Του Ανδρέα Ανδρέου
Κυρίαρχο θέμα στο μυαλό του κόσμου σχετικό με την οικονομία είναι το ποιο είναι το μέλλον της αγοράς ακινήτων. Το δευτερεύον είναι ίσως το γεγονός ότι τα επιτόκια καταθέσεων είναι πλέον μηδαμινά έως και αρνητικά. Τα υπόλοιπα θέματα φαίνεται να κατατάσσονται πολύ χαμηλότερα στην καθημερινότητα του μέσου πολίτη. Φυσικά όλο αυτό ενδεχομένως να μην ισχύει απόλυτα, αν ο πολίτης είναι συνάμα και καταστηματάρχης κάπου στο υπό διαμόρφωση κέντρο της Λευκωσίας, επειδή εκεί προτεραιότητα στη σκέψη του έχει η έγνοια του αν θα καταφέρει να επιβιώσει μέχρι το σύμπαν να επαναλειτουργήσει με τόσες καθυστερήσεις που παρατηρούνται.
Βλέπετε η βαθιά κρίση των προηγούμενων ετών άφησε ένα βαθιά ριζωμένο φόβο στη συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου που σήμερα αγωνιά κατά πόσο αυτό το οποίο ζει είναι κάτι εύθραυστο, κάτι επίπλαστο, κάτι παροδικό που σύντομα θα έρθει σε ένα απότομο – ίσως και χειρότερο – τέλος, που να κάνει το προηγούμενο να μοιάζει σαν ένα μικρό φτάρνισμα κατά την αλλαγή του καιρού.
Πολλές είναι οι απόψεις που ακούγονται και ενδεχομένως οι πλείστες να έχουν σίγουρα κάποια βάση. Φυσικά ρόλο παίζει αν τις απόψεις τους εκφράζουν developers, κτηματομεσίτες, πωλητές υδραυλικών και ηλεκτρικών ειδών, κομμωτές, δικηγόροι, λογιστές, γιατροί κλπ. Όλοι – και είναι απόλυτα φυσικό – θα εκφράσουν την άποψη τους από το δικό τους οπτικό πεδίο. Κάπου όμως υπάρχει μια τομή, μια περιοχή όπου εκφράζονται παρόμοιες απόψεις και κάποιοι από όλους αυτούς είναι «πιο σωστοί» από κάποιους άλλους και αυτό έχει να κάνει με τον βαθμό και την ποιότητα πληροφόρησης που έχουν, αλλά και το συμφέρον που εξυπηρετούν.
Η προσωπική μου άποψη είναι συνυφασμένη με την θεωρία των οικονομικών κύκλων. Στην προκειμένη περίπτωση και έχοντας ενώπιόν μας μια σθεναρή ανάκαμψη και μεγέθυνση της οικονομίας τα τελευταία τέσσερα σχεδόν χρόνια είναι λογικά αναμενόμενο να επίκειται μια σχετική επιβράδυνση. Αν με ρωτάτε αν υπάρχουν τρόποι να μετατεθεί χρονικά αυτή η επιβράδυνση ή/ και να μην είναι τόσο ορατή, ισχυρίζομαι ότι υπάρχουν. Την ίδια ώρα αναγνωρίζω, όπως άλλωστε θα πρέπει όλοι μας, πως είμαστε και αρκετά ευάλωτοι σε εξωτερικά σοκ τα οποία μπορούν να μας βγάλουν εκτός προγραμματισμών και να μας εξοστρακίσουν. Όμως, αυτό πάντα θα ισχύει και δεν πρέπει να μας σταματά από το να εισάγουμε τέτοιες στρατηγικές και κίνητρα που να ενισχύουν την ανάπτυξη.
Η όποια επιβράδυνση είναι λοιπόν μια φυσιολογική οικονομική εξέλιξη. Αυτό δεν πρέπει να φοβίζει κανένα. Θα έρθει και θα φύγει. Αν με ρωτάτε κατά πόσον η αγωνία του κόσμου ότι μια νέα κρίση θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη είναι ή όχι βάσιμη, τότε απαντώ ως εξής: Το μεγαλύτερο πρόβλημα της προηγούμενης κρίσης ήταν πως συνέβησαν πράγματα που κανένας δεν περίμενε ποτέ πως θα συνέβαιναν, τόσο σε αριθμό όσο και σε μέγεθος. Το αποτέλεσμα ήταν στάχτη, αποκαΐδια και πλήρης κατάρρευση. Τις πρωτόγνωρες για τα παγκόσμια δεδομένα καταστάσεις, κληθήκαμε εμείς να τις αντιμετωπίσουμε χωρίς να έχουμε καμία γνώση προϊστορίας και θεραπείας. Ήταν σαν να μας κλείδωσαν σε ένα εργαστήρι με κάτι υποτυπώδη φάρμακα και έναν ιό που κανείς δεν γνώριζε πώς να τον διαχειριστεί και μας είπαν «αντιμετωπίστε τον και άμα δεν πεθάνετε και βεβαιωθούμε πως είστε υγιείς, θα σας ξεκλειδώσουμε».
Η επόμενη ύφεση που θα υπάρξει αναμένω πως θα είναι διαχειρίσιμη χωρίς εκπλήξεις αυτού του τύπου. Θεωρώ πως παρά τις όποιες αστοχίες και ελλείψεις μας, κινηθήκαμε από το Α στο Β και τώρα μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα τα πράγματα. Άρα αν ο κάθε ένας προσπαθήσει και βάλει σε τάξη τα του οίκου του, το αποτέλεσμα θα φανεί στο σύνολο. Όλα αυτά όπως έχω πει και πιο πάνω, ισχύουν τηρουμένων των αναλογιών αλλά και του πώς θα επενεργήσουν παράγοντες που είναι εντελώς εκτός της σφαίρας επιρροής μας, όπως το Brexit, το Συριακό και ο τουρκικός αδηφάγος επεκτατισμός.
Σε ό,τι αφορά στα της αγοράς των ακινήτων πιστεύω πως ωρίμασε η ώρα να εισαχθούν κάποια σοβαρά κίνητρα που να περιλαμβάνουν φορολογικές ελαφρύνσεις έτσι ώστε να ενθαρρυνθεί η πιο μαζική κινητικότητα και η ταυτόχρονη απομάκρυνση από την φαινομενική εξάρτηση από μια και μόνο κατηγορία επενδυτικής ανάπτυξης.
Αν εστίαζα σε δύο εισηγήσεις, θα έβαζα σαν πρώτη την μείωση του φόρου κεφαλαιουχικών κερδών σε ποσοστό όχι πέραν του 10% και σαν δεύτερη την σοβαρή επιδότηση των ανακαινίσεων που αφορούν στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης κτηρίων και δη των πολυκατοικιών. Το υφιστάμενο πρόγραμμα χαρακτηρίζεται τουλάχιστον σαν γελοίο και επιβάλλει ρυθμούς χελώνας σε τέτοιες αναβαθμίσεις που ούτε σε 50 χρόνια δεν θα καλύψει το υφιστάμενο κτηριακό στοκ. Η σοβαρή μείωση του φόρου κεφαλαιουχικών κερδών θα ενθαρρύνει την αύξηση του όγκου συναλλαγών, θα ξεκλειδώσει την αδρανούσα γη και στο τέλος θα αυξήσει τα έσοδα του κράτους.
