Του Χάρη Γεωργιάδη
Η Ε.Ε. δίνει αφορμές που προκαλούν απογοήτευση και οδηγούν στην αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής ιδέας. Και αυτό συμβαίνει τη στιγμή που η Ε.Ε. είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε.
Οι εντάσεις στο διεθνές εμπόριο, οι ανταγωνισμοί ΗΠΑ-Κίνας, το μεταναστευτικό, η κλιματική αλλαγή, η νέα ψηφιακή επανάσταση, συνιστούν προκλήσεις που επιβάλλουν συλλογικότητα και συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών, στο πλαίσιο της Ε.Ε. Κανένα κράτος-μέλος δεν έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει από μόνο του προκλήσεις αυτού του μεγέθους. Ούτε καν χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία.
Μόνο μέσα από το συλλογικό της εκτόπισμα και τη συλλογική δράση, μπορεί η Ε.Ε. να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις και να διαφυλάξει τα συμφέροντα των κρατών-μελών. Για να μπορέσει όμως η Ε.Ε. να δράσει αποτελεσματικά πρέπει, ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και θεσμοί, να είναι σε θέση να προσδιορίσουν κοινά συμφέροντα, προτεραιότητες και κοινή δράση.
Αυτό μάλλον δεν ίσχυσε κατά την πρόσφατη επίθεση που δέχθηκε η Ελλάδα, μέσω της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού, από το αυταρχικό καθεστώς Ερντογάν. Το βάρος έπεσε αποκλειστικά στους ώμους της Ελλάδας. Η Ελλάδα κράτησε, όμως η ΕΕ φάνηκε κατώτερη των περιστάσεων. Περιορίστηκε σε κινήσεις συμβολικής στήριξης και δεν αντέδρασε αποφασιστικά και συλλογικά, παρόλο που το μεταναστευτικό είναι εξόχως ευρωπαϊκό πρόβλημα. Προφανώς, υπάρχει η αντίληψη ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας είναι πρόβλημα που αφορά κυρίως την Ελλάδα και την Κύπρο.
Αυτό όμως που πολύ έντονα ανέδειξε τις αδυναμίες και τις υστερήσεις της Ε.Ε., ήταν η πρόκληση του κορωνοϊού. Τουλάχιστον στα κρίσιμα αρχικά στάδια η συλλογική δράση ήταν ανύπαρκτη. Φτάσαμε στο σημείο να δούμε συγκεκριμένα κράτη-μέλη να προχωρούν στην κατάσχεση προστατευτικών μασκών που είχαν παραγγελθεί και πληρωθεί από άλλα κράτη-μέλη. Η αντίληψη που δημιουργήθηκε, έστω με στοιχείο υπερβολής, ήταν ότι το κάθε κράτος-μέλος ήταν μόνο του. Σωστά ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ, του οποίου η προσήλωση στην ευρωπαϊκή ιδέα είναι αδιαμφισβήτητη, δήλωσε ότι η Ε.Ε. αντιμετωπίζει θανάσιμο κίνδυνο. Οι κινήσεις και οι πρωτοβουλίες που στη συνέχεια ανέλαβε η Ε.Ε. κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αναιρούν την κακή εικόνα.
Προφανώς η απάντηση δεν μπορεί να είναι πάντοτε αυτή της μεταφοράς αρμοδιοτήτων και εξουσιών από τα κράτη-μέλη στο κέντρο. Αυτό πρέπει να γίνεται με προσοχή και περίσκεψη. Δεν μπορεί το κέντρο βάρους να μεταφερθεί από τις δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις των κρατών-μελών σε μια μη-εκλελεγμένη ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Αντιθέτως, η συνεχής ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησης και της διαφάνειας στη λειτουργία της Ε.Ε. είναι σημαντική.
Ακόμη πιο σημαντική όμως είναι η πολιτική κατεύθυνση και οι προτεραιότητες της Ε.Ε. Έχω την άποψη ότι η Ε.Ε. θα πρέπει ίσως να κάνει λιγότερα, αλλά να τα κάνει καλύτερα και πιο αποτελεσματικά. Δεν θέλουμε μια Ε.Ε. υπερβολικά παρεμβατική, αλλά μια Ε.Ε. που να επικεντρώνεται στα μεγάλα και τα σημαντικά. Για παράδειγμα, στην οικονομία πρέπει σε επίπεδο Ε.Ε. να προωθούνται πολιτικές που θα απελευθερώνουν τις παραγωγικές δυνάμεις, θα ενθαρρύνουν την καινοτομία και τις επενδύσεις και θα επιτρέπουν στις ευρωπαϊκές οικονομίες να ανταγωνιστούν στην Κοινή Αγορά και στις παγκόσμιες αγορές. Όχι πολιτικές που να επιτείνουν τα γραφειοκρατικά και φορολογικά βάρη. Επίσης, σημαντικές πρωτοβουλίες όπως είναι η Τραπεζική Ένωση, δεν πρέπει να παραμένουν ημιτελείς.
Πέραν της οικονομίας, επιβάλλονται κοινές πρωτοβουλίες σε τομείς όπως είναι η αντιμετώπιση του καρκίνου ή της κλιματικής αλλαγής, που θα προσέδιδαν νόημα και αξία στη συμμετοχή στην Ε.Ε. Το ίδιο ισχύει για την προστασία των εξωτερικών συνόρων και την αντιμετώπιση της ανεξέλεγκτης και παράνομης μετανάστευσης.
Είναι με αυτό τον τρόπο που θα μπορέσει η Ε.Ε. να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της, να ξαναβρεί το σφρίγος της και να επανασυνδεθεί με τους πολίτες. Ούτε οι χειροκροτητές που τα βλέπουν όλα ρόδινα, ούτε όσοι μηδενίζουν την Ε.Ε., προσφέρουν καλές υπηρεσίες.
