Του Πάμπου Παπαγεωργίου
Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι πολίτες στην Κύπρο δεν εμπιστεύονται τους θεσμούς και τους διάφορους αξιωματούχους είναι η αίσθηση που επικρατεί γενικά ότι στη χώρα μας τα ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα επικαλύπτουν το κοινό καλό, το δημόσιο δηλαδή συμφέρον. Τι είναι όμως το κοινό καλό; Πρόκειται για το γενικό συμφέρον, το οποίο εκφράζεται με αγαθά και επιτυχίες που αφορούν το σύνολο της Πολιτείας. Τέτοια αγαθά είναι η δημόσια ασφάλεια, το επίπεδο του περιβάλλοντος, τα δημόσια έσοδα, η μόρφωση του κόσμου, η παραγωγικότητα της οικονομίας, για να αναφέρω μερικά. Το γενικό συμφέρον αντιπαραβάλλεται συχνά με τα διάφορα ιδιωτικά συμφέροντα, κάποια από τα οποία είναι ιδιαίτερα ισχυρά.
Λογικά περιμένει κάποιος από το κράτος να ενεργεί με βάση το γενικό συμφέρον, αυτό όμως δεν συμβαίνει σε περιπτώσεις ευνοιοκρατίας, διαπλοκής και εν γένει διαφθοράς. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι το ιδιωτικό συμφέρον (του φίλου, του συγγενούς, της εταιρείας) που επικρατεί εις βάρος του γενικού συμφέροντος. Τούτο συμβαίνει επίσης όταν οι κυβερνώντες ή οι αξιωματούχοι με την πολιτική και τις ενέργειές τους ευνοούν ειδικά συμφέροντα, συχνά εις βάρος των συμφερόντων των υπόλοιπων πολιτών. Η ενεργοποίηση των ειδικών συμφερόντων είναι έντονη όχι μόνο σε ζητήματα προσφορών, αλλά επίσης και στον καθορισμό των νόμων (Η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον τομέα, αφού σε άλλες η παρέμβαση των ειδικών συμφερόντων προς την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία γίνεται οργανωμένα από επαγγελματικά λόμπι). Ακόμα όμως και στη δικαστική εξουσία οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι και εκεί τα ισχυρά ειδικά συμφέροντα έχουν επιρροή. Πάντως, η επικυριαρχία των ιδιωτικών συμφερόντων μερικές φορές μπορεί να λειτουργήσει και εις βάρος των ίδιων των συμφερόντων αυτών.
Το πιο τυπικό παράδειγμα αυτής της αυτοκαταστροφικής διάστασης αφορά τις κυπριακές τράπεζες. Υπήρξαν το πιο ισχυρό κέντρο οικονομικής εξουσίας, οι εποπτικές αρχές ήταν αδύναμες μπροστά τους, τα μέσα ενημέρωσης υπήρξαν κατά κανόνα φιλικά απέναντί τους και οικονομικά εξαρτώμενα και πολλοί αξιωματούχοι ενεργούσαν ως διεκπεραιωτές των επιθυμιών τους. Το αποτέλεσμα ήταν μια ανεξέλεγκτη πιστωτική επέκταση που μετατράπηκε σε φούσκα και έσκασε συμπαρασύροντας μαζί της το σύνολο της οικονομίας και οδηγώντας τις ίδιες τις τράπεζες σε χρεοκοπία. Η παραδοσιακή ατονία του κοινού καλού μπροστά στα ειδικά συμφέροντα στην Κύπρου έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα αντιλήψεων με βάση τις οποίες το άτομο νομιμοποιείται να διασφαλίζει τα συμφέροντα της οικογένειας ή της επιχείρησης με τρόπους οι οποίοι είναι δεοντολογικά αλλά πολλές φορές και νομικά κατακριτέοι.
Νομιμοποιείται επίσης να πολεμάει όποιον δεν ικανοποιεί τα συμφέροντά του, ακόμα και αν αυτός ενεργεί όχι ως αντίπαλός του, αλλά με γνώμονα το κοινό συμφέρον. Τούτο σημαίνει ότι η εμπέδωση της έννοιας του κοινού καλού δεν απαιτεί μόνο θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Χρειάζεται αλλαγή σε παραδοσιακές κοινωνικές αντιλήψεις, οι οποίες αντιμετωπίζουν με συγκατάβαση φαινόμενα προώθησης των ειδικών συμφερόντων.
