ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η ώρα της Ευρώπης της άμυνας

Του Παναγιώτη Χριστιά

Του Παναγιώτη Χριστιά

Στην πολύπλοκη πολιτική πραγματικότητα των αρχαιοελληνικών πόλεων κρατών υπήρχαν δύο είδη συμμαχιών. Η πρώτη ήταν ηγεμονικού τύπου και αφορούσε τη σύναψη δεσμών εξουσίας μεταξύ μιας ηγεμονικής δύναμης, όπως η Αθήνα της κλασικής εποχής, και των υποτελών σε αυτή πόλεων. Τη συνθήκη υποτέλειας αντανακλούσε η στερεότυπη φράση: «τον αυτόν φίλον και εχθρόν νομίζειν». Αν λοιπόν η Αθήνα θεωρούσε τη Σπάρτη ως εχθρό της και αποφάσιζε να εκστρατεύσει εναντίον της, οι υποτελείς πόλεις, όπως για παράδειγμα η Σάμος, έπρεπε να συμμετάσχουν στην εκστρατεία με στρατό και στόλο. Αυτό δεν συνέβαινε στη δεύτερου τύπου συμμαχία, την αμυντική. Η φράση «βοηθείν παντί σθένει κατά το δυνατόν» ήταν δηλωτική της αμυντικής συμφωνίας μεταξύ ισότιμων μελών μιας συμμαχίας και σήμαινε ότι, σε περίπτωση επίθεσης σε μία από τις συμμαχικές πόλεις από τρίτο, οι υπόλοιπες όφειλαν να συνδράμουν στην άμυνα κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ηγεμονική συμμαχία του πρώτου τύπου υπήρξε η Α΄Αθηναϊκή Συμμαχία, η οποία και οδήγησε τις υποτελείς στην Αθήνα πόλεις να στραφούν στους Σπαρτιάτες για να τους ελευθερώσουν από τον αθηναϊκό ζυγό. Η ήττα των Αθηναίων δεν ωφέλησε ιδίως τη Σπάρτη. Με την αλαζονεία του νικητή και την τυραννική της στάση, η Σπάρτη έστρεψε τελικά όλες τις ελληνικές πόλεις εκ νέου στην πλευρά της Αθήνας. Η Β΄Αθηναϊκή Συμμαχία όμως ήταν αμυντικού τύπου και θεωρούσε όλες τις πόλεις που είχαν προσχωρήσει σε αυτή ως ισότιμα μέλη. Οι Αθηναίοι δεν επανέλαβαν το λάθος του παρελθόντος, κατανοώντας ίσως ότι η Ελλάδα του 4ου π.Χ. αιώνα ήταν διαφορετική από εκείνη του 5ου.

Στην πολιτική πραγματικότητα της μεταπολεμικής περιόδου, με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αφού είχε εγκατασταθεί το σιδηρούν παραπέτασμα που είχε χωρίσει την Ευρώπη στα δύο, γεννήθηκαν οι μεγάλες ηγεμονικές συμμαχίες του ΝΑΤΟ, το 1949, και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το 1955. Παράλληλα, οι Ευρωπαίοι δεν εγκατέλειψαν το σχέδιό τους για μια ευρωπαϊκή άμυνα, με κοινό προϋπολογισμό και κοινά στρατιωτικά και πολιτικά μέσα. Στις 10 Δεκεμβρίου 1951, εν μέσω συζητήσεων για την ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας, ο τότε πρωθυπουργός της Ιταλίας Alcide de Gasperi έλεγε απευθυνόμενος στο Συμβούλιο της Ευρώπης: «Ποια είναι η εναλλακτική λύση για εμάς τώρα, σε αυτή τη μεταπολεμική περίοδο; Όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει να υπερασπιστούμε τα σπίτια μας, τους θεσμούς μας, τον πολιτισμό μας τη στιγμή του κινδύνου. Όμως οι νέες γενιές, που τείνουν προς μια ολοκληρωμένη και δυναμική αντίληψη της ζωής, διστάζουν να πάρουν μια απόφαση που μπορεί να κρίνει το πεπρωμένο τους: να συνεχίσουν στον δρόμο που διέκοψε ο πόλεμος, έναν δρόμο γεμάτο απαιτήσεις και συγκρούσεις εμπνευσμένες από μια απόλυτη ηθική αντίληψη για το έθνος ή να προχωρήσουν προς τον συντονισμό των εθνικών τους δυνάμεων, άλλοτε ιδανικών και ορθολογικών και άλλοτε ακόμη ενστικτωδών και ιρασιοναλιστικών, με στόχο μια υψηλότερη ολοκλήρωση και μια ευρύτερη αδελφική αλληλεγγύη». Το σχέδιο εκείνο προέβλεπε βέβαια την απόλυτη υποτέλεια της αμυντικής Ευρώπης στους Αμερικανούς, αφού ο ανώτατος διοικητής της ευρωπαϊκής άμυνας θα ήταν Αμερικανός στρατηγός, διορισμένος από τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Το σχέδιο τελικά απορρίφθηκε από το Γαλλικό Κοινοβούλιο το 1954, στον απόηχο του πολέμου της Κορέας (1950-1953), όπου συμμετείχαν οι Ευρωπαίοι «σύμμαχοι» στο πλευρό των Αμερικανών. Το δίλημμα όμως του De Gasperi εξακολουθεί, σήμερα περισσότερο από ποτέ, να στοιχειώνει τη συνείδηση των Ευρωπαίων.

Η οριστική πλέον απόσυρση των ΗΠΑ από το πεδίο της Ευρώπης, κατ’αρχάς με τον απομονωτισμό του Τραμπ και στη συνέχεια με τη στροφή του Μπάιντεν προς μια νέα πλανητική στρατηγική συγκράτησης της κινεζικής υπερδύναμης, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για την πολιτική Ευρώπη και την Ευρώπη της άμυνας. Σε αυτό το κεφάλαιο, η πρώτη πράξη είναι η πολυεπίπεδη αμυντική συμμαχία Γαλλίας και Ελλάδος με την υπογραφή ρήτρας αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής σε περίπτωση που μια από τις δύο χώρες δεχθεί επίθεση στην επικράτειά της. Η ιστορικά πρώτη συνθήκη αμυντικής συμμαχίας ανάμεσα σε Γαλλία και Ελλάδα δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως ενίσχυση των συμφερόντων της Ελλάδος απέναντι στην Τουρκία. Όπως άλλωστε ορθά σημειώθηκε, η ρήτρα αφορά «επικράτειες», όχι ΑΟΖ. Στην ουσία σκοπός της δεν είναι απλώς και μόνο η θωράκιση της Ελλάδος, αλλά η γέννηση της πολιτικής Ευρώπης της άμυνας.

Ελλάδα και Γαλλία, πρωτεργάτες στην αναγέννηση και υλοποίηση ενός παλαιού οράματος, αποτελούν τις πρώτες χώρες που εισέρχονται στην ευρωπαϊκή αμυντική συμμαχία, αναμένοντας την εισχώρηση και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών. Ο τρόπος αυτός παρακάμπτει στην ουσία τις Βρυξέλλες και τον γραφειοκρατικό μηχανισμό αναστολής των σημαντικών για την Ευρώπη αποφάσεων. Ο μηχανισμός αυτός κινητοποιείται κάθε φορά που κάποιο ουσιώδες σχέδιο βλέπει το φως της ημέρας. Η ευρωπαϊκή άμυνα δημιουργείται από τα κάτω με πρωτεργάτες τους ίδιους τους λαούς της Ευρώπης, που καλούνται πλέον να αναλάβουν την άμυνα και την ασφάλειά τους αυτόνομα, χωρίς κανείς να τους υπαγορεύσει το συμφέρον τους. Η νέα πλανητική πραγματικότητα σήμερα είναι κυνική. Η αξίωση ισχύος των παγκόσμιων παικτών δεν καλύπτεται από ιδεολογικά προσχήματα. Όποια στοιχεία ηθικισμού παρεισφρέουν στη χάραξη και κυρίως στην εκτέλεση των σχεδίων των πρωταγωνιστών της νέας παγκόσμιας τάξης δύσκολα πείθουν. Το μέλλον της Ευρώπης είναι πλέον στα χέρια των Ευρωπαίων και το δίλημμα είναι μάλλον απλό: ενίσχυση ή αποδυνάμωση της Ευρώπης;

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Παναγιώτη Χριστιά

Παναγιώτης Χριστιάς: Τελευταία Ενημέρωση

X