Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Η Ευρώπη δοκιμάζεται ξανά ευρισκόμενη σε déjà vu της κρίσης που ακολούθησε την κατάρρευση του subprime στην Αμερική το 2008, προκαλώντας κρίση χρέους στην άλλη άκρη του ατλαντικού ωκεανού, η οποία δοκίμασε όσο τίποτε άλλο τις αντοχές της Ένωσης. Αυτήν τη φορά, η πανδημία που ξεκίνησε από την πόλη Ουχάν της Κίνας στέλνει τις ευρωπαϊκές οικονομίες σε κρίση και τους ηγέτες για ακόμη μία φορά να διαφωνούν σε σχέση με τον τρόπο και την ένταση που θα πρέπει να εκφραστεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Ο Ισπανός πρωθυπουργός σε γραπτή του παρέμβαση υπενθύμισε στους συναδέλφους του πρωθυπουργούς ότι, σε αυτό το παιχνίδι είτε κερδίζουμε όλοι ή χάνουμε όλοι.
Στην Ιταλία οι φωνές κατά του ευρωπαϊκού οράματος είναι πιο έντονες από ποτέ. Η άρνηση της Γερμανίας να ενεχυριάσει τα χρήματα των Γερμανών φορολογούμενων για δάνεια που δεν θα καταλήξουν στη χώρα τους αποτελεί τροχοπέδη στην έκδοση ευρωομολόγου, και στην για πρώτη φορά «αμοιβαιοποίηση» του χρέους. Η άρνηση αυτή δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν θα διατεθούν ευρωπαϊκά κονδύλια για αντιμετώπιση της πανδημίας. Έχουν ήδη ληφθεί συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την παραχώρηση πιστωτικών γραμμών προς τα κράτη μέλη για στήριξη της αγοράς εργασίας, η οποία αποτελεί αυτήν τη στιγμή ευρωπαϊκή προτεραιότητα. Πιο σημαντικό, όμως, από τις διαφωνίες σε σχέση με τους τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης, είναι ότι και αυτή η συγκυρία αποτέλεσε αφορμή για ένα ακόμη déjà vu: την επαναφορά, δηλαδή, της εισήγησης για ένα σχέδιο Μάρσαλ από την Ευρώπη για την Ευρώπη. Οι εισηγητές της πρότασης οραματίζονται επανασχεδιασμό προτεραιοτήτων και αναμόρφωση του ευρωπαϊκού οικονομικού μοντέλου. Αν όμως το καλοσκεφτούμε, η εισήγηση αυτή αποτελεί μια έμμεση παραδοχή ότι η ευρωπαϊκή οικονομία θα πρέπει επιτέλους να αποκτήσει ανοσία στις κρίσεις μέσα από ένα πιο ανταγωνιστικό μοντέλο ανάπτυξης.
Η διαφωνία, όμως, σε καμία περίπτωση δεν είναι οικονομική παρά μόνο πολιτική και εστιάζεται στην αδυναμία των Μέρκελ και Μακρόν να συμφωνήσουν σε ένα κοινό ευρωπαϊκό όραμα. Εμφανίζεται συνεπώς ζήτημα ηγεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο αν δεν αντιμετωπιστεί ούτε αυτή τη φορά η σημασία της ενωμένης Ευρώπης προς τον υπόλοιπο κόσμο θα τείνει να μειώνεται όσο προχωρούμε. Η συζήτηση εντός ευρωπαϊκών θεσμών με όρους συνασπισμών «βορείων» και «νοτίων» βαθαίνει αντί να γεφυρώνει το πρόβλημα. Το βάθος και αυτού του χάσματος μεταξύ των εταίρων θα καθοριστεί ξανά από τους οίκους αξιολόγησης με την ελπίδα οι πληγές γρήγορα να επουλωθούν.
Στην Κύπρο προκύπτει ξεκάθαρα ότι θα πρέπει να σχεδιάσουμε από τώρα νέες στρατηγικές και προτεραιότητες προκειμένου να διαφυλάξουμε την ανθεκτικότητα της οικονομίας μας στις κρίσεις που, όπως φαίνεται όλο και συχνότερα, θα κάνουν την εμφάνισή τους στο μέλλον. Κάποιοι οικονομικοί κλάδοι θα χρειαστεί να μετασχηματισθούν, ενώ κάποιοι άλλοι ίσως δώσουν τη θέση τους σε κάτι εντελώς καινούργιο. Η κυπριακή επιχειρηματικότητα θα πρέπει για ακόμη μία φορά να δηλώσει ετοιμότητα. Η προσαρμοστικότητα αποτελεί χαρακτηριστικό του επιχειρηματικού μας μοντέλου και θα πρέπει ξανά να επιδειχθεί. Ίσως, όμως, για τη διευκόλυνση της επανεκκίνησης να χρειαστούν και κάποιες δημόσιες επενδύσεις, οι οποίες θα χρησιμεύσουν για να κτιστεί η απαιτούμενη εμπιστοσύνη έτσι ώστε να ακολουθήσει και ο ιδιωτικός τομέας.
