Τα τελευταία εικοσιτετράωρα η προσοχή των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου είναι στραμμένη στη νέα συμφωνία της Τουρκίας με την Λιβύη σχετικά με τον καθορισμό τον «θαλάσσιων συνόρων» ανάμεσα στις δυο χώρες. Η Αθήνα διαμαρτύρεται σε υψηλούς τόνους κατά της συμφωνίας, με το σκεπτικό ότι αυτή πλήττει τα εθνικά συμφέροντα και δικαιώματα της Ελλάδας.
Η ελληνική διπλωματία μεταφέρει το όλο ζήτημα στο διεθνές προσκήνιο με ξεχωριστές πρωτοβουλίες στην Αίγυπτο και το ΝΑΤΟ. Επίσης, ετοιμάζεται να απελάσει από την χώρα τον πρέσβη της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης, σε περίπτωση που ο τελευταίος δεν κατορθώσει να παρέχει ικανοποιητικές εξηγήσεις στην Ελλάδα εντός των επόμενων εικοσιτετράωρων. Στο πλευρό της Ελλάδα, βρίσκονται η Κύπρος και η Αίγυπτος, οι οποίες έχουν ήδη καταδικάσει το νέο βήμα της Άγκυρας.
Η τουρκική πλευρά πραγματοποίησε το νέο βήμα με βάση την εντατικοποίηση της εμπλοκής της στον εμφύλιο της Λιβύης. Μαζί με την Ιταλία, και εν μέρει την Βρετανία, η Τουρκία παρέχει υποστήριξη -διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική- στην κυβέρνηση της Τρίπολης, την οποία στελεχώνουν κυρίως συντηρητικά στοιχεία της πολιτικής ζωής της Λιβύης. Η εν λόγω κυβέρνηση η οποία αναγνωρίζεται από την διεθνή κοινότητα συγκρούεται με τις δυνάμεις της Ανατολικής Λιβύης, οι οποίες από τις αρχές του Απριλίου του 2019 επιχειρούν να καταλάβουν την Τρίπολη. Στο πλευρό αυτών των δυνάμεων, παρασκηνιακά, βρίσκονται δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Γαλλία. Ο Κύπριος αναγνώστης θα θυμάται την πρόσφατη εξέλιξη που αφορά την κυβέρνηση της Μπεγκάζι η οποία προκλήθηκε όταν αποκαλύφθηκε ότι η Δημοκρατία έχει παραχωρήσει κυπριακά διαβατήρια στους υιούς του στρατηγού Χαφτάρ ο οποίος σήμερα επιχειρεί να καταλάβει την Τρίπολη.
Σε αντίθεση με τα ελληνικά, κυπριακά και αιγυπτιακά μέσα τα οποία προβάλλουν τη νέα ένταση στις σχέσεις με την Τουρκία, προσεκτικοί Τούρκοι και ξένοι αναλυτές μας συνιστούν να διατηρήσουμε στην παρούσα φάση την ψυχραιμία μας και να μην καταλήξουμε σε «πρόωρα» συμπεράσματα. Και αυτό, κυρίως για δυο βασικούς λόγους.
Πρώτον, ο εμφύλιος πόλεμος της Λιβύης συνεχίζεται και το τελικό του αποτέλεσμα δεν έχει ακόμη κριθεί. Σε περίπτωση που λ.χ. «πέσει» η Τρίπολη, τα δεδομένα στις σχέσεις Τουρκίας-Λιβύης θα αλλάξουν. Αναμφισβήτητα αυτή η εξέλιξη θα επηρεάσει ριζικά και τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Δεύτερον, όλες οι εμπλεκόμενες δυνάμεις, συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας, γνωρίζουν πολύ καλά ότι η διένεξη στο ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί με αποτελεσματικό τρόπο χωρίς την ανάδυση ενός περιφερειακού συμφώνου, στο οποίο θα εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο όλες οι χώρες της περιοχής. Καμία διμερής σύμβαση δεν πρόκειται να λύσει το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις της περιοχής αυτή την στιγμή και απαντήσει στα εξής δυο ερωτήματα. Πρώτον, με ποιο τρόπο θα προκύψει η ανάδυση του περιφερειακού συμφώνου; Και δεύτερον, εάν θα κληθούν να συμμετάσχουν όλες οι χώρες της περιοχής σε αυτό; Άρα, όπως συνέβη στο παρελθόν (όταν λ.χ. η Κύπρος υπέγραφε παρόμοιες συμφωνίες με γειτονικές χώρες), έτσι και σήμερα η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης δεν παρέχει ικανοποιητικές απαντήσεις στα δυο προαναφερόμενα, ζωτικής σημασίας, ερωτήματα.
Σε αυτό το σημείο, έχω την εντύπωση ότι πρέπει να υπογραμμίσουμε την σχέση της συνολικής αποτυχίας της προσπάθειας επίλυσης του Κυπριακού με τις τελευταίες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Για το συγκεκριμένο ζήτημα τα ερωτήματα είναι πολλά. Ποια θα ήταν η τροπή των εξελίξεων στο ζήτημα της ενέργειας στην ευρύτερη περιοχή, εάν οι δυο ηγεσίες της Κύπρου δεν «σπαταλούσαν» πέντε περίπου πολύτιμα χρόνια στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, για να συζητήσουν θέματα στα οποία αρχικά πίστευαν ότι είχαν καταλήξει σε συμφωνία; Τι θα συνέβαινε εάν η ε/κ πλευρά κατανοούσε την σημασία που φέρει ο καταμερισμός της εξουσίας και του πλούτου με την τ/κ κοινότητα για την εξασφάλιση μεγαλύτερων κερδών στο άμεσο μέλλον σε διάφορα άλλα πεδία λ.χ. ενέργεια και εμπόριο; Τι θα συνέβαινε εάν οι τ/κ κατανοούσαν ότι την αυτονομία της τ/κ ταυτότητας δεν την εξασφαλίζει κανένα ξένο στράτευμα ή η εμπλοκή μιας ξένης δύναμης στο νέο συνταγματικό πλαίσιο της Κύπρου αλλά η αυτόνομη πορεία των τ/κ υπό την σκέπη της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ε.Ε.; Επίσης, για ποιο λόγο όλες οι εμπλεκόμενες χώρες στο ζήτημα της ΑΟΖ επέλεξαν να κλείσουν την πόρτα σε αυτό που οι διπλωμάτες και αναλυτές ονομάζουν ως «back door policy»; Για ποιο λόγο δηλαδή, την στιγμή που οι μυστικές υπηρεσίες της Άγκυρας, με την διαμεσολάβηση της Ρωσίας, συνομιλούν με την Δαμασκό, η Τουρκία και όλες οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου δεν αναζητούν εναλλακτικές, συμβιβαστικές φόρμουλες πίσω από κλειστές πόρτες και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας;
Προτού λοιπόν, καταλήξουμε στις γνωστές βαλκανικού και ανταγωνιστικού τύπου φανφάρες, και στις όπως πάντα άνευ περιεχόμενου εθνικιστικές ατάκες και αναλύσεις, καλούμαστε να εστιάσουμε στα δικά μας «κενά», στις δικές μας αδυναμίες και αποτυχίες. Στην περίπτωση της Ελλάδας το μερίδιο του λέοντος στην συνολική αποτυχία στα ελληνοτουρκικά το φέρει η προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία ισχυριζόταν ότι ήθελε να κάνει την διαφορά με το κεντροαριστερό της προφίλ. Στην περίπτωση της Τουρκίας, σε γενικές γραμμές αυτό που πρέπει να ειπωθεί είναι ότι τα ανταγωνιστικά και εθνικιστικά, για πολλούς επεκτατικά αντανακλαστικά, δεν λύνουν κανένα πρόβλημα (βλπ. λ.χ. Κουρδικό). Στην δε, περίπτωση της Κύπρου η πραγματικότητα είναι μια και μοναδική. Ηγεσίες Νίκου Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί: Αποτύχατε (μέχρι στιγμής, μακάρι να αλλάξει η πορεία των εξελίξεων στον λίγο χρόνο που απομένει κατά τους επόμενους μήνες)!
