Του Νίκου Κωνσταντάρα
Το διαχρονικό έγκλημα μιας δικτατορίας είναι ότι, και όταν αυτή εκλείψει, αφήνει βαριά σκιά πάνω στην απελευθερωμένη χώρα. Οπως η παρουσία μιας χούντας διαστρεβλώνει την πολιτική και την κοινωνία, ανακόπτοντας τη φυσική εξέλιξή τους, έτσι η ανάμνησή της μπορεί να χρωματίζει τις μετέπειτα εξελίξεις σε τέτοιο βαθμό που να συνεχίζει να κρατά την πολιτική και τους πολίτες δέσμιούς της. Αυτό συμβαίνει σήμερα σε μέρος της ελληνικής κοινωνίας, όπου ο όρος, ο χαρακτηρισμός, το σινιάλο «χούντα» λειτουργεί σαν μοναδικό κριτήριο για την αποτίμηση και απόρριψη αποφάσεων, αλλαγών, απόψεων με τις οποίες οι διαφωνούντες δικαιολογούν τον ξεσηκωμό τους. Οταν ένας λαός παίρνει σοβαρά τη διαφύλαξη της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του, το άγρυπνο μάτι για οτιδήποτε εισάγει τον αυταρχισμό και την ανωμαλία είναι ύψιστο καθήκον όλων. Οταν όμως η σημαία «χούντα» ανεμίζει ως ανάθεμα σε οτιδήποτε συνδέεται με την ομαλή εξέλιξη μιας κοινωνίας που επιχειρεί να λύσει χρόνια προβλήματα, τότε η εμμονή αυτή αποκαλύπτει είτε κυνισμό είτε καθήλωση σε μια νηπιακή αντιμετώπιση των πραγμάτων, όπου όλα είναι ή καλά ή «χούντα». Οταν την ίδια ώρα είμαστε μάρτυρες πραγματικά αυταρχικών καθεστώτων δίπλα μας, η επίκληση του ύστατου κριτηρίου της «χούντας» για ό,τι δεν μας αρέσει σηματοδοτεί υπαρκτό κίνδυνο. Διότι άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν βασικές έννοιες και λέξεις ή δεν είναι ικανοί να διαχειριστούν την πραγματικότητα ή επιχειρούν να αποτρέψουν ώριμη συζήτηση πάνω σε σοβαρά θέματα επιβάλλοντας μια παιδαριώδη αντίληψη σε όσους τους ακολουθούν.
Οι λέξεις έχουν σημασία. Οσοι ασχολούνται με την πολιτική οφείλουν να σέβονται και τη γλώσσα, και την Ιστορία, και αυτούς στους οποίους απευθύνονται. Οταν λοιπόν επιλέγουν να μουντζουρώνουν συνεχώς τους αντιπάλους τους με τη βούρτσα της «χούντας» (ή της «ορμπανοποίησης», όπως επιμένει ο ΣΥΡΙΖΑ στις επιθέσεις του εναντίον του Κυριάκου Μητσοτάκη), τότε εκδηλώνουν και έλλειψη επιχειρημάτων και διάθεση χειραγώγησης των πολιτών μέσω του θυμικού τους, μέσω της διατήρησης ενός φαντασιακού κόσμου. Η χούντα έπεσε το ’74. Εκτοτε –και πριν γίνει μέλος της Ε.Ε., και μέσα από τη δεκαετή κρίση– η Ελλάδα ζει τη μακρότερη περίοδο σταθερότητας και ευημερίας στην Ιστορία της. Πολλά προβλήματα παραμένουν, κυρίως όσα πηγάζουν από την ανάγκη να επιβληθεί η αρχή του νόμου, για να εδραιωθεί αίσθημα δικαιοσύνης και εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Αυτά, όμως, είναι ζητούμενα από συστάσεως του ελληνικού κράτους. Το γεγονός ότι κυβερνητικές αποφάσεις πάνω σε θέματα διοίκησης (όπως στην περίπτωση των ΑΕΙ) απορρίπτονται ασυζητητί, προκαλώντας θεατρικές εκδηλώσεις απείθειας, είναι από τα διαχρονικά ελληνικά παράδοξα: διαμαρτυρόμαστε για τη δήθεν αδικία εναντίον μας, επιβάλλοντας την αδικία σε άλλους. Η επαναστατική ετοιμότητα δεν εξαντλείται στην αδιαφορία για τους νόμους (και, σήμερα, για την υγεία των άλλων), αλλά φθάνει στον εξευτελισμό των λέξεων και των εννοιών. Εάν δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι βλέπουμε, τι ζούμε και τι λέμε, πώς θα κουβεντιάσουμε για να λύσουμε τα προβλήματά μας; Οι λέξεις χρησιμοποιούνται ως ρόπαλα για να διαλύσουν το ευαίσθητο νήμα της συνεννόησης. Χρησιμοποιούνται ακριβώς για να αποκλείσουν συμφωνία, δεν είναι παράγωγα της ασυμφωνίας.
Τις τελευταίες ημέρες βλέπουμε στη Ρωσία και στην Τουρκία την αδίστακτη επιβολή του αυταρχισμού σε ανθρώπους που σηκώνουν ανάστημα εναντίον του συστήματος. Στην υπόθεση Ναβάλνι, επειδή αυτός υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., η φυλάκισή του δεν συγκινεί τις ευαίσθητες ψυχές των αιώνιων Ελλήνων επαναστατών. Ομως, οι διαμαρτυρίες φοιτητών και καθηγητών του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου εναντίον πρυτάνεως που επέβαλε ο Τούρκος πρόεδρος, ενέπνευσε Ελληνες νεολαίους που αντιτίθενται στον νέο νόμο για τα ΑΕΙ να θεωρούν ότι είναι μέρος κοινού μετώπου εναντίον Ερντογάν και Μητσοτάκη. Σαν να μην έχουν ιδέα τού τι διαδραματίζεται στην Τουρκία εδώ και χρόνια. Επιχειρώντας να χειραγωγήσουν την πραγματικότητα, επιδεικνύουν την εθελοτυφλία τους. Ομως, η δημοκρατία βασίζεται σε άγρυπνους, ενημερωμένους πολίτες: εχθροί της δεν είναι μόνο όσοι θέλουν να επιβάλουν τη δικτατορία, αλλά και όσοι επιχειρούν να την παραλύσουν με φαντασιώσεις, ιδεοληψίες και την ανοησία τους.
