Δυνάμεις ανατροπής

Υπάρχουν στιγμές που ο σκληρός πυρήνας ενός κόμματος, που επί μεγάλο χρονικό διάστημα τελούσε υπό την πίεση να αποδεχθεί προσαρμογές, συμβιβασμούς, χάριν της ενότητος και διατηρήσεως της εξουσίας, εντέλει επαναστατεί, προβάλλοντας εντόνως τα ιδιαίτερα στοιχεία της ιδιοσυστασίας του. Ολα αυτά βεβαίως υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ηγέτης ικανός να εκφράσει με όρους πολιτικούς την ανατρεπτική αυτή ροπή, που επί της ουσίας δεν είναι τίποτε άλλο από ένα ισχυρό αίτημα επιστροφής σε ένα σύστημα αρχών και αντιλήψεων επί τη βάσει των οποίων συγκροτήθηκε μια πολιτική παράταξη.

Από την άποψη αυτή, ό,τι συμβαίνει στη Βρετανία σήμερα είναι επιβεβαίωση ότι το πνεύμα των Τόρις εξακολουθεί όχι απλώς να υφίσταται, αλλά μάχεται με στόχο να επαναπροσδιορίσει την πολιτική φυσιογνωμία του Ηνωμένου Βασιλείου. Τίποτε από αυτά δεν θα είχε ασφαλώς συμβεί εάν δεν υπήρχε ο κ. Μπόρις Τζόνσον, ο σημερινός πρωθυπουργός αυτής της χώρας. Ωστόσο, το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνον στη Βρετανία, διότι ανάλογες ροπές –επιστροφής, με άλλα λόγια, στην αφετηρία της γεννήσεως της «αμερικανικής αυτογνωσίας»– είχαν εκδηλωθεί στις ΗΠΑ. Πριν από δέκα χρόνια, τον Φεβρουάριο του 2009, έκανε την εμφάνισή του το κίνημα του Tea Party – ευθεία αναφορά στο 1773, όταν οι κάτοικοι της Βοστώνης αντιδρώντας στην απόφαση του βρετανικού Κοινοβουλίου να επιβάλει φορολογία στο τσάι, έριξαν το φορτίο στη θάλασσα, δίνοντας, από μιαν άποψη, το έναυσμα της Αμερικανικής Επαναστάσεως.

Το Κίνημα του Τσαγιού δεν είχε ιδεολογική συνοχή, είχε περιστασιακούς ηγέτες, αλλά ριζοσπαστικοποίησε σημαντικό τμήμα των Ρεπουμπλικανών και, εάν δεν είχε προϋπάρξει, ο κ. Ντόναλντ Τραμπ, που δεν ανήκε στην συγκεκριμένη κίνηση, δεν θα είχε πιθανόν αναδειχθεί σε πρόεδρο των ΗΠΑ. Στη γειτονική μας Τουρκία κάτι αντίστοιχο συνέβη με τον κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που, παρακάμπτοντας την «πολιτική παρένθεση» των διαδόχων του Μουσταφά Κεμάλ, κατάφερε να επανασυνδέσει σημαντικότατο τμήμα των πολιτών της χώρας του με το αυτοκρατορικό, μουσουλμανικό της παρελθόν.

Οι τρεις προαναφερθέντες ηγέτες δεν έχουν καμία συνάφεια μεταξύ τους, πέρα από το γεγονός ότι απευθύνονται ευθέως στους πολίτες των χωρών τους, αντιμαχόμενοι τους «ενδιάμεσους», με άλλα λόγια το «κατεστημένο», στην εθνική, «ευρωπαϊκή» ή παγκοσμιοποιημένη του εκδοχή, ανάλογα προς την περίπτωση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «κατεστημένο» είναι ένας χρήσιμος μηχανισμός για κάθε ηγέτη που ασκεί την εξουσία, αλλά δεν είναι δυνατόν να τον υποκαταστήσει, διότι η δυναμική εκπορεύεται μόνον από τη σφαίρα της πολιτικής. Είναι σαφές επίσης ότι οι πολιτικές εθνικής αυτοεπιβεβαιώσεως ενέχουν ασφαλώς κινδύνους. Αλλά εάν υπάρχουν ηγέτες – κάθε άλλο παρά αριστεροί πολιτικά– που λειτουργούν με τρόπο ανατρεπτικό και χαρακτηρίζονται από τους αντιπάλους τους «λαϊκιστές», αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι επιχειρήθηκε ομογενοποίηση ιδεολογική, εθνική, ακόμη και διατροφική. Με άλλα λόγια, κάτι σαν σοβιετοποίηση, με ετοιματζίδικο κοστούμι Αρμάνι. Κάποιοι, ωστόσο, προτιμούν τη Savile Row ή ταπεινότερα ραφτάδικα, διότι απλούστατα απεχθάνονται κάθε μορφή ομοιομορφίας.