Η επιχείρηση “Ασπίδα του Ευφράτη” (τουρκ. Fırat Kalkanı Harekâtı), αφορά έναν «υβριδικό» πόλεμο (Hybrid Warfare), καθόσον συγκεντρώνει στοιχεία συμβατικής και μη συμβατικής σύγκρουσης, ήτοι οι μεσαίας έντασης συμβατικές εχθροπραξίες, διεξάγονται σε συνδυασμό με τακτικές και στοιχεία ανταρτοπόλεμου και αντι-ανταρτοπόλεμου. Εν προκειμένω, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (Türk Silahlı Kuvvetleri-T.S.K.) με τη συνδρομή ανταρτών του Ελεύθερου Στρατού της Συρίας (Free Syrian Army-F.S.A.), εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον των εξτρεμιστών του Daesh, καθώς επίσης και κατά μαχητών των Δημοκρατικών Δυνάμεων της Συρίας (S.D.F.).
Η Τουρκία σχεδίαζε να υλοποιήσει μια χερσαία εισβολή από τα μέσα του 2015, ωστόσο ανέβαλλε την όποια ενέργεια, εξαιτίας των αντιρρήσεων που εξέφραζαν κυρίως οι Η.Π.Α. Το δεύτερο δεκαήμερο του Αυγούστου του 2016, εντάθηκαν οι βομβιστικές επιθέσεις, και οι ρίψεις όλμων κατά τουρκικών μεθοριακών πόλεων (λ.χ. Gaziantep, Karkamış), παρέχοντας στην Τουρκία το δικαίωμα ανάληψης δράσης. Το δικαίωμα της Τουρκίας στην άμυνα (Jus ad Bellum), επικαλέστηκε ο αρμόδιος υπουργός της χώρας Fikri Işık, σε σχετική δήλωση στις 24 Αυγούστου, προκειμένου να αιτιολογήσει την επιθετική ενέργεια στο συριακό έδαφος. Επιθέσεις με βλήματα όλμων κατά του τουρκικού εδάφους, είχαν προηγηθεί καθ όλη τη διάρκεια του προηγούμενου έτους. Οι εν λόγω ενέργειες, εμμέσως υποβοήθησαν τους σχεδιασμούς της τουρκικής κυβέρνησης, διότι προσέφεραν το νομικό άλλοθι για την ανάληψη δράσης. Αξιοσημείωτη υπενθύμιση αποτελεί και η επισήμανση ότι οι πληγείσες περιοχές, αφορούσαν περιοχές με αμιγώς κουρδικούς πληθυσμούς. Έτσι η Τουρκία επικαλέστηκε τις διατάξεις του Κεφαλαίου VII (Άρθρο 51) του Κ.Χ. των Η.Ε. προκειμένου να νομιμοποιήσει τη σχεδιαζόμενη στρατιωτική επέμβαση.
Τουρκικά στρατεύματα μεταστάθμευσαν στη συρο-τουρκική μεθόριο (μεταφέρθηκαν μαζικά από την ανατολική Θράκη) υπό το φόβο ραγδαίας κλιμάκωσης στο συριακό θέατρο επιχειρήσεων, εξαιτίας της ρηξιγενούς τάσης που αναπτύχθηκε στις ρωσο-τουρκικές σχέσεις, κυρίως μετά την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 Fencer.
ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ
Επικεφαλής της επιχείρησης ετέθη ο Αντιστράτηγος Zekai Aksakallı. Η έφοδος ξεκίνησε στις 24 Αυγούστου (ώρα 04:00 τοπική ώρα) αρχικά με πραγματοποίηση πληγμάτων από οβιδοβόλα T-155 Fırtına και εκτοξευτές ρουκετών Kasırga, ενώ αργότερα τη σκυτάλη έλαβε η Πολεμική Αεροπορία (Türk Hava Kuvvetleri) με αναβαθμισμένα F-16C/D (CCIP), τα οποία έφεραν JDAM/GBU’s και έπληξαν με απόλυτη επιτυχία 11 στόχους πλησίον της Jarabulus (τουρκ. Cerablus). Καταδείξεις στόχων πραγματοποίησαν τουρκικής σχεδίασης-κατασκευής UAV τύπου Bayraktar. Λίγο μετά τις 08:30 ένα τακτικό συγκρότημα Ίλης με άρματα Μ-60A3, και τη συνδρομή ανδρών του Free Syrian Army επιτέθηκαν και κατέλαβαν την Jarabulus σε διάστημα μικρότερο των 8 ωρών. Τις επόμενες ημέρες νέες χερσαίες ενισχύσεις διεύρυναν το αρχικό προγεφύρωμα, ενώ ίλες εκσυγχρονισμένων αρμάτων Sabra διείσδυσαν στο συριακό έδαφος από την περιοχή του Kılıç. Ως πρώτη παρατήρηση, επισημάνεται η μαζική χρήση οπλικών συστημάτων, τα οποία ως επί το πλείστον παράγονται από την τουρκική πολεμική βιομηχανία, γεγονός ενδεικτικό της διατιθέμενης τεχνογνωσίας.
Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (T.S.K.), προήλασαν στην περιοχή του καντονιού της Shahba, η οποία αποτελεί τμήμα της Αυτόνομης Ομοσπονδίας της βόρειας Συρίας- Rojava (Federation of Northern Syria – Rojava). Το καθεστώς αυτονομίας κηρύχθηκε de facto το Νοέμβριο του 2013. Στην NSR συμπεριλαμβάνονται 3 ακόμη αυτόνομα Καντόνια, από δυσμάς προς ανατολάς ως εξής: i) Afrin, ii) Kobani και iii) Jazira. Η επιτυχία της επιχείρησης καθώς επίσης και η ικανοποιητική απόδοση των T.S.K. ενδεικτικά κρίνεται από το γεγονός ότι μέχρι τις 27 Οκτωβρίου (65η ημέρα των επιχειρήσεων), κατελήφθησαν περισσότερα από 1.300 τετραγωνικά χλμ. συριακού εδάφους, κατεστράφησαν ολοσχερώς 95 μείζονες στόχοι του Ισλαμικού Κράτους, και «απελευθερώθηκαν» από την κατοχή του ISIS, 156 οικισμοί. Μάλιστα οι Τούρκοι έθεσαν σε προτεραιότητα, την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς επίσης την επαναλειτουργία σχολικών και νοσοκομειακών μονάδων, όπερ και εγένετο με τη συνδρομή της «Ερυθράς Ημισελήνου», ώστε να αποσπάσουν τη στήριξη των αυτοχθόνων πληθυσμών.
Η απόδοση των T.S.K. στη μάχη της Β. Συρίας αποτέλεσε τη «δέουσα» απάντηση στις εγχώριες αναλύσεις, το περιεχόμενο των οποίων έκανε λόγο περί θλιβερής παρουσίας του τουρκικού στρατεύματος στη διάρκεια του πραξικοπήματος, και σε συνεπαγόμενη καταβαράθρωση της μαχητικής ισχύος. Πράγματι το μετακεμαλικό (ή «Erdoğan-ικο») στράτευμα βρίσκεται σε μια διαδικασία πολλαπλής μετεξέλιξης (πρωτίστως επιχειρησιακής και ιδεολογικής). Όσον αφορά τη συντελούμενη επιχειρησιακή διεργασία (προσωπικά έχω αναφερθεί στη διάρκεια σχετικών παρουσιάσεων και άρθρων), σχετίζονται με την υιοθέτηση νέων τακτικών βάσει του αναθεωρημένου Δόγματος (Milli Güvenlik Stratejisi), στη διαστημική στρατιωτική διάσταση (Υπηρεσία Uzay Sistemleri, Entegrasyon ve Test Merkezi/πρόγραμμα Göktürk), στην ένταξη νεότευκτων οπλικών συστημάτων, στην απόκτηση πυρηνικών ικανοτήτων κρούσης, στην αυτόνομη εθνική λογιστική υποστήριξη κ.ο.κ. Η ιδεολογική αναθεώρηση σχετίζεται με το σύνολο των κοινωνικών διεργασιών που εξελίσσεται σε εθνικό επίπεδο, όπου σταδιακά ο Κοσμικισμός και εν γένει ο Κεμαλισμός (Atatürkçülük) τίθενται εν αμφιβόλω. Παράλληλα, παρατηρούνται βαθιές δομικές αλλαγές στην γεωπολιτική ταυτότητα της Τουρκίας, ως απόρροια ανάλογων αλλαγών του διεθνούς συστήματος. Κρίνεται επιτακτική η αναφορά στις προειρημένες διευκρινήσεις, εξαιτίας της ραγδαίας επιδείνωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων το τελευταίο χρονικό διάστημα, προκειμένου να εφισταθεί η προσοχή των ιθυνόντων.
Στοχοθεσία-Πραγματικές Επιδιώξεις
Ως άμεσος τουρκικός στόχος ετέθη η καταστροφή των μονάδων του Daesh, που δραστηριοποιούνταν πλησίον της τουρκο-συριακής μεθορίου, όμως σύμφωνα και με σχετικό δημοσίευμα του Independent, πραγματικός στόχος ήταν η εκδίωξη των Κούρδων πολιτοφυλάκων (PYD/ΥPG) αφενός δυτικά της πόλεως A’zaz, αφετέρου η εκκαθάριση της δυτικής ακτής του ποταμού Ευφράτη, και η απώθηση όλων των «τρομοκρατικών στοιχείων» ανατολικά.
Για να επιτευχθεί ο στόχος της εκκαθάρισης της μεθορίου από τα εξτρεμιστικά στοιχεία που απειλούν την τουρκική εδαφική ακεραιότητα, θα έπρεπε να δημιουργηθεί μια «ζώνη ασφαλείας» (safe zone) συνολικού μήκους 98 χλμ. και βάθους 45, ώστε τα εθνικά εδάφη να παραμένουν εκτός εμβέλειας βολής των εχθρικών όπλων.
Πάγιος στόχος της Τουρκίας είναι «η παραπομπή στις καλένδες», του εξίσου πάγιου κουρδικού αιτήματος για τη δημιουργία ανεξάρτητης κρατικής οντότητας. Δια τούτο η παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων πρέπει να έχει πιο «μόνιμο» χαρακτήρα. Εντός του προειρημένου πλαισίου, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση (Türkiye Büyük Millet Meclisi) στις 19 Σεπτεμβρίου εξουσιοδότησε τις T.S.K. να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους στη Β. Συρία για ένα έτος, προκειμένου να εξουδετερωθούν οι ασύμμετρες απειλές, με αποτέλεσμα να συνεχιστεί η στρατιωτική προέλαση προς την Al-Bab (δηλαδή σε βάθος 28 χλμ. εντός του συριακού εδάφους). Μάλιστα η έγκριση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης συνέπιπτε χρονικά με την κατάρρευση της εκεχειρίας, και την κλιμάκωση των συγκρούσεων.
Επίσης ο κος F. Işık διευκρίνισε ότι η Τουρκία δεν θα αποδέχονταν καμία εμπλοκή του YPG στη μάχη της Al-Raqqa, ενώ κατηγόρησε την κουρδική πολιτοφυλακή ότι χρησιμοποιεί την παρουσία του Daesh, ως πρόσχημα για την επίτευξη των σχεδιασμών περί εθνικής αποκατάστασης. Σύμφωνα με την εφημερίδα Sabah, η Τουρκία θεωρεί ότι τυχόν απουσία της από την Al-Raqqa δημιουργεί «κενό», άμεσα εκμεταλλεύσιμο από τα τρομοκρατικά στοιχεία που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, ενώ δεν έλειψαν και οι κατηγορίες κατά των Κούρδων, περί διάπραξης εθνοκάθαρσης.
Καθ’αυτόν τον τρόπο, μια επιχείρηση η οποία εξαπολύθηκε υπό το πρόσχημα της νόμιμης άμυνας και της καταπολέμησης της ισλαμικής τρομοκρατίας, μετατρέπεται σταδιακά σε απροσδιόριστης διάρκειας κατοχή. Βεβαίως σ’αυτή την περίπτωση κρίνεται αναγκαία η ανάπτυξη χιλιάδων Τούρκων στρατιωτών, ώστε να σταθεροποιηθεί η κατοχή στο θύλακα, καθότι οι σημερινές δυνάμεις κρίνονται ανεπαρκείς αριθμητικά για την υλοποίηση του εγχειρήματος.
Οι τουρκικές προθέσεις ήταν εμφανής εξαρχής, και επιβεβαιώνονταν τόσο από τις συνεχείς επικλήσεις του Τούρκου Προέδρου Recep Tayyip Erdoğan περί αδικίας που διεπράχθη εις βάρος της Τουρκίας κατά τη συνομολόγηση της Συνθήκης της Λωζάννης, όσο και «δια χειλέων» του Τούρκου Υπουργού των Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu (δήλωση περί διαρκούς τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στη Β. Συρία 26 Οκτωβρίου 2016).
Αξίζει να επισημανθεί, ότι γενικότερα στους μακροπρόθεσμους στόχους της τουρκικής κυβέρνησης συγκαταλέγεται η πρόθεση ανάδειξης της χώρας σε βασικό συνδιαμορφωτή των εξελίξεων στον ευρύτερο περιφερειακό γεωπολιτικό χώρο, η ενίσχυση του στρατιωτικού γοήτρου, και η επίτευξη συναίνεσης στο εσωτερικό της χώρας. Ειδικά για την περίπτωση της Συρίας, ο Πρόεδρος Erdoğan επιθυμεί να αναδειχτεί σε κύριο ρυθμιστή των εξελίξεων, συντονίζοντας το διάλογο μεταξύ Η.Π.Α.-Ρωσίας αφού αξιοποιήσει περίτεχνα την γεωπολιτική αντιπαλότητα τους, ενώ παράλληλα επιδιώκει να εξοβελίσει το κουρδικό ζήτημα.
Η τουρκική επίθεση στη φάση της έναρξης της, τελούσε υπό τις ευλογίες των δύο κύριων δρώντων στην περιοχή, δηλαδή των Η.Π.Α. και της Ρωσίας. Ωστόσο οι Η.Π.Α. εξέφρασαν τον προβληματισμό τους, σε περίπτωση εμπλοκής με το αυτόχθονο κουρδικό στοιχείο. Η Τουρκία διατηρούσε ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με τις Η.Π.Α. σε ανώτατο επίπεδο (επικοινωνία Obama-Erdoğan), ώστε να συντονιστούν οι προσπάθειες εκδίωξης τους ISIL από την Al-Raqqa. Οι επαφές αυτές συνεχίστηκαν και σε σχέση με την πρόσφατη πρόθεση της Τουρκίας να εμπλακεί ενεργά στην απελευθέρωση της Μοσούλης, γεγονός το οποίο δημιουργεί προστριβές με την Washington. Αντίθετες προς την τουρκική παρουσία στη Συρία εμφανίζονται Δαμασκός και Τεχεράνη, κάτι το οποίο εικάζεται ότι «οικοδομεί» τις προϋποθέσεις μιας νέας σύρραξης.
*Βαλκανιολόγος, Διεθνολόγος M.Sc.
Συνεργάτης G.S.F. of Chicago
