Διαβατήρια και πλυντήρια

Αράζω μια νύχτα στον καναπέ μου, διαλέγω να δω μια ταινία από το Netflixστην οποία πρωταγωνιστούν ονόματα του Χόλλυγουντ (βλέπε Μέριλ Στριπ, Γκάρι Όλτμαν, Αντόνιο Μπαντέρας κ.ά.) και η οποία αφορά στο γνωστό σκάνδαλο Panama Papers και είμαι ακόμα ανυποψίαστη πως η εν λόγω ταινία που φέρει το τίτλο «Το Ξέπλυμα» θα με κάνει να νιώσω ντροπή για τη χώρα μου.

Προφανώς και δεν μου περνά από το μυαλό πως η χώρα μου θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνεται στην υπόθεση της ταινίας, η οποία υπενθυμίζω πως δεν είναι μυθοπλαστική, αλλά βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα (από το βιβλίο του Jake Bernstein, «Secrecy World: Inside the Panama Papers Investigation of Illicit Money Networks and the Global Elite»). Μέχρι που ξαφνικά ακούω τον Αντόνιο Μπαντέρας να αναφέρει την Κύπρο σαν ένα από τα πέντε καλύτερα «πλυντήρια» ξεπλύματος χρήματος στον πλανήτη. Και αυτή η αναφορά επαναλαμβάνεται ακόμη δύο φορές μέχρι το τέλος της ταινίας. Κι αν δεν έχετε αντιληφθεί τι ακριβώς έγινε σας το κάνω πιο λιανά: Η Κύπρος τραβά τα φώτα της παγκόσμιας δημοσιότητας, γιατί συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στα πέντε καλύτερα πλυντήρια του πλανήτη. Θα μου πείτε και τι έγινε; Μια ταινία είναι, μην το κάνουμε και τόσο θέμα. Κι αν είστε αυτής της άποψης κάνετε λάθος. Διότι δεν πρόκειται απλώς για μια ταινία.

Πρόκειται για το πώς καταφέραμε να στιγματίσουμε αυτή τη χώρα ώστε να συζητιέται ανά το παγκόσμιο είτε σαν ένα από τα καλύτερα πλυντήρια ξεπλύματος είτε σαν ένας τόπος που μοιράζει αβέρτα κουβέρτα χρυσά διαβατήρια ακόμα και σε δικτάτορες. Η πρόσφατη είδηση του Reuter, σύμφωνα με την οποία η Κύπρος έδωσε «χρυσά διαβατήρια» σε μέλη της οικογένειας του δικτάτορα της Καμπότζης, Χάνσεν, έρχεται καπάκι για να επιβεβαιώσει πως η φήμη μας εξαπλώνεται στον πλανήτη για λόγους για τους οποίους ο κάθε σκεπτόμενος πολίτης, οφείλει να αισθάνεται ντροπή. Και οφείλουμε να δούμε τη συνολική εικόνα για να αρχίσουμε επιτέλους να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις. Για το πώς μας πλασάρονται τόσο η πολυδιαφημιζόμενη ανάπτυξή μας όσο και το πολυδιαφημιζόμενο πρόγραμμα πολιτογραφήσεων ξένων επενδυτών.

Διότι αν αυτό που καταφέραμε μέσω αυτής της ούτω καλούμενης ανάπτυξης είναι να θεωρούμαστε ένα από τα πέντε καλύτερα πλυντήρια ή να παίρνουμε λεφτά από ξένους επενδυτές, τα οποία δεν μας ενδιαφέρει αν είναι μαύρα ή ματωμένα (όπως πολύ σωστά έγραψε ο συνάδελφος Αντρέας Παράσχος), τότε το πρόβλημα είναι πολύ πιο βαθύ και ουσιαστικό από ό,τι νομίζουμε. Διότι δημιουργεί τις εύλογες υποψίες ότι δεν πρόκειται ούτε για ανάπτυξη, ούτε για επένδυση, αλλά για ένα «ξεπούλημα» της χώρας όπου να ’ναι και ό,τι να ’ναι, προκειμένου να συντηρούμε την πλάνη πως όλα βαίνουν καλώς και προκειμένου κάποιοι να επωφελούνται διπλά και τριπλά. Μόνο αν αρχίσουμε να θέτουμε τα σωστά ερωτήματα θα διαπιστώσουμε κατά πόσο όντως βαίνουν όλα καλώς.

Ποια είναι αυτά τα ερωτήματα; Γιατί τώρα που μας βάζουν χέρι οι Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι τρέχουμε να βάλουμε δικλίδες ασφαλείας στο πρόγραμμα επενδύσεων; Ποιοι είναι αυτοί οι αγοραστές που μέχρι τώρα στέφθηκαν «Κύπριοι» και ποιοι επωφελήθηκαν από την πώληση των «χρυσών διαβατηρίων»; Δημιουργείται άραγε μια ελίτ (αλλιώς κύκλωμα) από δικηγόρους, ντιβέλοπερ κτλ. που επωφελούνται από τα «χρυσά διαβατήρια»; Ποιος θα ερευνήσει αυτά τα θέματα και πόσο ανεξάρτητη μπορεί να είναι η έρευνα αν υποθέσουμε ότι ένα νέο σύστημα διαπλοκής έχει δημιουργηθεί; Αυτό είναι τελικά το success story της οικονομίας μας; Μια βιομηχανία χρυσών διαβατηρίων; Γιατί δεν υπάρχει η σχετική διαφάνεια, αλλά κάθε φορά η κυβέρνηση κάνει την πάπια; Οι βουλευτές μας τι κάνουν; Παρακολουθούν το πλυντήριο να γυρίζει και τα χρυσά διαβατήρια να αλωνίζουν; Υπάρχουν απαντήσεις; Ή μήπως τα ερωτήματα θα παραμείνουν ρητορικά μέχρι την επόμενη αποκάλυψη από κάποιο διεθνές πρακτορείο ή την επόμενη ταινία που θα μας στιγματίζει πανηγυρικά;