Του Χάρη Γεωργιάδη
Ήταν η δεύτερη ή η τρίτη νύχτα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974, όταν έφτασε στην Άγκυρα ένα μήνυμα στήριξης που συγκίνησε την τουρκική ηγεσία. Το μήνυμα προερχόταν από τον ηγέτη της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, ο οποίος ενημέρωσε ότι παρακολουθούσε τα γεγονότα από κοντά, ότι ήταν δίπλα στην Τουρκία και ότι ήταν πανέτοιμος να καλύψει κάθε ανάγκη του τουρκικού στρατού σε ανταλλακτικά ή εξοπλισμούς. Η αεροπορία της Λιβύης τέθηκε σε επιφυλακή.
«Οι αποθήκες μας είναι ανοιχτές», ήταν το μήνυμά του, όπως αυτό καταγράφεται από τον Τούρκο δημοσιογράφο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ. Η στάση του Καντάφι ποτέ δεν αναδείχθηκε στην Κύπρο όπου, αντιθέτως, είχε δημιουργηθεί ένας μύθος στήριξης εκ μέρους του προς τα δίκαιά μας, στο πλαίσιο μιας ασυνάρτητης σοσιαλιστικής και αφροασιατικής αλληλεγγύης. Υπήρχαν, βεβαίως, και κάποια οικονομικά συμφέροντα, τα οποία δεν ήταν καθόλου μύθος, αλλά ήταν η θλιβερή πραγματικότητα. Μετά από μισό σχεδόν αιώνα, η ιδιαίτερη σχέση της Τουρκίας με τη Λιβύη βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο. Οι επιδιώξεις του Ταγίπ Ερντογάν είναι ξεκάθαρες. Μέσω μιας απροκάλυπτης στρατιωτικής παρέμβασης στην εμφύλια διαμάχη, επιδιώκει την επικράτηση των δυνάμεων των ισλαμιστών που εκπροσωπούνται από την GLA. Ουσιαστικά ο Ερντογάν επιδιώκει, πάση θυσία, να αποκτήσει ένα ισλαμικό σύμμαχο στις νότιες όχθες της Μεσογείου. Για την ώρα, φαίνεται να τα καταφέρνει. Η προοπτική, όμως, της επικράτησης των ισλαμιστών θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποσταθεροποίηση ολόκληρης της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ήδη την εσωτερική απειλή του ισλαμικού φονταμενταλισμού και θα βρισκόταν σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση εάν οι ισλαμιστές, μαζί με την Τουρκία, αποκτούσαν το έλεγχο του λιβυκού πετρελαίου και επέκτειναν την επιρροή και τη στρατιωτική τους παρουσία μέχρι τα δυτικά σύνορα της χώρας. Μια αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου θα κλόνιζε, με τη σειρά της, τα υπόλοιπα μετριοπαθή αραβικά κράτη της περιοχής. Από την πλευρά του, το Ισραήλ θα βρισκόταν αντιμέτωπο με άλλη μία πηγή χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, ενώ θα διακυβεύονταν και οι θαλάσσιες του προσβάσεις προς την Ευρώπη. Η προοπτική των ενεργειακών οδών από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, που αφορούν άμεσα και την Κύπρο, θα δέχονταν, ασφαλώς, σημαντικό πλήγμα. Κατ’ ακρίβεια, η επικράτηση της τουρκικής πολιτικής στη Λιβύη θα οδηγούσε σε ακόμη πιο έντονη επιθετικότητα εναντίων της Ελλάδας και της Κύπρου, με πολύ πιθανή την ευθεία αμφισβήτηση της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας στην περιοχή Ρόδου-Κρήτης. Για την Ευρώπη, μια επιπρόσθετη σημαντική διάσταση είναι αυτή που αφορά στο μεταναστευτικό.
Η Λιβύη ήδη αποτελεί σημαντική οδό διακίνησης μεταναστών προς την Ευρώπη. Εάν η χώρα περάσει στη σφαίρα επιρροής του Ερντογάν, οι δυνατότητες εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού και ενάσκησης πιέσεων από την Τουρκία προς την Ευρώπη, θα διογκωθούν. Είναι για όλους αυτούς τους λόγους, που το ζήτημα της τουρκικής στρατιωτικής παρέμβασης στη Λιβύη θα πρέπει να απασχολήσει πολύ πιο έντονα τις ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών. Η Ευρώπη είχε εξοικειωθεί, διαχρονικά, στην ιδέα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν αυτές που θα διασφάλιζαν την περιφερειακή ασφάλεια, με την ίδια να περιορίζεται σε ένα δευτερεύοντα ρόλο. Όπως, επί διακυβέρνησης Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιλέξει την αποστασιοποίηση και την παθητική στάση. Είναι το στρατηγική κενό που έχουν αφήσει πίσω τους οι Ηνωμένες Πολιτείες που επιχειρεί να εκμεταλλευτεί ο Ερντογάν.
Οφείλει, συνεπώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση να εξέλθει από τη επίπλαστη θέση της άνεσης στην οποία είχε βολευτεί και να καλύψει η ίδια το στρατηγικό κενό των Ηνωμένων Πολιτειών, ενασκώντας με αποφασιστικότητα έναν ρόλο σταθεροποιητικό. Είναι σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο που πρέπει να λειτουργήσει τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος, διατηρώντας ταυτόχρονα στενή τη συνεργασία με τα φίλα κράτη της περιοχής, σε αναμονή, ίσως, μια πολιτικής αλλαγής στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.
