Του Πάμπου Παπαγεωργίου
Μετά από μια καταστροφή ή ένα σκάνδαλο ακολουθεί συνήθως ο ορισμός ερευνητικών επιτροπών και η δημοσιοποίηση πορισμάτων. Μάλιστα, ενώ παλαιότερα δεν ήταν δεδομένο ότι τα πορίσματα μιας ερευνητικής επιτροπής θα δίνονταν στη δημοσιότητα, σήμερα κάτι τέτοιο θα προκαλούσε πολύ έντονες αντιδράσεις.
Της δημοσιοποίησης των πορισμάτων έπονται έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, όπως έγινε και πρόσφατα σχετικά με το πόρισμα για τη χρεοκοπία του Συνεργατισμού. Οι συζητήσεις αυτές επικεντρώνονται συνήθως στο ζήτημα της ευθύνης για ό,τι έγινε. Αυτό είναι φυσιολογικό. Ένας σημαντικός στόχος αυτών των πορισμάτων είναι να αποδώσουν ευθύνες κυρίως πολιτικής υφής. Το θέμα της πολιτικής ευθύνης βρίσκεται στον πυρήνα της δημοκρατίας. Χωρίς έλεγχο η εξουσία γίνεται αυθαίρετη. Όμως η πολιτική ευθύνη είναι μια έννοια, η οποία εμπεριέχει ένα βαθμό ασάφειας και υποκειμενικής εκτίμησης. Συνήθως οι συζητήσεις για την πολιτική ευθύνη, ακόμα και όταν έχουν προηγηθεί εκτενείς έρευνες και πορίσματα, καταλήγουν σε αγώνα αλληλοκατηγοριών, με την πλευρά που βάλλεται να επιδιώκει άμβλυνση των κατηγοριών μέσω συμψηφισμού με κατηγορίες κατά των κατηγόρων.
Υπάρχει, όμως, μια άλλη διάσταση των πορισμάτων και γενικά της μελέτης κρίσεων ή καταστροφών, η οποία είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντική με την απόδοση ευθυνών. Πρόκειται για την ανάλυση του τι πήγε λάθος και προπαντός για τις αλλαγές εκείνες που εξυπακούεται ότι χρειάζεται να γίνουν ώστε να μην ξανασυμβεί ό,τι συνέβη.
Μετά από μια καταστροφή, η κοινωνία οφείλει να προβληματιστεί το τι πήγε λάθος και για το ποιος προκάλεσε το λάθος ή ποιος δεν έκανε εκείνα που έπρεπε να κάνει. Οφείλει, όμως, επιπροσθέτως να φροντίσει και για το μέλλον. Αν πάρουμε για παράδειγμα την πιο πρόσφατη καταστροφή, το κλείσιμο του Συνεργατισμού με μεγάλο κόστος για τον φορολογούμενο, μπορούμε να επισημάνουμε εκείνα που δεν πρέπει να ξανασυμβούν. Εν πρώτοις, η ανάμειξη πολιτειακών παραγόντων υπήρξε ζημιογόνα, τόσο πριν από το 2013, αλλά και προπαντός στην πορεία προς τη χρεοκοπία μετά το 2013. Άρα χρειάζονται πιο αποποινικοποιημένες και πιο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις, όταν έχουμε να κάνουμε με τη διαχείριση των χρημάτων του κόσμου. Μια επιχείρηση δεν μπορεί να είναι υπόκειται στις επιλογές κυβερνητικής ή κομματικής εύνοιας.
Ένα δεύτερο στοιχείο, παρεμφερές, έχει να κάνει με το θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης. Πρόκειται για έννοια η οποία στην Κύπρο δεν είναι ιδιαίτερα οικεία. Από το πόρισμα φαίνεται πρακτικά και στοιχειοθετημένα ότι οι κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης παραβιάζονταν σε κρίσιμα θέματα, αλλά και στη συστηματική λειτουργία της Συνεργατικής. Εξάλλου αυτός ήταν ο ένας λόγος για τον οποίο από ότι φαίνεται ο ευρωπαϊκός εποπτικός μηχανισμός κήρυξε τον οργανισμό αυτό σε χρεοκοπία. Ο άλλος λόγος έχει να κάνει με τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Τα μέτρα που πήρε η Πολιτεία, όπως οι αλλαγές στον νόμο για τις εκποιήσεις ή το σχέδιο Εστία, αν εφαρμόζονταν πριν από την κατάρρευση του Συνεργατισμού θα είχαν ενισχύσει σημαντικά τα κεφάλαια του και πιθανόν να τον διέσωζαν.
Μετά, λοιπόν, από κάθε καταστροφή είναι σημαντικό να μας απασχολήσει το θέμα της αποτροπής παρόμοιων καταστροφών στο μέλλον.
