Του Απόστολου Τομαρά
Το Σεπτέμβριο του 2011, όταν οι περιφερειακές συνεργασίες με τη μορφή των Τριμερών δεν ήταν καν στα σπάργανα, η Τουρκία του πρωθυπουργού Ερντογάν, έχανε το πρώτο τραίνο στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου. Και τότε ο Ερντογάν απειλούσε «Θεούς και δαίμονες», για την πρώτη γεώτρηση της αμερικάνικης Noble, στο τεμάχιο 12. Πέριξ του σημείου της γεώτρησης το πολεμικό ναυτικό της Τουρκίας είχε στήσει σκηνικό «πολέμου», όμως ο τούρκος πρωθυπουργός μετά από παρέμβαση των Αμερικανών έκανε πίσω. Οκτώ και πλέον χρόνια μετά, η ιστορία επαναλαμβάνεται αυτή την φορά, όχι στο παρασκήνιο αλλά στο προσκήνιο.
Η κοινή δήλωση της τετραμερούς συνάντησης ήταν αρκούντος κατατοπιστική και με συγκεκριμένους αποδέκτες. Ένας από αυτούς ήταν και η Τουρκία, παρά το γεγονός ότι δεν υποδείχθηκε ονομαστικά. Η αναφορά πως «οι ηγέτες συμφώνησαν να αυξήσουν την περιφερειακή συνεργασία, να στηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια, και να αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακές επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή», σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί αποκομμένη από τα μηνύματα που έστειλε η Σύνοδος της Ιερουσαλήμ στην περιοχή. Τα όσα διημείφθησαν στο Ισραήλ, είναι το επιστέγασμα μιας συγκροτημένης πολιτικής που ξεκίνησε το 2014, με την πρώτη Τριμερή του Καΐρου και στη συνέχεια επεκτάθηκε προς το Ισραήλ, το 2016. Ουδείς λογικά σκεπτόμενος πίστευε πως υπήρχε περίπτωση στην Ιερουσαλήμ οι ΗΠΑ, με μια μονοκοντυλιά θα έριχναν στα τάρταρα τις σχέσεις τους, με την Τουρκία. Από την άλλη ουδείς πιστεύει πως οι ΗΠΑ θα αναμετρηθούν με την Άγκυρα. Αυτό που έγινε στο Ισραήλ καλύπτει πλήρως τις επιδιώξεις της Κύπρου και της Ελλάδας, αλλά και του Ισραήλ για διαφορετικούς λόγους όμως.
Το μήνυμα που εστάλη, ό,τι και να λέγεται στο εσωτερικό της Τουρκίας, δεν μπορεί να αγνοηθεί και δεν χρειάζεται άλλα μέσα για να γίνει κατανοητό. Οι ΗΠΑ είπαν ξεκάθαρα ότι ήλθαν στην περιοχή για να μείνουν και είναι η πρώτη φορά που το λένε τόσο ξεκάθαρα. Μια εξέλιξη που ζυμώθηκε τα τελευταία χρόνια, ένεκα των εξελίξεων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, και σε μεγάλο βαθμό επηρέασε τη βασική φιλοσοφία και προσανατολισμό της κυπριακής διπλωματίας. Αν κάποιος αναζητήσει την άκρη του νήματος των αλλαγών που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, και που οδήγησαν την Κύπρο να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων, τότε σίγουρα θα την εντοπίσει την περίοδο που στο ΥΠΕΞ ήταν ο Ιωάννης Κασουλίδης. Η στροφή που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία, με αφορμή τα κτυπήματα του δυτικού συνασπισμού στη Συρία, αναντίλεκτα ήταν η αρχή μιας πορείας που οδήγησε στα αποτελέσματα της Συνόδου στην Ιερουσαλήμ. Η ξεκάθαρη στροφή προς δυσμάς, στην αρχή προκάλεσε τη φραστική στήριξη της Ουάσιγκτον απέναντι στα ενεργειακά της Κυπριακής Δημοκρατίας, έφερε στη Λευκωσία τον αντιπρόεδρο του προέδρου Ομπάμα, το κλίμα στην Ουάσιγκτον άλλαξε κάνοντας παρελθόν τον χειμώνα στις σχέσεις Ουάσιγκτον – Λευκωσίας.
Το πιο βασικό όμως στην πολιτική της Λευκωσίας που την έχει βάλει στο πυρήνα του σημαντικότερου πλέγματος περιφερειακής συνεργασίας, ήταν το άνοιγμα προς το Ισραήλ, με ταυτόχρονη διατήρηση των λεπτών διπλωματικών ισορροπιών, καθώς και της επιδίωξης για επίτευξη κοινών συμφερόντων με εταιρείες, οι οποίες απολαμβάνουν ισχυρής πολιτικής στήριξης από τα κράτη που έχουν πίσω τους. Η κοινή δήλωση της Ιερουσαλήμ ήταν το επιστέγασμα ενός μακροχρόνιου σχεδιασμού που έχει ως βασικούς πυλώνες την Κύπρο και Ελλάδα και συμμάχους, κράτη της περιοχής με σαφή προσανατολισμό την ευημερία μέσα από κοινές συνέργειες και σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Στην Ιερουσαλήμ η Τουρκία του προέδρου Ερντογάν, έχασε για δεύτερη φορά το τραίνο στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου, και αυτό φαίνεται από την δύναμη της εικόνας των τριών ηγετών Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ και του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ. Η Τουρκία λόγω της πολιτικής που ακολουθεί, παραμένει στο περιθώριο των σημαντικών εξελίξεων που συντελούνται στην περιοχή, στα ενεργειακά αλλά και την ασφάλεια.
Η Ιερουσαλήμ ήταν μόνο η αρχή, το επόμενο βήμα θα είναι η διακρατική συμφωνία για τον αγωγό EastMed με την Άγκυρα και εδώ, απλό θεατή. Ωστόσο μια άλλη Τουρκία απαλλαγμένη από την αλαζονεία και τον μεγαλοϊδεατισμό, θα μπορούσε να έχει θέση στα όσα συντελούνται στην περιοχή. Αυτό που έχει σημασία, όμως, είναι αν θα αλλάξει ρότα και προλάβει, αυτή τη φορά, το τραίνο της Ανατολικής Μεσογείου. Πολύ ορθά όπως είπε και ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, η Τουρκία δεν μπορεί να παραμερισθεί εσαεί από τα ενεργειακά της περιοχής. Ωστόσο κάτι τέτοιο προϋποθέτει πως η Τουρκία θα πρέπει να εγκαταλείψει την αδιέξοδη πολιτική, των λεονταρισμών και προκλήσεων. Οι ΗΠΑ και η Γαλλία δεν πρόκειται να παρατάξουν την πολεμική μηχανή τους, απέναντι στην Τουρκία για χάρη της Κύπρου. Ωστόσο υπάρχουν και διαφορετικοί τρόποι για να γίνει αντιληπτή η πολιτική τους, βούληση. Και αυτό έγινε στην Ιερουσαλήμ.
