Της Ελένης Ξένου
Το θέμα της παιδείας και της αδυναμίας της να δημιουργήσει καλλιεργημένους ανθρώπους με κατανόηση της σημασίας της ευδαιμονίας ως στόχο ζωής, επαναλαμβάνεται συχνά-πυκνά με διάφορες απόψεις, κρίσεις και επικρίσεις χωρίς, ωστόσο, να προκύπτει κάποιος εποικοδομητικός προβληματισμός. Αντιθέτως εκτονωνόμαστε, επιρρίπτουμε ευθύνες, υπογραμμίζουμε ξανά και ξανά τα κακώς έχοντα, ενίοτε επιδιδόμαστε σε διαδικτυακούς καβγάδες και αποτέλεσμα μηδέν. Και όταν λέω μηδέν επανέρχομαι στο θέμα του γόνιμου προβληματισμού και μιας συζήτησης με διευρυμένους τους ορίζοντες και με τις κεραίες ανοιχτές σε παραδείγματα άλλων, σαφώς πιο εξελιγμένων χωρών (και μυαλών), τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εν μέρει σαν πρότυπα. Κι αυτό αφορά και τους εκπαιδευτικούς και τις συνδικαλιστικές τους οργανώσεις, που συνήθως βαυκαλίζονται γύρω από τα ίδια και τα ίδια, αλλά και όλους εμάς οι οποίοι αρπάζουμε κάθε φορά την ευκαιρία να υπογραμμίσουμε πόσο σημαντική είναι η παιδεία για το πού πάμε και το πού βρισκόμαστε, χωρίς ωστόσο να έχουμε να προτείνουμε κάτι πέρα από τον συσσωρευμένο θυμό μας ή την άγονη επίκρισή μας.
Και είναι ουσιαστικό αυτό που λέω γιατί χωρίς την αναζήτηση ενός οράματος στο θέμα της παιδείας, το οποίο να έχει σαν στόχο να φτιάχνει σκεπτόμενους και ευδαίμονες ανθρώπους όλα τα άλλα είναι για να έχουμε να λέμε και για να περιορίζουμε την όποια αντιπαλότητά μας στις κοντόφθαλμες πολιτικές νοοτροπίες (και στα φαντάσματά μας), οι οποίες σκοπό έχουν να συντηρούν (συμφεροντολογικά) την αντιπαλότητα και όχι τη γόνιμη σκέψη. Προκειμένου ωστόσο να προκύψει ένας γόνιμος διάλογος, είναι καλό στρέψουμε το βλέμμα μας σε παραδείγματα άλλων χωρών τα οποία είναι καλό να μελετούμε όχι για να μιμούμαστε, που είναι το προσφιλές μας σπορ, αλλά για να αντλούμε ιδέες που θα μας ανοίξουν –επιτέλους–τους ορίζοντές μας. Σημειωτέον δε ότι σε αυτές τις προηγμένες χώρες το αξιακό πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος σε πολλά σημεία αντλεί έμπνευση από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους...
Πρόσφατα διάβαζα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για το τι συμβαίνει στο εκπαιδευτικό σύστημα της Δανίας κι αυτό ήταν και η αφορμή για να ασχοληθώ σήμερα με αυτό το θέμα. Στη Δανία λοιπόν βασική αρχή του εκπαιδευτικού συστήματος είναι πως η ακαδημαϊκή επιτυχία προϋποθέτει προσωπική ευτυχία και στο αξιακό τους σύστημα η συνεργασία και η καλοσύνη έρχονται πριν από τον ανταγωνισμό. Και ένας τρόπος με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν την κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών τους είναι να τους ζητούν να αναφέρουν τον αριθμό ευτυχίας τους και να συζητούν μαζί τους πώς μπορούν να βελτιώσουν την εν λόγω βαθμολογία. Στη Δανία έχουν επίσης σαν αρχή αυτό που διακήρυττε ο Αριστοτέλης ότι «η μόρφωση του μυαλού χωρίς την μόρφωση της καρδιάς δεν είναι καθόλου μόρφωση».
Με αποτέλεσμα να αναγάγουν την ενσυναίσθηση σε μια δεξιότητα που πρέπει να διδάσκεται. Τα παιδιά εκπαιδεύονται να «διαβάζουν» τους ανθρώπους και ενθαρρύνονται να συζητούν μεταξύ τους για το πώς τα ίδια θα διαχειρίζονταν δύσκολες καταστάσεις αντί να ακούν έναν ενήλικο να ηθικολογεί. Μαθαίνουν επίσης να ακούν χωρίς να κρίνουν, αλλά και ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί και άρα κανείς δεν νιώθει ακριβώς το ίδιο με τον άλλο. Η μοναδικότητα του καθενός είναι ένα άλλο στοιχείο στο οποίο επενδύει το δανέζικο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι δάσκαλοι εκπαιδεύονται στο να αντιμετωπίζουν τους μαθητές ως μοναδικά άτομα, να εντοπίζουν τα δυνατά τους σημεία και τις αδυναμίες τους και να τα βοηθούν να αναπτύσσονται. Γιατί έχουν σαν αρχή τη ρήση του Αϊνστάιν, ότι «ο καθένας είναι μια ιδιοφυΐα. Αλλά αν κρίνεις ένα ψάρι από την ικανότητά του να σκαρφαλώνει σε ένα δέντρο θα περάσει όλη του τη ζωή πιστεύοντας πως είναι ηλίθιο». Εμείς δυστυχώς βρισκόμαστε ακόμα στο σημείο να συζητούμε πώς να ανεβάσουμε το ψάρι στο δέντρο. Απρόθυμοι προφανώς να παραδεχτούμε πως αλλού είναι η θάλασσα κι αλλού το δάσος.
