Του Χάρη Γεωργιάδη
Οι κινήσεις για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, επιβεβαιώνουν ότι η προκλητικότητα του Ερντογάν δεν έχει όρια. Επιβεβαιώνουν όμως και κάτι βαθύτερο. Ότι η Τουρκία διολισθαίνει συνεχώς σε μια πορεία που δεν θυμίζει, ούτε στο ελάχιστο, ότι η χώρα είχε κάποτε φιλοδυτικό προσανατολισμό, ότι φιλοδοξούσε να ενταχθεί στην Ε.Ε. και ότι παραμένει κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Αντιθέτως, η Τουρκία χαρακτηρίζεται πλέον από ένα κράμα ακραίου εθνικισμού και ισλαμικής ανάτασης.
Αυτή είναι η κυρίαρχη τάση στο εσωτερικό της χώρας, αλλά αυτό είναι και το βασικό χαρακτηριστικό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία επιχειρεί με αμείωτη ένταση να εδραιώσει την αντίληψη ότι είναι η κυρίαρχη δύναμη στην ευρύτερη περιοχή. Δεν είναι όμως δύναμη σταθεροποιητική, που επιδιώκει την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων μέσα από τη συνεννόηση και τη συνεργασία με τα υπόλοιπα κράτη της περιοχής. Αντιθέτως, ενεργεί με τρόπο αποσταθεροποιητικό και αναθεωρητικό, προβάλλοντας απροκάλυπτα τη στρατιωτική της ισχύ. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία ενισχύει τη θέση της στο Ιρακινό Κουρδιστάν, έχοντας εισχωρήσει σε βάθος 30 χιλιομέτρων από σύνορα της. Στη Συρία, μετά τις επιχειρήσεις του 2016 και του 2019, ο τουρκικός στρατός ελέγχει δύο μεγάλες παραμεθόριες ζώνες και δημιουργεί τις προϋποθέσεις μόνιμης παρουσίας και ελέγχου.
Προσφέρει, την ίδια ώρα, στήριξη στη Χαμάς, με τρόπο που δημιουργεί ζήτημα εθνικής ασφάλειας για το Ισραήλ. Έχει στρατιωτική παρουσία στο Σουδάν, τη Σομαλία και το Κατάρ και ναυτική βάση στην Αλβανία.Έχει εμπλακεί στην εσωτερική διαμάχη στη Λιβύη, προσφέροντας άμεση στήριξη στις δυνάμεις των Ισλαμιστών, αδιαφορώντας πλήρως για τις σχετικές διεθνείς συμφωνίες. Τέλος, εντείνει την πίεση στην Ελλάδα και την Κύπρο, αμφισβητώντας ευθέως την εθνική κυριαρχία των χωρών μας. Προφανώς, κάποιες από τις κινήσεις της τουρκικής κυβέρνησης αποσκοπούν στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από τα σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που η χώρα αντιμετωπίζει. Όμως, η στροφή της Τουρκίας προς μια έντονα αντιδυτική κατεύθυνση είναι πολύ πιο βαθιά και δεν περιορίζεται καν στο καθεστώς Ερντογάν. Αντιθέτως, ο Ερντογάν επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει τις αντιδυτικές τάσεις μεγάλης μερίδας της τουρκικής κοινωνίας προκειμένου να διευρύνει και να εδραιώσει την εξουσία του.
Σε κάθε περίπτωση, το νέο δόγμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής οδηγεί την Τουρκία σε μια σειρά κινήσεων που τείνουν να δημιουργήσουν ένα τόξο αποσταθεροποίησης που ξεκινά από το Βόρειο Ιράκ και φτάνει μέχρι την κεντρική Μεσόγειο. Αυτό, όμως, που επιτρέπει την εκδήλωση αυτής της αποσταθεροποιητικής τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, δεν είναι άλλο από την αποστασιοποίηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Τουρκία θεωρεί ότι έχει την ευκαιρία να καλύψει το κενό που έχουν αφήσει πίσω τους οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ειδικά όταν η Ε.Ε., από την πλευρά της, παρουσιάζεται ασυντόνιστη και αναποφάσιστη. Εάν δεν ελεγχθεί, μια εθνικιστική και ισλαμική Τουρκία θα φτάσει στο σημείο να είναι πράγματι η κυρίαρχος δύναμη στην ευρύτερη περιοχή. Και αυτό θα είναι εις βάρος των συμφερόντων όχι μόνο της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και της ΕΕ και των ΗΠΑ.
Θα είναι εις βάρος της ασφάλειας, της σταθερότητας αλλά και των αρχών της ελευθερίας και της δημοκρατίας πάνω στις οποίες πρέπει να συνεχίσει να εδράζεται η παγκόσμια τάξη. Για αυτό και επιβάλλεται αντίδραση και ανάσχεση των τουρκικών κινήσεων. Η Ε.Ε. πρέπει να προσδιορίσει τα συμφέροντα, τον ρόλο και την αποστολή της. Και πρέπει να ενεργήσει ανάλογα, αναβαθμίζοντας την πολιτική και στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή. Να επιδιώξει την επιβεβαίωση της συμμαχίας με τις ΗΠΑ, να εργαστεί για την αναθέρμανση της πολυμελούς συνεργασίας και να επιβεβαιώσει την προσήλωση στις βασικές αρχές και αξίες της. Διατηρώντας ανοικτά τα όποια κανάλια επικοινωνίας και συνεννόησης με την Άγκυρα. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο πρέπει να ενταχθούν οι κινήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου.
