Του Χάρη Γεωργιάδη
Η κυπριακή οικονομία απέδειξε, για άλλη μια φορά, ότι διαθέτει αντοχές. Οι δυσκολίες όμως είναι ακόμη μπροστά μας. Βεβαίως, η όποια προσπάθεια προβλέψεων δεν είναι εύκολη. Παραμένουμε σε αχαρτογράφητα νερά και οι παράμετροι που επηρεάζουν την οικονομική απόδοση είναι υγειονομικοί. Έχουμε όμως κάποια δεδομένα που μας επιτρέπουν πλέον να αντλήσουμε κάποια συμπεράσματα. Η πανδημία προφανώς διαρκεί περισσότερο από ότι ελπίζαμε.
Αυτό οδηγεί στην επιβολή μέτρων από τις υγειονομικές αρχές που επηρεάζουν δραστικά σημαντικούς τομείς της οικονομίας. Για μια οικονομία όπως είναι αυτή της Κύπρου, το σοβαρότερο πρόβλημα προκύπτει από τους περιορισμούς στην αεροπορική συνδεσιμότητα. Αυτοί οι περιορισμοί έχουν ουσιαστικά ακυρώσει τις προοπτικές εισερχόμενου τουρισμού για τη φετινή χρονιά. Αυτό προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις σε σειρά άλλων τομέων, που ξεκινούν από τη γεωργία και την εμπορία τροφίμων και εκτείνονται μέχρι τις μεταφορές, το λιανικό εμπόριο και τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Ούτε όμως ο τομέας των ακινήτων μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τη δυνατότητα προώθησης στις αγορές του εξωτερικού, ούτε ο τομέας των υπηρεσιών θα καταφέρει να προσελκύσει νέα πελατεία με τα αεροδρόμια κλειστά, ούτε θα μπορέσουν να φτάσουν όλες οι εξαγωγές στον προορισμό τους.
Ουσιαστικά, η οικονομική δραστηριότητα στη χώρα μας έχει περιοριστεί στην εσωτερική κατανάλωση. Η κυπριακή οικονομία κινείται με τη μία μηχανή κλειστή. Παρ’ όλα αυτά, η οικονομίας μας παραμένει όρθια. Για το πρώτο εξάμηνο του 2020, το οποίο περιλαμβάνει και τους δύο μήνες του αυστηρού περιορισμού, η ύφεση δεν ξεπέρασε το -5,5% του ΑΕΠ. Η επίδοση αυτή είναι σαφώς καλύτερη από το μέσο όρο της Ευρωζώνης και μάλλον επιβεβαιώνει τις αρχικές εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών ότι για ολόκληρο το έτος η ύφεση δεν θα ξεπεράσει το -7%. Η ανεργία, παρά τις έντονες πιέσεις, παραμένει στο 6,8%, ενώ και οι δείκτες κατανάλωσης επιβεβαιώνουν αυτή την εικόνα. Είναι ξεκάθαρο ότι τόσο τα νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις εισήλθαν σε αυτή την κρίση με αντοχές και περιθώρια, ενώ εξίσου ξεκάθαρο είναι το γεγονός ότι τα κυβερνητικά μέτρα έχουν δουλέψει.
Η βελτιωμένη κατάσταση του τραπεζικού συστήματος επέτρεψε την πολύμηνη αναστολή των δόσεων, που έχει αφήσει €1,3 δισ. ως ρευστότητα στην οικονομία. Το πλεονασματικό ισοζύγιο των δημοσίων οικονομικών, η επενδυτική βαθμίδα και η άνετη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, επέτρεψαν την αύξηση των κρατικών δαπανών, κατά το πρώτο εξάμηνο, κατά €500 εκατ. και τη μείωση των κρατικών εσόδων επίσης κατά €500 εκατ. Δόθηκε δηλαδή ισχυρότατη ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα. Πρέπει, όμως, να έχουμε επίγνωση των δυσκολιών που είναι ακόμη μπροστά μας. Τα περιθώρια έχουν στενέψει.
Ούτε τα δημοσιονομικά, αλλά ούτε και τα τραπεζικά μέτρα μπορούν να διατηρηθούν σε αυτή την έκταση, για πολύ περισσότερο. Ούτε οι αντοχές των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων είναι απεριόριστες. Πρέπει συνεπώς να διαφανεί, κάποια στιγμή μέσα στους επόμενους μήνες, ότι η έκρυθμη κατάσταση φτάνει στο τέλος της. Αυτό θα κρίνει την πορεία της οικονομίας. Εξάλλου, η κάθε οικονομία κινείται με βάση τις προσδοκίες. Μόλις αρχίσουν να διαμορφώνονται θετικές προσδοκίες στο μέτωπο της πανδημίας, θα αρχίσουν ταυτόχρονα να παίρνουν στροφές όλες οι μηχανές τις οικονομίας.
Εάν, μέσα στο επόμενο διάστημα, είναι έτοιμα τα πρώτα αξιόπιστα εμβόλια, κάτι για το οποίο είμαι πεπεισμένος, η ανάκαμψη θα εκκινήσει. Δεν χρειάζεται καν να εμβολιαστεί αμέσως ολόκληρος ο πληθυσμός. Η ύπαρξη εμβολίου θα είναι αρκετή για να διασφαλίσει ότι το 2021 θα έχουμε ανοικτά αεροδρόμια και σταδιακή, έστω, επανέναρξη του τουριστικού ρεύματος. Το ζητούμενο είναι να κρατήσει η οικονομία μας ως τότε. Εάν, από την άλλη, χαθεί και το 2021 τα πράγματα θα είναι δραματικά δύσκολα. Μπροστά σε αυτό το σκηνικό, το ελάχιστο που αναμένεται από όλους όσοι έχουν συμμετοχή στην πολιτική διεργασία είναι σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Έχουμε μπροστά μας τον πιο μακρύ χειμώνα της κυπριακής οικονομίας
