέφαλοι και αρνείστε να βάλετε κλιματιστικά. Ποια η αμματοπόνεση σας πραγματικά να εγκαταστήσετε έστω πρόνοιες έτσι ώστε μελλοντικά κάποιοι να μπορέσουν να εγκαταστήσουν κλιματιστικά απρόσκοπτα και χωρίς τροποποιήσεις και χωρίς να επεμβαίνουν αισθητικά στα κτήρια;
Το όλο θέμα θα πρέπει να τύχει αναθεωρημένης προσέγγισης. Πρέπει να γίνει χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων και να τοποθετηθούν κλιματιστικά παντού. Πρέπει να γίνουν εξωτερικές επεμβάσεις σε όλα τα κτήρια, έτσι ώστε με απλά σκίαστρα σε κάποια απόσταση από τις προσόψεις των τάξεων να φιλτράρουν την ακτινοβολία για μείωση της υπερθέρμανσης του εσωτερικού των κτηρίων.
Δεν χρειάζεται να κάνουμε μελέτες γι’ αυτό που θα πω υπάρχουν χιλιάδες μελέτες που έκαναν άλλοι. Είναι αποδεδειγμένο πως ο κάθε μαθητής λειτουργεί πιο σωστά άμα βρίσκεται σε συνθήκες σωστού κλιματισμού. Η συγκέντρωση του στη διδασκαλία είναι κατά παρασάγγας μεγαλύτερη παρά όταν το σώμα του προσπαθεί απεγνωσμένα να ρυθμίσει το αποσυντονισμένο επίπεδο διαβίωσης του. Και ό,τι αφορά τους μαθητές, αφορά και τους καθηγητές. Οι στατιστικές είναι εκεί να τις δουν αυτοί που παίρνουν αποφάσεις. Άρα μήπως τελικά υπάρχουν και πιο βαθιά αίτια γιατί οι μαθητές μας – πλην κάποιων λαμπρών εξαιρέσεων – πατώνουν σε εξετάσεις;
