«Γαλάζια Πατρίδα». Ένα όρος εφεύρεση των Τούρκων πραξικοπηματιών, στρατηγών και ναυάρχων, οι οποίοι επέστρεψαν στο προσκήνιο της τουρκικής επικαιρότητας μετά την ρήξη στις σχέσεις κυβέρνησης-Κινήματος Γκιουλέν. Τα πρόσφατα δημοσιεύματα της Κ ρίχνουν φως στο νέο επίσημο δόγμα της Τουρκίας. Οι πραξικοπηματίες του χθες και πολιτικοί αναλυτές και ιδεολόγοι του σήμερα θεωρούν ότι τα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο βρίσκονται υπό την απειλή του ελληνικού και κυπριακού «επεκτατισμού».
Ο όρος «Γαλάζια Πατρίδα» τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται εκ νέου στο προσκήνιο με αφορμή την μεγάλη άσκηση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στον Πόντο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Τι κρύβεται στην πραγματικότητα πίσω από αυτήν την ιστορική άσκηση; Τίποτα άλλο, παρά οι μεγάλες αδυναμίες της τουρκικής διπλωματίας. Στις αρχές αυτής της δεκαετίας, η τουρκική διπλωματία «παρασύρθηκε» πίσω από τις φλούδες ελπίδες και τους λανθασμένους υπολογισμούς της κυβέρνησή της. Επιχείρησε να επιβάλλει την δική της ιδεολογική γραμμή και την επεκτατική της στρατηγική στην ευρύτερη περιοχή (βλπ. λ.χ. Συρία). Η συγκεκριμένη στρατηγική όχι μόνο απέτυχε, αλλά ταυτοχρόνα επέβαλλε στην Τουρκία την περιφερειακή της απομόνωση. Την στιγμή που οι υποστηρικτές της τουρκικής κυβέρνησης ονειρεύονταν την ημέρα που θα προσεύχονταν σε ένα ιστορικό τέμενος της Δαμασκού, στην Ανατολική Μεσόγειο αναδύθηκε σταδιακά ένα αντίπαλο στρατόπεδο.
Το εν λόγω στρατόπεδο ενώνει σήμερα τις δυνάμεις του σε πολλά πεδία και κυρίως σε αυτό της άμυνας και της ενέργειας.
Η Τουρκία, λοιπόν, έχοντας «χάσει» σε πρώτο επίπεδο το «τρένο της ιστορίας» στην Ανατολική Μεσόγειο, τρέχει σήμερα να προλάβει τις εξελίξεις. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η γειτονική χώρα επιλέγει να προβάλει την στρατιωτική της ισχύ και να στηρίξει τις ελπίδες της στα αποτελέσματα των ξεχωριστών γεωτρήσεων που θα πραγματοποιηθούν το επόμενο διάστημα στα ανοιχτά της Κύπρου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για «ανώριμες» αντιδράσεις από μια διπλωματία που εξακολουθεί να παρασέρνεται πίσω από λανθασμένους υπολογισμούς.
Στο άρθρο γνώμης δεν θα εστιάζουμε στις λανθασμένες κινήσεις της τουρκικής διπλωματίας, αλλά ένα άλλο στοιχείο της όλης υπόθεσης. Σήμερα, αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η νέα έξαρση των αντίπαλων εθνικισμών στην περιοχή. Η «εφεύρεση» των Τούρκων πραξικοπηματιών έχει αποτελέσει αφορμή για «φορέσουν» οι Έλληνες και Κύπριοι αναλυτές «τις φουστανέλες» και να περάσουν σε μετωπική επίθεση.
Η όλη εξέλιξη έχει δυο βασικές διαστάσεις. Σε επίπεδο επίσημης ρητορικής, Αθήνα και Λευκωσία ανακαλύπτουν στο όνομα του δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα» ένα πολύτιμο ανάχωμα, πίσω από το οποίο μπορούν να κρυφτούν και να αναβάλλουν την επίλυση σημαντικών ζητημάτων και προβλημάτων, λ.χ. όπως το Κυπριακό. Ο τουρκικός εθνικισμός παρέχει στον αντίπαλο, ελληνικό εθνικισμό την κατάλληλη ευκαιρία για να αναπτύξει ένα ανταγωνιστικό discourse στην ευρύτερη περιοχή, το οποίο φυσικά εν μέσω προεκλογικής περιόδου εξυπηρετεί τα συμφέροντα των κυβερνώντων κομμάτων και «δικαιώνει» τις «μαχητικές φωνές» της ελληνικής διπλωματίας και του ελληνικού Πεντάγωνου, οι οποίες βρίσκονται στο τιμόνι των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του Κυπριακού.
Τα συγκοινωνούντα δοχεία των αντίπαλων εθνικισμών -τουρκικός και ελληνικός- έχουν και μια άλλη διάσταση. Η ίδια η κοινωνία η οποία δεν διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία για μια διεξοδική και κριτική ανάλυση «καταναλώνει» με μεγάλη άνεση και ευχαρίστηση το «προπαρασκευασμένο γεύμα» -ένα είδος junk food της γνωστής αλυσίδας ιδεολογικών γευμάτων των προηγούμενων δεκαετιών- που σήμερα ακούει στο όνομα «Γαλάζια Πατρίδα». Καλύτερο παράδειγμα από την εικόνα που εκπέμπει σήμερα η ελληνική και κυπριακή δημοσιογραφία δεν υφίσταται αυτήν την στιγμή για να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο. Εδώ και ημέρες, «συνάδελφοι», αναλυτές, αρθρογράφοι, καταναλώνουν πολύ μελάνι για να μας «προϊδεάσουν» για τα υποτιθέμενα πολύτιμα μέτρα που θα λάβουν από κοινού Αθήνα και Λευκωσία για να αντιμετωπιστεί η νέα προκλητικότητα της Άγκυρας. Φυσικά κανένας «συνάδελφος» δεν μπαίνει στον κόπο να εστιάσει στο παρασκήνιο της όλης ιστορίας, στην αγωνία της Τουρκίας για τα ενεργειακά δρώμενα στην περιοχή και την προοπτική της τελικής μοιρασιάς τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είμαι σίγουρος ότι στο μυαλό του προσεκτικού αναγνώστη αυτής της στήλης θα έχει σχηματιστεί ήδη ένα σημαντικό ερώτημα. Εάν δεν επιθυμούμε να παρασυρθούμε πίσω από τα γνωστά συγκοινωνούντα δοχεία, τους αντίπαλους εθνικισμούς και την ρητορική του «εχθρού» και του «αντίπαλου», τι θα πρέπει να πράξουμε; Ποια θα πρέπει να είναι η στρατηγική που θα ακολουθήσουμε για να αναχαιτίσουμε την νέα δυναμική του εθνικισμού στην περιοχή μας;
Η απάντηση του εν λόγω ερωτήματος δεν μπορεί παρά να είναι πολυδιάστατη. Πρώτον, για να εξασφαλίσουμε μια «συνολική» εικόνα της όλης εξέλιξης χρειαζόμαστε πιο ψύχραιμες και διεξοδικές αναλύσεις για τον «άλλο», στην προκειμένη περίπτωση την Τουρκία. Δεύτερον, εφόσον στο επίκεντρο της όλης υπόθεσης βρίσκονται προβλήματα όπως το ενεργειακό και το Κυπριακό, χρειάζεται να επανεστιάσουμε την προσοχή μας στα λάθη του παρελθόντος. Τρίτον, στην περίπτωση της Τουρκίας, Ελλάδα και Κύπρος χρειάζονται proactive στρατηγικές-διάλογο με κεντρικό στόχο όχι την απομόνωση της άλλης πλευράς αλλά την ενεργή εμπλοκή της σε μια συζήτηση οι όροι της οποίας θα καθορίζονται από το διεθνές δίκαιο και τους διεθνείς συσχετισμούς ισχύος.
