Της Ελένης Ξένου
Εννιακόσια ευρώ για τρεις μήνες. Τριακόσια ευρώ τον μήνα. Αυτή ήταν η στήριξη του κράτους στους ανθρώπους της τέχνης. Στους ανθρώπους που πλήττονται τα μέγιστα εξαιτίας της πανδημίας και οι οποίοι δεν ξέρουν καν πότε θα δουλέψουν ξανά και πώς θα διαμορφωθεί πλέον η δουλειά τους. Τριακόσια ευρώ τον μήνα. Το επαναλαμβάνω. Όχι για να το εμπεδώσουμε, αλλά γιατί δεν χωρεί σε καμιά λογική. Θα ήταν προτιμότερο και σαφώς εντιμότερο να έβγαινε το κράτος και να πει «δεν υπάρχουν άλλα λεφτά και επειδή ο πολιτισμός είναι ο τελευταίος στις προτεραιότητές μας, δυστυχώς δεν μπορούμε να στηρίξουμε τους ανθρώπους της τέχνης». Αυτό θα μπορούσα να το καταπιώ πιο εύκολα. Διότι –αν μη τι άλλο– είναι μια ξεκάθαρη θέση. Και σαφώς πιο ειλικρινής. Δεν εμπαίζει ούτε τη νοημοσύνη μας, ούτε τους εργάτες της τέχνης.
Τους το λέει κατάμουτρα ότι θα είναι εσαεί δευτέρας διαλογής πολίτες. Και ως τέτοιοι δεν πρέπει να έχουν απαιτήσεις. Η εξαγγελία όμως των 300 ευρώ τον μήνα ως στήριξη δεν καταπίνεται με τίποτα. Γιατί είναι ντροπιαστική. Και ανέντιμη. Φωνάζει από μακριά ποιος είναι ο στόχος της. «Να τους δώσουμε κατιτίς να μην τους έχουμε πάνω στο κεφάλι μας να παραπονιούνται και να διοργανώνουν διαδικτυακές διαμαρτυρίες και να μας κάνουν ρεζίλι». Και όσο για την προσπάθεια κατοχύρωσης του επαγγέλματος του καλλιτέχνη αυτό κι αν είναι αστείο να το θεωρούμε επίτευγμα. Κάτι το οποίο θα έπρεπε να γίνει εδώ και χρόνια πρέπει να το θεωρήσουμε και κατόρθωμα; Ας σοβαρευτούμε επιτέλους κι ας πούμε μια φορά τα πράγματα με το όνομά τους.
Η θέση που έχει ο καλλιτέχνης και η κοινωνική και οικονομική σημασία του έργου του στη συνείδηση πρωτίστως των εκάστοτε ιθυνόντων του κράτους και δεύτερο της ίδιας της κοινής γνώμης (ναι, φταίμε όλοι), είναι πως πρόκειται για κάποιους μποέμ τύπους που ζουν στα όρια της κοινωνίας και δεν τους ενδιαφέρει αν έχουν να φάνε γιατί κάνουν το πάθος τους δουλειά. Τόσο απλά. Μ’ αυτή την αντίληψη πορευόμαστε και κανείς από τους εκάστοτε υπουργούς Παιδείας δεν μπήκε στον κόπο να δουλέψει συστηματικά ώστε να σπάσει αυτό το θλιβερό στερεότυπο που θέλει τον καλλιτέχνη αιωνίως στα όρια της αυτοθυσίας. Διότι εφόσον επέλεξε να κάνει τέχνη πάει να πει πως τον έτρωγε ο πωπός του, λέει η πλειοψηφία του κόσμου ασχέτως αν η ίδια πλειοψηφία μοστράρει κάθε φορά καλοντυμένη και χτενισμένη στις συναυλίες και στα θέατρα. Και αν τυχόν και τους πει το παιδί τους ότι θέλει να σπουδάσει τέχνες οι πλείστοι θα το αποτρέψουν διότι «θα πεινάσει».
Αυτή είναι η αντίληψη που επικρατεί και σε αυτήν έχει την κύρια ευθύνη το κράτος διότι ούτε μέσα από την παιδεία, ούτε μέσα από τους ανθρώπους που επέλεγε ως υπουργούς Παιδείας, γνοιάστηκε ποτέ να μεταδώσει στην κοινή γνώμη πως ο πολιτισμός είναι αξία και οι εργάτες της τέχνης δεν είναι μποέμ τύποι που ζουν στο περιθώριο αλλά άνθρωποι που κοπιάζουν, μελετούν, παιδεύονται και προσπαθούν να υπηρετήσουν αυτή την αξία. Ο λόγος, λοιπόν, που βγαίνει με τόση άνεση ο υπουργός Παιδείας και δεν ντρέπεται καν όταν εξαγγέλλει πως το κράτος στηρίζει τους ανθρώπους της τέχνης με 300 ευρώ τον μήνα, είναι γιατί έχει πρόσφορο έδαφος να το κάνει. Είναι γιατί οι πλείστοι εξακολουθούμε να υιοθετούμε αυτό το στερεότυπο.
Πως η τέχνη και κατ’ επέκταση ο πολιτισμός δεν είναι πρώτη ανάγκη, δεν είναι αξία. Και με τη δική μας άγνοια και ανοχή επιτρέπουμε στον κάθε κρατούντα να μοστράρει ως στήριξη στον πολιτισμό τα ψίχουλά του. Ο σπουδαίος Ελύτης το ’πε ξεκάθαρα: «Δεν λυπάμαι τους ποιητές που έμειναν χωρίς κοινό, λυπάμαι το κοινό που έμεινε χωρίς ποιητές». Προβλέπω πως και εμείς αυτό ακριβώς θα πάθουμε. Και το τραγικό είναι πως δεν θα μας στοιχίσει καν η απουσία τους.
