Του Νίκου Κωνσταντάρα
Η πανδημία, με τις σοβαρότατες επιπτώσεις στον τουρισμό, στο εμπόριο και σε άλλους πυλώνες της οικονομίας, πλήττει όλες τις χώρες. Ενώ καθεμία ασχολείται με τα δικά της προβλήματα, η κρίση θα επηρεάσει και τη «συμπεριφορά» τους εκτός συνόρων. Γι’ αυτό μας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως τι γίνεται στη γειτονιά μας. Η Τουρκία αντιμετώπιζε σοβαρότατα προβλήματα στην οικονομία της πριν από την επέλαση του νέου κορωνοϊού συνεχίζει, όμως, να διεξάγει πόλεμο στη Συρία και στη Λιβύη. Ενώ η οικονομία της χώρας οδηγείται σε αδιέξοδο, ο Ερντογάν αναζητεί θριάμβους στο εξωτερικό για να αποπροσανατολίσει τη κοινή γνώμη από την ολοένα μεγαλύτερη αμφισβήτηση της κυβέρνησής του για τις επιδόσεις της στην οικονομία και στη δημόσια υγεία. Στην Κύπρο, το τμήμα υπό τουρκική κατοχή βρίσκεται ήδη σε αδιέξοδο, καθώς στέρεψαν τα έσοδα από τον τουρισμό, τα καζίνο, τις κατασκευές και τη «βιομηχανία» πανεπιστημίων. Η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετωπίζει και αυτή πτώση του τουρισμού αλλά, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έχει πρόσβαση σε μηχανισμούς στήριξης.
Μέσα στη διεθνή ρευστότητα, η Τουρκία απειλεί να γίνει ακόμη πιο απρόβλεπτη και επικίνδυνη. Ενώ η καθυστέρηση στη λήψη μέτρων πρόληψης και ο χαοτικός τρόπος που ανακοινώθηκε η απαγόρευση κυκλοφορίας (μόλις δύο ώρες νωρίτερα) προκάλεσαν έντονη κριτική, η κυβέρνηση δεν πτοείται στον πόλεμό της εναντίον πολιτικών αντιπάλων καθώς και στη στρατιωτική της παρέμβαση στη Συρία και στη Λιβύη. Ενώ η τουρκική λίρα πέφτει συνεχώς, απαιτώντας τεράστια ποσά για τη στήριξή της, και τα αποθέματα συναλλάγματος εξανεμίζονται, το πλήγμα στον τουρισμό επιδεινώνει την κατάσταση. Το 2018, πάνω από 46 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφθηκαν την Τουρκία, με τον τζίρο από τον τουρισμό να ανέρχεται σε σχεδόν 30 δισ. δολάρια. Φέτος, όχι μόνο δεν θα υπάρξουν τέτοια έσοδα, αλλά η παράλυση στον τουρισμό αναμένεται να οδηγήσει 2,5 εκατ. εργαζομένους στην ανεργία. Με μειωμένα έσοδα, με την ανάγκη για μεγαλύτερες δαπάνες για τη στήριξη επιχειρήσεων, εργαζομένων και νοικοκυριών (οι οποίες ήδη υπολογίζονται σε 15 δισ. δολάρια), με πτώση του εμπορίου, δύσκολα θα αποφύγει η κυβέρνηση την προσφυγή στο ΔΝΤ. Επειδή ο Ερντογάν γνωρίζει ότι αυτή η ταπείνωση θα θέσει τέλος στην εικόνα παντοδυναμίας που έχει καλλιεργήσει, καθώς και στο αφήγημα ότι οδηγεί την Τουρκία σε νέες δόξες, είναι πολύ πιθανό να αναβάλει τέτοια απόφαση έως την ύστατη στιγμή. Ενώ θα επιδεινώνεται η κατάσταση στην οικονομία, είναι πιθανό ο Τούρκος πρόεδρος να εντείνει την επιθετικότητά του εντός και εκτός συνόρων. Στη Συρία και στη Λιβύη, η Τουρκία εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι ο υπόλοιπος κόσμος ασχολείται με την πανδημία, για να προωθήσει τα σχέδιά της. Από την άλλη, επιδίδεται σε διπλωματία «ήπιας ισχύος», στέλνοντας υγειονομικό υλικό σε πολλές χώρες της Ε.Ε. (εξαιρώντας, βεβαίως, Ελλάδα και Κύπρο). Όσον αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο, το πιθανότερο είναι ότι η Άγκυρα θα εντείνει τις προκλήσεις της, αμφισβητώντας κυριαρχικά δικαιώματα και των δύο χωρών, απειλώντας την Ελλάδα με νέο κύμα μεταναστών και προσφύγων.
Η αποστολή του πλωτού γεωτρύπανου «Γιαβούζ» στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και η επηρμένη απάντηση της Τουρκίας στη δήλωση αλληλεγγύης προς τη Λευκωσία από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, δείχνουν ότι η Τουρκία θα επιμένει να αυτοπροβάλλεται ως ρυθμιστής των εξελίξεων στην περιοχή. Την ώρα που καταρρέουν οι τιμές της ενέργειας και ξένες εταιρείες αναβάλλουν τις δραστηριότητές τους στην κυπριακή ΑΟΖ, η επιμονή της Αγκύρας επιβεβαιώνει ότι θέτει αυτά που θεωρεί πολιτικά συμφέροντα πάνω από την οικονομική σωφροσύνη. Αυτό συμβαίνει και με την ανάμειξη της Τουρκίας στη Συρία και στη Λιβύη – ουδείς γνωρίζει πώς χρηματοδοτούνται αυτές οι εκστρατείες. Εάν προσθέσουμε και την ανάγκη χρηματοδότησης του νέου, γιγαντιαίου αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης που παρέλυσε λόγω πανδημίας, βλέπουμε ότι το παραλήρημα μεγαλείου οδηγεί αναπόφευκτα σε οικονομικό αδιέξοδο.
Ενώ η πανδημία προκαλεί πολλά και σοβαρά προβλήματα για την Ελλάδα και την Κύπρο, η επιτυχημένη πολιτική εναντίον της ασθένειας ενισχύει τις κυβερνήσεις τους για τις μάχες της επόμενης μέρας, όπως και το γεγονός ότι είναι μέλη της Ε.Ε. Επίσης, οι κυβερνήσεις αυτές βρίσκονται σε αρμονία με τους πολίτες τους, χωρίς η πολιτική αντιπαλότητα να είναι ζήτημα «ζωής ή θανάτου» για τους πρωταγωνιστές, όπως διαμορφώνεται στην Τουρκία του Ερντογάν. Το γεγονός ότι ο Μουσταφά Ακιντζί παραμένει επικεφαλής των Τουρκοκυπρίων, τουλάχιστον έως τον Οκτώβριο (λόγω αναβολής των εκλογών της 26ης Απριλίου), δίνει μια ευκαιρία στην Κυπριακή Δημοκρατία να επιδιώξει βελτίωση των προοπτικών της Κύπρου. Μέσω συμφωνίας με τους Τουρκοκυπρίους, την ώρα που η Τουρκία θα βρίσκεται στη δίνη της πανδημίας και των δικών της επιλογών. Η Ελλάδα και η Κύπρος, παρά τα πρωτοφανή προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν, μπορούν να παραμείνουν ψύχραιμες και σταθερές στις αρχές και στις επιδιώξεις τους.
