Δρ Άλκης Πιερίδης FRCP, FACP, Νεφρολόγος
Σήμερα, στο 2020, η Νεφρολογία εστιάζεται σε 3 γενικά θέματα α) στην πρόληψη κάθε πιθανής νεφρικής βλάβης, β) στην έγκαιρη διάγνωση κάθε νεφρικής ασθένειας και γ) στην άμεση και ορθή φαρμακευτική θεραπεία κάθε νεφρικής νόσου. Στόχος της Νεφρολογικής Φροντίδας το 2020 είναι η εξάλειψη της νόσου ή τουλάχιστον η σταθεροποίηση της νεφρικής λειτουργίας του ασθενούς για να αποφύγουμε την εξέλιξη σε τελικό στάδιο Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας (ΧΝΑ) με την ανάγκη για συνεχή Αιμοκάθαρση 3 ημέρες κάθε εβδομάδα για το υπόλοιπο της ζωής του ασθενούς.
Στα τελευταία 20-30 έτη, μεταξύ 1990-2020, έχει επιτευχθεί μια σημαντική πρόοδος στην αποτελεσματική θεραπεία των νεφροπαθειών. Δυστυχώς όμως ο αριθμός των νεφροπαθών, ιδιαίτερα των ηλικιωμένων, παγκόσμια συνεχίζει να αυξάνεται καθώς κανένας νεφροπαθής δεν αφήνεται πλέον να φύγει από την ζωή χωρίς την προσφορά της αιμοκάθαρσης.
Το 1976, πριν 44 έτη, όταν έφευγα από την Αγγλία για να συνεχίσω την καριέρα μου στην MAYO CLINIC της Αμερικής, διαβητικά άτομα με τελικό στάδιο ΧΝΑ σπάνια έμπαιναν στην αιμοκάθαρση και αφήνονταν να φύγουν από την ζωή αβοήθητα! Επίσης δήθεν <<ηλικιωμένοι>> νεφροπαθείς από άλλες αιτίες, άνω των 60 ετών αφήνονταν να φύγουν από την ζωή χωρίς αιμοκάθαρση! Αυτή ήταν τότε η σκληρή πραγματικότητα του 1965-1980. Έκτοτε όμως η ευαισθησία της κοινωνίας έχει βελτιωθεί σημαντικά και σήμερα, ιδιαίτερα στην Κύπρο, όλα τα άτομα με τελικό στάδιο ΧΝΑ και μέχρι και τα 90 τους έτη γίνονται δεκτά για αιμοκάθαρση, όταν την χρειασθούν.
Το 1983/4 όταν επέστρεψα στην Κύπρο, από την Αμερική, ως 1ος νεφρολόγος, υπήρχαν στην Κύπρο μόνο 60-70 ασθενείς σε Αιμοκάθαρση στη Λευκωσία και Λεμεσό με μόνο 5 άτομα άνω των 60 ετών, ενώ σήμερα, στο 2020, με 5 μονάδες Αιμοκάθαρσης στη Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα, Πάφο και Αμμόχωστο, ο αριθμός των Κυπρίων Νεφροπαθών σε τεχνητό νεφρό πλησιάζει τα 800 άτομα. Πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι στα τελευταία 34 έτη, μετά την 1η μεταμόσχευση νεφρού στην Κύπρο στις 30 Οκτωβρίου το 1986, κάπου 1100 επιπρόσθετοι Κύπριοι νεφροπαθείς έχουν υποβληθεί σε μια μεταμόσχευση νεφρού.
Σίγουρα όλοι οι Κύπριοι νεφροπαθείς μας λαμβάνουν σήμερα όλες τις δέουσες εξειδικευμένες θεραπείες σε κάθε στάδιο της ασθένειας τους, αλλά οι θεραπείες αυτές δεν είναι πάντοτε 100% αποτελεσματικές και αρκετοί ασθενείς προχωρούν μετά αβοήθητοι στην ανάγκη για Περιοδική Αιμοκάθαρση. Η νέα θεραπεία που έχει εδραιωθεί στα τελευταία 10 έτη έχει φέρει μια επανάσταση στον έλεγχο αυτής της Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας και έχει να κάνει με την έγκαιρη και αποτελεσματική αναγνώριση και θεραπεία της ουραιμικής μεταβολικής οξέωσης που είναι κοινό γνώρισμα κάθε ασθενούς με ΧΝΑ.
Όπως θα πρέπει να είναι γνωστό σε όλους μας, η βασική αποστολή των νεφρών είναι η αφαίρεση από τον οργανισμό μας όλων των τοξικών ουσιών που παράγονται καθημερινά στο σώμα μας, συμπεριλαμβανομένων και όλων των οξέων που δεν αποβάλλονται από τους πνεύμονες. Αυτή η νεφρολογική αφαίρεση των οξέων διατηρεί ένα υγιές, ουδέτερο pH στο αίμα ενώ το pH των ούρων γίνεται όξινο. Με την ανάπτυξη νεφρικής ανεπάρκειας όμως, η αφαίρεση οξέων από το αίμα μειώνεται, το pH του αίματος γίνεται όξινο και το επίπεδο των διττανθρακικών στο αίμα μειώνεται και αυτό από τα φυσιολογικά επίπεδα των 25 meq/L στα 23, 21, 18 και χαμηλότερα επίπεδα. Στην τελευταία δεκαετία έχει γίνει φανερό ότι η οξέωση αυτή επιδεινώνει και επιταχύνει την χειροτέρευση της υφιστάμενης νεφρικής λειτουργίας προς την αιμοκάθαρση και τον θάνατο, ενώ αντίθετα η διόρθωση της οξέωσης σταθεροποιεί και βελτιώνει την νεφρική λειτουργία των νεφροπαθών.
Θυμάμαι με συγκίνηση την εμπειρία μου πριν 40 έτη στη MAYO CLINIC στην Αμερική, με ένα αείμνηστο, διάσημο μέντορα καθηγητή μου, ειδικό στις νεφρολιθιάσεις που χρησιμοποιούσε επιτυχώς αλκαλικά κιτρικά άλατα, (Sodium citrate) για ασθενείς με νεφρολιθίαση, ο οποίος ενίοτε σχολίαζε το γεγονός ότι μερικοί ασθενείς του παρουσίαζαν παράλληλα βελτίωση της κρεατινίνης του αίματος. Η μεγάλη σημασία της παρατήρησης αυτής δεν έγινε δυστυχώς τότε κατανοητή και ήταν γύρω στο 2008-2010 όταν παρουσιάσθηκαν οι πρώτες επιστημονικές δημοσιεύσεις που επιβεβαίωσαν το γεγονός ότι η θεραπεία της μεταβολικής οξέωσης διατηρεί και βελτιώνει την υφιστάμενη νεφρική λειτουργία. Λίγα έτη αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι η θεραπεία της μεταβολικής οξέωσης προσφέρει επίσης μια καλύτερη εγκεφαλική λειτουργία στους νεφροπαθείς και πρόσφατα επιβεβαιώθηκε μια σημαντική βελτίωση στην καρδιακή τους λειτουργία. Τα ολικά αποτελέσματα της έγκαιρης και αποτελεσματικής θεραπείας της ουραιμικής μεταβολικής οξέωσης με κιτρικά ή διττανθρακικά άλατα είναι πραγματικά εντυπωσιακά με κύριο εύρημα την σημαντική παράταση μίας καλύτερης νεφρικής λειτουργίας των ασθενών που αποφεύγουν έτσι για χρόνια την ανάγκη για έναρξη Αιμοκάθαρσης. Εκτός από το υγρό διάλυμα BICITRA, (sodium citrate/citric acid) χρησιμοποιούνται επίσης σε νεφροπαθείς ασθενείς και τα χάπια SODIUM BICARBONATE, (διττανθρακικό νάτριο).
Στην προσωπική κλινική εμπειρία μου στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο στη Λευκωσία συμπεριλαμβάνονται σήμερα 88 νεφροπαθείς σε διάφορα στάδια ΧΝΑ, με κρεατινίνη αίματος από 1,5 mg% μέχρι 5 mg% που λαμβάνουν θεραπεία με κιτρικά αλκαλικά συμπληρώματα (sodium citrate/citric acid=BICITRA) στα τελευταία 1-6 έτη με πολύ ικανοποιητική επιβίωση. Στόχος μας η επαναφορά των διττανθρακικών επιπέδων στο αίμα των νεφροπαθών ασθενών μας στα 25 meq/L με τη χρήση του υγρού διαλύματος Sodium citrate/citric acid, BICITRA, 20cc, δύο-τρεις φορές ημερησίως, αραιωμένο σε λίγο νερό. Απαραίτητη βέβαια η τακτική μέτρηση των διττανθρακικών με όλους τους υπόλοιπους ηλεκτρολύτες σε όλους τους νεφροπαθείς μας. Αυτή η τακτική μέτρηση διττανθρακικών δεν γίνεται δυστυχώς τακτικά στην Κύπρο και απαιτείται επίσης προσοχή από τα Βιοχημικά Εργαστήρια για την χρήση διττανθρακικών standards ακριβείας. Αναμφίβολα τόσο τα κιτρικά όσο και τα διττανθρακικά άλατα βοηθούν σημαντικά στην θεραπεία της ουραιμικής μεταβολικής οξέωσης, με τα κιτρικά παρασκευάσματα να προσφέρουν ένα πλεονέκτημα με λιγότερο φορτίο νατρίου (άλας) στους νεφροπαθείς. Το κέρδος αυτής της θεραπείας είναι τεράστιο με διατήρηση της νεφρικής λειτουργίας και αποφυγή της ανάγκης για Περιοδική Αιμοκάθαρση.
Μία άλλη μεγάλη βοήθεια στην θεραπεία και έγκαιρη αντιμετώπιση της ουραιμικής μεταβολικής οξέωσης είναι η ορθή δίαιτα με μειωμένα οξέα στα φαγητά των νεφροπαθών. Άτομα με νεφρική ανεπάρκεια πρέπει να αποφεύγουν τα πολλά κόκκινα κρέατα, τα τυριά το χαλούμι, τα αλκοολικά ποτά και τη σάκχαρη που οδηγούν σε οξέωση. Ένας έμπειρος διατροφολόγος είναι άκρως απαραίτητος σε άτομα με νεφρική ανεπάρκεια και μπορεί να προσφέρει μαζί με ένα έμπειρο νεφρολόγο πολλά χρόνια ζωής μακριά από την Αιμοκάθαρση.
