ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ο κίνδυνος πίσω από τα στερεότυπα

Του Νίκου Κωνσταντάρα

Του Νίκου Κωνσταντάρα

konstandaras@kathimerini.gr

Το διεθνές κύμα συμπάθειας και αλληλεγγύης στον λαό του Λιβάνου που ακολούθησε τη φονική έκρηξη στη Βηρυτό επιβεβαίωσε με τον τραγικότερο τρόπο μία από τις βασικές παραδοχές της κοινωνίας: τα πάθη ενός λαού μας αφήνουν αδιάφορους όσο πιστεύουμε ότι αυτοί ευθύνονται γι’ αυτά, όταν αισθανόμαστε ότι η συμπόνια μας δεν θα επηρέαζε την κατάσταση, όταν δεν μπορούμε να ταυτιστούμε με τα θύματα. Ειδικά, όσον αφορά τον Λίβανο, είχαμε μείνει στην εικόνα ότι η κάποτε κοσμοπολίτικη καρδιά της Μέσης Ανατολής τα ψιλοκατάφερνε, παρότι μονίμως παγιδευμένη στις συμπληγάδες θρησκευτικών διαφορών, εμφυλίων πολέμων που ενέπλεκαν ξένες δυνάμεις, και ενδημικής πολιτικής κακοδιαχείρισης.

Λίγους συγκινούσε το γεγονός ότι τελευταίως οι κρίσεις εντείνονταν, με πάνω από ένα εκατομμύριο Σύρων προσφύγων να βρίσκονται στη χώρα, με την πολιτική σε αδιέξοδο, με την οικονομία κατεστραμμένη (μαζί της και η μεσαία τάξη). Και όλα αυτά εν μέσω της πανδημίας COVID-19.

Ομως, η τρομερή έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού απέδειξε πού οδηγούν η μακρόχρονη πολιτική παράλυση και η διαφθορά, η κρατική αδράνεια και ο κοινωνικός μιθριδατισμός – στην ανεξέλεγκτη συσσώρευση θανάσιμων κινδύνων.

Η εικόνα ξαφνικής, αμείλικτης καταστροφής έδειξε και στους Λιβανέζους και σε όλους μας ότι η εξοικείωση με τον κίνδυνο δεν είναι το ίδιο με την αποτροπή του. Και ενώ τον τελευταίο χρόνο υπήρξε έντονη κινητοποίηση πολιτών, οι πολιτικοί της χώρας και η διεθνής κοινότητα δεν φάνηκαν να ανησυχούν. Ομως, το μέγεθος της καταστροφής, ο πόνος και η απόγνωση μπροστά στην ακατανόητη βία, μας αναγκάζουν να δούμε τους ανθρώπους του Λιβάνου και τα προβλήματά τους αλλιώς, ίσως και να δούμε εαυτούς στη θέση τους. Βλέπουμε πού οδηγούμαστε όταν πολιτικοί, θεσμοί, κρατικές υπηρεσίες, Τύπος και πολίτες αδυνατούν να λύσουν τα προβλήματά τους, αφήνοντάς τα στην τύχη. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά να δούμε το αποτέλεσμα τέτοιας εγκατάλειψης.

Η ελληνική κρίση δεν ήταν αποτέλεσμα μιας σχεδόν καθολικής εξοικείωσης με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας – και αδιαφορίας γι’ αυτόν; Πέρα από τις άμεσες, καταστροφικές συνέπειες της κρίσης, αυτή η φαινομενική «σύμπλευσή» μας με την απειλή συνέβαλε στην εικόνα των Ελλήνων (και άλλων Νοτιοευρωπαίων) ως «ανεύθυνων τζιτζικιών» που περιμένουν από τα «εργατικά μυρμήγκια» των βορείων χωρών να τους σώσουν. Αυτή η αντίληψη εμπόδισε τη διαχείριση της κρίσης και άφησε βαριά κληρονομιά στις σχέσεις μεταξύ χωρών-μελών της Ε.Ε.

Παράξενη ειρωνεία: τη Δευτέρα, μία ημέρα πριν από την τραγωδιά στη Βηρυτό, η εταιρεία έρευνας και ανάλυσης YouGov, με έδρα το Λονδίνο, δημοσίευσε έρευνα/ανάλυση με τίτλο «Τι θα έπρεπε να είναι η Ε.Ε.;». Σε αυτήν αναλύει τον βαθμό αλληλεγγύης μεταξύ των πολιτών της Ε.Ε., αντλώντας στοιχεία από έρευνα που διεξήγαγε για το European University Institute τον Απρίλιο, όταν η πανδημία εξαπλωνόταν στην Ευρώπη, με τη συμμετοχή 22.000 πολιτών από 13 χώρες-μέλη της Ενωσης και τη Βρετανία. Σύμφωνα με την έρευνα, ενώ και στις 14 χώρες οι περισσότεροι πολίτες ήθελαν η χώρα τους να βοηθήσει άλλη χώρα-μέλος που είχε πληγεί από την πανδημία ή φυσική καταστροφή, μόνο στην Πολωνία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ιταλία και την Ισπανία οι περισσότεροι πολίτες ήθελαν να στηριχθεί και όποια χώρα αντιμετώπιζε κρίση χρέους.

Οι περισσότεροι στις «βόρειες» χώρες ήταν αντίθετοι με αυτό το ενδεχόμενο. Ολοι ήταν αλληλέγγυοι όταν αντιμετώπιζαν έκτακτο γεγονός, πιστεύοντας μάλλον ότι τα θύματα δεν ευθύνονταν. Την ίδια ώρα, το πρόβλημα του χρέους ανακινούσε τα κλισέ της διαμάχης Βορρά-Νότου.

Η έρευνα, δηλαδή, επιβεβαίωσε πόσο ισχυρή είναι η εικόνα που σχημάτισαν οι λαοί για δανειστές και δανειζόμενους τα τελευταία χρόνια και πώς αυτή επηρεάζει αισθήματα αλληλεγγύης μεταξύ τους: για όσους έχουν πληγεί από κρίσεις, κριτήριο αλληλεγγύης είναι η ανάγκη, ενώ για άλλους είναι ο βαθμός ευθύνης των θυμάτων.

Σήμερα, όμως, ο εφησυχασμός και τα στερεότυπα είναι θανάσιμοι κίνδυνοι. Η πανδημία και η αύξηση χρεών πλήττουν όλες τις χώρες. Κοινή είναι και η ανάγκη για διορατική διακυβέρνηση – σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ευτυχώς οι ηγέτες της Ε.Ε. ξεπέρασαν τα στερεότυπα στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να ελπίζουν ότι ίσως μαζί αποφύγουν τα χειρότερα που τους απειλούν.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Νίκου Κωνσταντάρα

Νίκος Κωνσταντάρας: Τελευταία Ενημέρωση

X