Του Χάρη Γεωργιάδη
Τον Νοέμβριο του 1978 η Αμμόχωστος ήταν ακόμη σε σχετικά καλή κατάσταση. Τα κτήρια ήταν όρθια και οι δρόμοι ανοικτοί. Κάθε βράδυ η πόλη φωτιζόταν. Οι υποδομές λειτουργούσαν. Ο χρόνος δεν την είχε μετατρέψει στη μάζα των ερειπίων που είναι σήμερα. Στην κατεχόμενη περιοχή δεν υπήρχαν ακόμη οι Τούρκοι έποικοι που έχουν αλλοιώσει τον δημογραφικό χαρακτήρα του νησιού, ούτε και είχαν πραγματοποιηθεί οι μεγάλες αναπτύξεις που έχουν διαφοροποιήσει τα δεδομένα επί του εδάφους.
Επίσης, υπήρχε ακόμη έντονη πίεση στην Τουρκία. Συγκεκριμένα, από το φθινόπωρο του 1974 βρισκόταν σε εφαρμογή ένα αυστηρό εμπάργκο πώλησης όπλων που είχε επιβάλει το αμερικανικό Κογκρέσο. Η επιβολή του εμπάργκο έγινε παρά τις ενστάσεις της διακυβέρνησης Τζέραλντ Φορντ που ανησυχούσε ότι αυτό θα μπορούσε να στρέψει την Τουρκία προς άλλες κατευθύνσεις. Πράγματι, η τουρκική ηγεσία προχώρησε εκείνη την περίοδο σε ανοίγματα προς την πρόθυμη Σοβιετική Ένωση, γεγονός που επέτεινε ακόμη περισσότερο τις ανησυχίες της Ουάσιγκτον. Το εμπάργκο μετά από τέσσερα χρόνια τερματίστηκε, αλλά η άρση του διασυνδέθηκε με μια νέα καθοριστική πρωτοβουλία που ανέλαβε η αμερικανική κυβέρνηση, με το γνωστό Άγγλο-αμερικανο-καναδικού Σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού, που κατατέθηκε τον Νοέμβριο του 1978.
Με βάση το Σχέδιο, τα μέρη θα αναλάμβαναν δέσμευση να διαπραγματευτούν για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού, μέσω της δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού κράτους. Οι βασικές ελευθερίες θα ήταν διασφαλισμένες και η τουρκοκυπριακή πλευρά θα έπρεπε να προβεί σε «σημαντικές εδαφικές αναπροσαρμογές προς όφελος τη ελληνοκυπριακής πλευράς». Η πιο σημαντική πρόνοια, όμως, ήταν αυτή που αφορούσε στην Αμμόχωστο. Και μάλιστα όχι μόνο την περίκλειστη πόλη αλλά ολόκληρη την έκταση ανατολικά του Αγίου Νικολάου και νότια του παλιού δρόμου Λευκωσίας-Αμμοχώστου, η οποία θα επιστρεφόταν αμέσως στους νόμιμους κατοίκους για επανεγκατάσταση, χωρίς κανένα αριθμητικό περιορισμό. Αρχικά, μέχρι τη συνολική διευθέτηση, αυτό θα γινόταν κάτω από τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών αλλά με εφαρμογή των νόμων και κανονισμών της Δημοκρατίας. Ουσιαστικά η Αμμόχωστος θα ήταν ελεύθερη με μόνη προϋπόθεση την έναρξη διαπραγματεύσεων.
Τόσο η Τουρκία όσο και ο αδιάλλακτος Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς πιέζονταν να αποδεχθούν το Σχέδιο. Από τη δύσκολη θέση στην οποία είχε βρεθεί η Τουρκία διέξοδο έδωσε η δική μας πλευρά και συγκεκριμένα η απόρριψη του Σχεδίου από το ΑΚΕΛ. Όπως αποκάλυψαν αργότερα ηγετικά στελέχη του ΑΚΕΛ, όπως οι Ανδρέας Φάντης, Παύλος Δίγκλης και Μιχάλης Παπαπέτρου, η αρχική στάση του ΑΚΕΛ ήταν πολύ θετική για το Σχέδιο, το οποίο «θα οδηγούσε επιτέλους το Κυπριακό στη λύση του». Λίγες μέρες αργότερα, όμως, ο πρέσβης της Σοβιετικής Ένωσης Σεργκέι Αστάβιν κάλεσε την ηγεσία του ΑΚΕΛ και έδωσε γραμμή απόρριψης, παρουσιάζοντας το Σχέδιο ως παρέμβαση του ΝΑΤΟ. Η θέση του ΑΚΕΛ αμέσως άλλαξε. Όπως δήλωσε ο γ.γ. του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου, «απορρίπτουμε οποιαδήποτε συζήτηση πάνω στο πλαίσιο για λύση του Κυπριακού που υποβλήθηκε από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τον Καναδά, ή από οποιαδήποτε άλλη χώρα, γιατί αυτή είναι επέμβαση στα εσωτερικά μας». Ακολούθησε η απόρριψη του Σχεδίου από τον πρόεδρο Κυπριανού.
Η Άγκυρα ξεγλίστρησε και το εμπάργκο ποτέ δεν επανήλθε. Συνεχίσαμε έτσι ανεμπόδιστα στις γραμμές του «μακροχρόνιου αγώνα» και στις καταγγελίες ενάντια στους «αμερικανικούς και νατοϊκούς δάκτυλους». Χρόνια αργότερα, η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., που ήταν αποτέλεσμα των μεθοδικών χειρισμών του Γλαύκου Κληρίδη και της αποφασιστικής στήριξης της Ελλάδας, άνοιξε άλλο ένα παράθυρο επίλυσης του Κυπριακού. Δυστυχώς, ούτε και αυτό αξιοποιήθηκε σωστά. Έτσι, με τα χρόνια, ο στόχος της Τουρκίας για εδραίωση των κατοχικών δεδομένων έγινε πραγματικότητα. Σήμερα κλαίμε για την Αμμόχωστο. Κάποιοι ίσως θα έπρεπε να κάνουν την αυτοκριτική τους. Αντί αυτού, ζητούν εξηγήσεις από τον Νίκο Αναστασιάδη, γιατί δεν κατάφερε να λύσει το Κυπριακό με τον Ερντογάν, τον αυταρχικό και επικίνδυνο ισλαμιστή ηγέτη της σημερινής Τουρκίας.
