Κύριο Άρθρο
Η πανδημία υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή με τις ευρωπαϊκές οικονομίες προκαλώντας σημαντική αύξηση στο επίπεδο του δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. H ανάγκη που προέκυψε για στήριξη της πραγματικής οικονομίας με κρατική παρέμβαση οδήγησε τον Μάρτιο του 2020 σε αναστολή του συμφώνου σταθερότητας που ισχύει για τις χώρες τους ευρώ. Οι εθνικές οικονομίες, λειτουργώντας πολύ διαφορετικά από την κρίση του 2010-2014, προχώρησαν σε νέο δανεισμό για να στηρίξουν την ανάκαμψη.
Τις ανησυχίες για την αύξηση του χρέους ήρθε να διασκεδάσει η ΕΚΤ, προχωρώντας σε μεγάλες αγορές χρέους και διατηρώντας τα επιτόκια σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Σήμερα, η προσπάθεια για ανάκαμψη από τα χαμηλά της πανδημίας δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις που προβληματίζουν την νομισματική αρχή όσον αφορά στις επόμενες κινήσεις στα επιτόκια εφόσον οι τιμές συνεχίσουν την ανοδική πορεία. Από την άλλη, το ύψος του χρέους είναι μια πραγματικότητα που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από την Φρανκφούρτη πριν από μια πιθανή απόφαση για αύξηση των επιτοκίων βάσης. Εξάλλου, έχει εμπεδωθεί σε όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ότι η κρίση αυτήν τη φορά δεν προκάλεσε χάος γιατί στηρίχθηκε στα πολύ χαμηλά επιτόκια και την επιμήκυνση στις λήξεις του χρέους των χωρών. Είχαμε ως αποτέλεσμα το φαινόμενο εν μέσω μια πρωτόγνωρης κρίσης οι αγορές να παραμένουν ψύχραιμες την ίδια ώρα που οι επενδυτές μεγάλωναν την επιθυμία τους για αγορές δημόσιου χρέους.
Αν και η κατάσταση φαίνεται να βρίσκεται υπό έλεγχο προς το παρόν, και το ταμείο ανάκαμψης έρχεται να δώσει περαιτέρω ώθηση εμφανίζονται περιοχές ανησυχίας όσον αφορά την συνέχεια. Σε αυτήν την εξίσωση περιλαμβάνονται φόβοι για χαμηλότερη από την αναμενόμενη ανάπτυξη από το ταμείο ανάκαμψης, εφόσον ο ρυθμός υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων δεν επιβεβαιωθεί. Επίσης, τα δημογραφικά στοιχεία της Ευρώπης «ευθύνονται» για μια κατάσταση μεγαλύτερης αποταμίευσης σε σχέση με τις επενδύσεις ενώ μεγάλη είναι και η επιβάρυνση που αναμένεται στις δαπάνες υγείας με ανάλογη πίεση στα εθνικά συστήματα υγείας.
Η νέα κανονικότητα που πάει να διαμορφωθεί μετά την πανδημία περιλαμβάνει την προσδοκία για χαμηλά επιτόκια για μεγάλο χρονικό διάστημα σε σχέση με πριν, ερωτηματικά σε σχέση με την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ευρωζώνης και μια νέα πραγματικότητα, όπου η νομισματική αρχή και οι δημοσιονομικές αποφάσεις βρίσκονται σε πλήρη σύμπνοια. Σε αυτό το πλαίσιο ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), που δημιουργήθηκε για να περισώσει μια υπό κατάρρευση ευρωζώνη στην πρόσφατη κρίση του ευρώ, παρεμβαίνει και προτείνει μεταρρύθμιση του συμφώνου σταθερότητας για αποφυγή νέων δυσάρεστων εξελίξεων στο μέλλον. Υπενθυμίζουμε ότι το σύμφωνο σταθερότητας, όπως ισχύει μέχρι και σήμερα, αφορά στο δημόσιο χρέος και το έλλειμμα με μέγιστες επιτρεπτές τιμές το 60% και 3% του ΑΕΠ αντίστοιχα.
Σύμφωνα με την πρόταση του ΕΜΣ το όριο για το δημόσιο χρέος θα πρέπει να προσαρμοστεί προς τα πάνω προσεγγίζοντας το 100%, ενώ το όριο για το μέγιστο έλλειμμα θα πρέπει να διατηρηθεί στο 3%. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η νέα πρόταση για περιορισμό του ρυθμού αύξησης των εξόδων στο ποσοστό του ρυθμού μεγέθυνσης της οικονομίας. Για τις χώρες με χρέος πέραν του 100%, όπως είναι η περίπτωση της Κύπρου, προτείνεται η υιοθέτηση ενός στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος που θα υποστηρίζει ένα προσυμφωνημένο ρυθμό μείωσης του χρέους. Ένα είδος δημοσιονομικής προσαρμογής με άλλα λόγια.
