Ροκ σταρ της πολιτικής επιστήμης διεθνώς, αποκάλεσε το βράδυ της Πέμπτης τον Αμερικανό καθηγητή στο Στάνφορντ Φράνσις Φουκουγιάμα, απευθύνοντας ερώτηση, η Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, ειδική αντιπρόσωπος του γ.γ. του ΟΗΕ στην Κύπρο. Ήταν αλήθεια σπάνια ευκαιρία η πρόσκληση Φουκουγιάμα στην Κύπρο από τη PhoenixLeadersLtd, καθώς ο διανοητής που το 1989 συντάραξε τον κόσμο με το βιβλίο του «Το τέλος της ιστορίας», εμφανίστηκε ενώπιόν μας έτοιμος να απαντήσει και στο ερώτημα κατά πόσον τελικά είχε ορθά προβλέψει όταν έγραφε ότι με την πτώση του σοσιαλισμού η αστική δημοκρατία είχε επικρατήσει πλήρως στον πλανήτη, ιδιαίτερα σήμερα που η Κίνα προελαύνει.
Μετά την εισήγησή του που είχε τίτλο, «From the fall of Berlin Wall and the USSR to the rise of Trump andOrban– howdidwegethere?», ο 68χρονος σήμερα Φουκουγιάμα απάντησε σε σειρά ερωτήσεων, μεταξύ των οποίων και για την Κύπρο, που εμένα με εξέπληξε. Ρωτήθηκε, πώς μπορούμε (εμείς εδώ στην Κύπρο) να επηρεάσουμε την αφήγηση της ιστορίας μας για να δώσουμε μια πιο ολιστική εικόνα και ουσιαστικά να διευκολύνουμε την ενοποίηση και τον πολιτισμό; Και είπε τα εξής: «Ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνετε τη μνήμη είναι βασικά ο τρόπος με τον οποίο διδάσκετε την ιστορία στα σχολεία σας.
Το πρόβλημα είναι ότι όταν έχετε μια μοιρασμένη κοινωνία η αφήγηση δεν θα είναι η ίδια και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής. Το πρόβλημα γίνεται κυκλικό: έχετε μια πολωμένη κοινωνία, επομένως δεν μπορείτε να συμφωνήσετε σε μια κοινή αφήγηση της ιστορίας, συνεπώς διατηρείτε την πόλωση. Αυτό δυστυχώς συνέβη και στις ΗΠΑ. Ο τρόπος που τα βιβλία ιστορίας γράφονται στην πολιτεία του Τέξας είναι πραγματικά διαφορετικός από τον τρόπο των βιβλίων ιστορίας στην Καλιφόρνια. Έχουν διαφορετικούς ήρωες, δίνουν έμφαση σε διαφορετικά γεγονότα της ιστορίας και δυστυχώς γίνεται ένα είδος αυτοσυντηρούμενης ισορροπίας. Ο τρόπος για να απελευθερωθείς ως κοινωνία είναι να έχεις τη σωστή ηγεσία.
Συχνά στην αλλαγή βοηθά μία εξωτερική κρίση, όπως οικονομική κρίση, μια εισβολή, ένας πόλεμος… Γεγονότα που να κάνουν τους ανθρώπους να αντιληφθούν την ουσία των πραγμάτων και την ανάγκη ηγεσίας. Συχνά η κατάσταση χειροτερεύει αλλά εδώ είναι που υπεισέρχεται ο ρόλος της ηγεσίας. Κι εδώ εκείνο που κάνει ο ηγέτης είναι, να μη συμπεριφερθεί ευκαιριακά και να εκμεταλλευτεί τη διάσπαση, αλλά να αντιληφθεί την ποιότητα της ενότητας που θα κάνει και την κοινωνία πιο μεγάλη και πιο ανοικτή. Έγραψα στο βιβλίο μου το παράδειγμα του Νέλσον Μαντέλα. Τότε στη Νότιο Αφρική όλοι οι λευκοί ήταν φανατικοί οπαδοί του ράγκμπι, ενώ οι μαύροι του ποδοσφαίρου. Ο Μαντέλα πλήρωσε μεγάλο πολιτικό κόστος, όταν κάλεσε τους μαύρους να υποστηρίξουν την εθνική ομάδα ράγκμπι της Νοτίου Αφρικής. Αυτό όμως θεωρώ ότι είναι παράδειγμα ενός ηγέτη με όραμα.
Παίρνει ρίσκο ώστε να αλλάξει τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται αυτές τις αφηγήσεις. Κι αυτό δεν το κάνεις με νόμους, καταστολή ή διά της βίας. Είναι κάτι που το πετυχαίνεις διά του παραδείγματος του ηγέτη. Δυστυχώς, δεν πιστεύω ότι σήμερα υπάρχουν τέτοιοι ηγέτες. Είναι πολύ πιο απλό να καλέσεις την κοινότητά σου να σε εκλέξει, υποσχόμενος ότι δεν θα διακινδυνεύσεις να αποξενώσεις τους υποστηρικτές σου. Κάτι τέτοιο φαντάζομαι ότι γίνεται εδώ;». Πιστεύω ότι ο καθηγητής κατέληξε με ερωτηματικό από αβρότητα, διότι η απάντησή του ήταν εξαιρετικά εύστοχη.
Στην Κύπρο είχαμε κρίσεις τραυματικές, όπως πραξικόπημα, εισβολή, δύο σαρωτικές οικονομικές κρίσεις, το ΧΑΚ και το Κούρεμα. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν αντιλήφθηκαν την ανάγκη για έναν ηγέτη που να μη συμπεριφερθεί ευκαιριακά, έναν ηγέτη με όραμα, όπως ο Νέλσον Μαντέλα. Όμως ποια ήταν η διαφορά του Μαντέλα από τους δικούς μας ηγέτες; Ήταν ότι έμεινε 27 χρόνια στη φυλακή για τους αγώνες του κατά των φυλετικών διακρίσεων αν και… δεν πούλησε ούτε ένα διαβατήριο.
