Του Σταύρου Χριστοδούλου
Καθώς κατηφόριζα την οδό Ερμού παρατηρούσα τους αστέγους. Ανθρώπους τυλιγμένους με βρώμικες κουβέρτες απ’ όπου εξείχαν πόδια γυμνά κι ας έκανε εκείνο το βράδυ ψοφόκρυο. Τριγύρω τους κόσμος πολύς μπαινόβγαινε στα μπαρ και τα φαγάδικα. Κανείς δεν κοιτούσε χάμω. Κανείς δεν έβλεπε τα ανθρώπινα ρετάλια. Είτε γιατί δεν ήθελαν, είτε γιατί συνήθισαν, είτε γιατί δεν άντεχαν. Εγώ πάλι, μπορεί επειδή απουσίασα καιρό, δεν μπορούσα να σηκώσω το βλέμμα μου από το πεζοδρόμιο. Είτε γιατί το ήθελα, είτε γιατί δεν μπορώ να το συνηθίσω, είτε γιατί η φτιαξιά μου το αντέχει. Την επόμενη μέρα, όταν επέστρεψα πια στην Κύπρο, είχα μια ξεκάθαρη σκέψη καρφιτσωμένη στο μυαλό μου: Υπάρχει μια πραγματικότητα εκεί έξω την οποία επιλέγουμε να μη βλέπουμε. Είτε γιατί δεν θέλουμε, είτε γιατί έτσι μας βολεύει. Τρίτο «είτε» δεν υπάρχει. Λίγη ειλικρίνεια χρειάζεται μονάχα για να το παραδεχτούμε.
Θυμάμαι, 20 χρόνια πριν, όταν ζούσα στα Εξάρχεια, η γειτονιά ήταν γεμάτη από παιδιά που έκαναν χρήση. Τις περισσότερες φορές καμωνόμουν πως δεν τα έβλεπα. Ώσπου μια μέρα έσπρωξα την εξώπορτα και κατάλαβα πως κάπου έβρισκε αντίσταση. Ένας νεαρός ήταν κουλουριασμένος στα σκαλιά. Στο χέρι του κράταγε μια σύριγγα. Τον μαζέψαμε με τον ηλικιωμένο κύριο που είχε το μαγαζί παραδίπλα. Κάτι είπε αυτός για την Αθήνα που σάπιζε. Κάτι αμήχανο είπα κι εγώ. Στη βδομάδα επάνω μετακόμισα από την οδό Θεμιστοκλέους. Από τότε, κι ας έφυγα, υπενθυμίζω διαρκώς στον εαυτό μου πως πρέπει να κατεβάζουμε το βλέμμα μας στο πεζοδρόμιο. Γιατί υπάρχει μια πραγματικότητα εκεί έξω που δεν μας τιμά, εάν υποκρινόμαστε πως δεν βλέπουμε.
Τα γράφω αυτά γιατί την περασμένη Τετάρτη, όταν είχα επιστρέψει πλέον στους ρυθμούς της καθημερινότητάς μου στη Λευκωσία, παρακολούθησα από απόσταση την Αθήνα να καίγεται. Ξανά. Το «ξανά» πάει πολύ πίσω, από τη δεκαετία του ’80 κιόλας όταν έζησα από κοντά τις επετείους του Πολυτεχνείου. Διάβασα λοιπόν διάφορα σχόλια τα οποία κατά κανόνα κουνούσαν διδακτικά το δάκτυλο: για τη βία, για τον θυμό, για όλο αυτό που συμβαίνει κάθε χρόνο και η επέτειος μυρίζει μπαρούτι. Διάβασα επίσης τις συνήθεις αντεγκλήσεις για τους νεκρούς και για το πώς κάποιοι κεφαλαιοποίησαν πολιτικά την εξέγερση. Αλλά διάβασα και ένα πολύ εύστοχο σχόλιο του Πάμπου Κασκάνη το οποίο και προσυπογράφω: «Ας τους εξηγήσει κάποιος ότι η αξία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου δεν μετριέται μόνο από τον αριθμό των νεκρών, αλλά και από το πόσους και κυρίως ποιους εξακολουθεί να ενοχλεί μέχρι σήμερα».
Αντί να αναθεματίζουμε τη βία μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε τι την ανατροφοδοτεί; Μήπως να κατεβάσουμε επιτέλους το βλέμμα μας και ν’ αντικρίσουμε όσα αποστρεφόμαστε; Και δεν αναφέρομαι μονάχα σε αυτούς που τους έριξε η ζωή στα βράχια. Οι άστεγοι είναι η κορυφή του παγόβουνου. Αν κοιτάξουμε λίγο πιο χαμηλά, λίγο πιο βαθιά, θα αντικρύσουμε χιλιάδες ανθρώπους με υποθηκευμένες ζωές. Αυτούς που κατέστρεψε η οικονομική κρίση και δεν κατάφεραν ποτέ να σηκώσουν το κεφάλι. Κι αυτούς που γονάτισε η κρίση –τη γενιά των 800 ευρώ– με τα πανεπιστημιακά πτυχία και τα διαψευσμένα όνειρα. Παιδιά παγιδευμένα.Παιδιά απελπισμένα, που αναζητούν διέξοδο για να ξεσπάσουν την οργή τους.
Στην Κύπρο μπορεί όλα αυτά να μας φαίνονται μακρινά ή ν’ ακούγονται ξένα στα αφτιά μας. Μάλλον επειδή εδώ δεν σκοντάφτουμε επάνω σε αστέγους κι ούτε στις επετείους καίγεται η Λευκωσία. Γιατί να μας κόφτει λοιπόν; Επειδή στον τόπο μας, που είναι μικρός και βραδυφλεγής, παραδοσιακά όλα λειτουργούν με χρονοκαθυστέρησηείναι η απάντηση. Και γιατί ο θυμός που κοχλάζει, ανάμεσα στους νέους κυρίως, νομοτελειακά θα ξεχειλίσει όσο γιγαντώνεται η κοινωνία τωνπολλαπλώνταχυτήτων.
Με αυτές τις σκέψεις επέστρεψα από το πολύ σύντομο ταξίδι μου στην Αθήνα. Σκέψεις που με εμπόδισαν να συμμετάσχω στη δημόσια συζήτηση για το μείζον θέμα των ημερών: τα πρακτικά του Κραν Μοντανά και την πραγματικότητα του 2017. Κάτι μου λέει όμως, ότι και την ερχόμενη βδομάδα για τα προ τετραετίας πρακτικά θα μιλάμε πάλι.
