Του Ανδρέα Ανδρέου
Ήδη ελήφθη σειρά μέτρων από την κυβέρνηση και κατ’ επέκταση τη Βουλή που σκοπό έχουν να ενισχύσουν τη ρευστότητα στην αγορά τους αμέσως επόμενους μήνες. Μέτρα που αμβλύνουν το μισθολόγιο επιχειρήσεων δεδομένου ότι αυτές βρίσκονται σε ολική ή μερική αναστολή εργασιών, διατηρούν σε πρώτη φάση τα επίπεδα μισθών σε λογικά υπό τις περιστάσεις επίπεδα, μειώνουν τις πιέσεις για αύξηση της ανεργίας και αυξάνουν το άμεσα διαθέσιμο εισόδημα φυσικών και νομικών προσώπων μέσω της αναστολής των δόσεων σε υπάρχοντα δάνεια για περίοδο μερικών μηνών.
Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, βρίσκεται σε εξέλιξη προσπάθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας να αντλήσει πέραν των €3 δισ. από τις αγορές μέσω ομολόγων για στήριξη αυτής της προσπάθειας. Ένα παράτολμο βήμα που μας φέρνει κοντά στην εξάντληση των περιθωρίων μας ως κράτος, αλλά κρίνεται ως αναγκαίο παρά τη μέγιστη αβεβαιότητα που παρατηρείται αυτή τη στιγμή παγκοσμίως. Η μεγάλη πιθανότητα να αντληθούν κεφάλαια με σχετικά χαμηλό κόστος αποτελεί αντιστάθμισμα στην κριτική για βεβιασμένη κίνηση, καθώς σε μελλοντικό χρόνο κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ανέφικτο. Είναι γι’ αυτό σημαντικό τα όποια κεφάλαια αντληθούν να χρησιμοποιηθούν στοχευμένα έτσι ώστε να έχουν τον μέγιστο δυνατό θετικό αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία. Περαιτέρω, επίκειται και η λήψη πακέτου μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο κάτι που θα βοηθήσει και εμάς στον βαθμό που μας αναλογεί. Μπορεί να μην είναι η ιδεατή ενίσχυση προς το παρόν, αλλά είναι σίγουρα καλοδεχούμενη. Θέλω να πιστεύω πως η κρισιμότητα των στιγμών θα κάμψει τελικά την πεισματική στάση των Γερμανών.
Οι κρατικές εγγυήσεις για σύναψη νέων δανείων, αλλά και οι νέοι δανεισμοί άνευ κρατικών εγγυήσεων θα πρέπει να γίνουν πάραυτα, καθώς είναι αναγκαία για εξασφάλιση άμεσης ρευστότητας για όποιον το επιθυμεί. Εγώ μπορεί να μην επιθυμώ να δανειστώ, αλλά εγώ δεν είμαι το κριτήριο. Στη Γερμανία προχθές έγινε κυβερνοδιάσκεψη μεταξύ της Μέρκελ και αντιπροσώπων των σημαντικότερων αυτοκινητοβιομηχανιών για συζήτηση των δανειακών αναγκών των εταιρειών του κλάδου έτσι ώστε να καθοριστούν τα επόμενα βήματα εξαιτίας των συνεπειών του ιού. Ο Όμιλος της Daimler βρίσκεται κοντά στο να εξασφαλίσει από τράπεζες δάνειο ύψους €10 δισ. για τις άμεσες της ανάγκες και ο Όμιλος της VW δήλωσε πρόσφατα ότι το κλείσιμο της στοιχίζει περίπου €2 δισ. τη βδομάδα. Πέραν των γερμανικών εταιρειών, η Toyota ανακοίνωσε πως θα συνάψει δάνειο €8,3 δισ., ενώ η Fiat – Chrysler ήδη εξασφάλισε πιστωτική γραμμή €3,5 δισ. Άρα να μηνδαιμονοποιούμε τα δάνεια. Είναι ένας τρόπος αποφυγής χρεοκοπίας και συνέχισης των δραστηριοτήτων.
Δεν είμαι ούτε ιολόγος, ούτε επιδημιολόγος, ούτε γιατρός. Βλέποντας όμως στατιστικά στοιχεία άλλων χωρών που προηγούνται χρονικά της δικής μας περίπτωσης, αλλά και των όσων έχουμε όλοι υπόψη μας από δηλώσεις ειδικών, φαίνεται αφενός πως η εξάπλωση του ιού είναι εκθετική (exponential) και αφετέρου έχει διάρκεια επιτυχούς ίασης 3-4 βδομάδες. Συνεπώς νοουμένου ότι επιτυγχάνεται απόλυτη πειθαρχία από μέρους των πιθανών κρουσμάτων (δηλαδή όλων μας), είναι λογικό να αναμένεται μια σχετική συμμετρία στην εξέλιξη του ιού αυτού. Δηλαδή, έχουμε exponential growth και αν πειθαρχήσουμε στον αυτοπεριορισμό μπορούμε να αναμένουμε exponential decay (εκθετική επιβράδυνση).
Αν ισχύσει κάτι τέτοιο στην περίπτωση μας, τότε εντός του ερχόμενου Μαΐου θα έχουμε πολύ θετικές εξελίξεις. Θα μπορούμε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σταδιακή και στοχευμένη άρση των περιοριστικών μέτρων. Εξαίρεση θα πρέπει να αποτελούν τα αεροδρόμια επειδή επιβάλλεται να αποφευχθούν ανεξέλεγκτα νέα εισαγόμενα περιστατικά, αλλά και να αποκλειστεί η αφόρητη πίεση του συστήματος υγείας μας σε βαθμό που να μην μπορεί να αντεπεξέλθει. Τα αεροδρόμια θα είναι τα τελευταία που θα ανοίξουν και πάντα σε συνάρτηση με το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο πλανήτη.
Με αυτά κατά νου, είναι πιστεύω δυνατόν να μπορέσουμε να μπούμε σταδιακά σε λειτουργία μιας «κλειστής» οικονομίας, εννοώντας με τον όρο ουσιαστικά πως ο μόνος αποκλεισμός θα είναι η διακίνηση κόσμου από και προς το εξωτερικό μέσω αεροδρομίων και λιμανιών. Το κυριότερο πλήγμα αναπόφευκτα θα το υποστούν πρωτίστως ο τουρισμός και δευτερευόντως οι τομείς της αγοράς ακινήτων που στόχευαν τους ξένους αγοραστές και που είναι πέραν του 90% γνωστοί και ευδιάκριτοι.
Υπό αυτό το πολύ πιθανό σενάριο, τα όποια νέα μέτρα κρατικής οικονομικής στήριξης θα πρέπει να έχουν ορίζοντα μερικών εβδομάδων. Τα πιο μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα έχουν ήδη ληφθεί και δεν είναι λίγα. Η όποια προσπάθεια μεγέθυνσης του προβλήματος δημιουργεί αχρείαστο άγχος, θόρυβο και θολούρα στην όλη κατάσταση.
Ο ιδιωτικός τομέας θα βρει τρόπους να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές συνέπειες, όσο και αν αυτό φαίνεται παράλογο αυτή τη στιγμή. Αναμένω ότι ο τουρισμός κατά τη φετινή σαιζόν να κινηθεί σε μεγάλο βαθμό από Κύπριους, αφού κανένας δεν θα παραθερίσει στο εξωτερικό και αυτό θα αποτελέσει ένεση, μειώνοντας το τελικό αρνητικό αποτέλεσμα. Οι ξενοδόχοι θα έπρεπε ήδη να επεξεργάζονται αναθεώρηση του μοντέλου λειτουργίας τους έτσι ώστε να αναπροσαρμοστεί σε προσφορά πακέτων προς Κύπριους.
Αναμένω, επίσης, ταμεία και εταιρείες διαχείρισης ακινήτων να προβούν σε χαλαρώσεις στις ζητούμενες τιμές πώλησης ακινήτων που διαθέτουν έτσι ώστε να ενθαρρυνθούν οι συναλλαγές. Ας μην ξεχνάμε πως ιδιαίτερα υπό τέτοιες συνθήκες, τα ακίνητα είναι η καλύτερη δυνατή και ελκυστικότερη επένδυση. Και δεν είναι μυστικό πως η αγορά ακινήτων και αυτή τη φορά καλείται να επανεκκινήσει και να στηρίξει την οικονομία μας.
Ο κ. Ανδρέας Α. Ανδρέου, MRICS, είναι CEO της APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors.
