ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ενδοοικογενειακή Επικοινωνία: Βασικό συστατικό της καλής σχέσης γονέων και παιδιών

Της Ιφιγένειας Στυλιανού*

Η επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών, αποτελεί βασικό παράγοντα για την ποιότητα της σχέσης που θα αναπτυχθεί μεταξύ τους, ενώ επίσης επιδρά σημαντικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού (Murphy et al., 2017). Υπάρχουν όμως κατάλληλα μοντέλα και τρόποι επικοινωνίας; Τι πρέπει να προσέξουμε ως γονείς, εκπαιδευτικοί, ενήλικες στην προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε με ένα παιδί; Τα συναισθήματα μας επηρεάζουν την επικοινωνία; Για πολλούς η επικοινωνία αποτελεί την προσπάθεια ενός ατόμου, να μεταφέρει ένα λεκτικό μήνυμα σε ένα άλλο άτομο. Μαθητές δημοτικού, συμμετέχοντες σε εκπαιδευτικά εργαστήρια με σκοπό την ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, αναφέρουν ότι: «επικοινωνία είναι όταν λέω στον άλλο να κάνει κάτι…» και δεν έχουν άδικο. Όντως, ο σκοπός της επικοινωνίας πέρα από την μεταφορά του λεκτικού μηνύματος, είναι η επίδραση στη συμπεριφορά του δέκτη. Μεγαλύτεροι μαθητές γυμνασίου προσθέτουν πολύ ορθά ότι: «με την επικοινωνία μπορούμε να δείξουμε στον άλλον πώς νιώθουμε». Έτσι, η επικοινωνία αποτελεί επίσης το μέσο με το οποίο μεταφέρουμε τα συναισθήματα μας, λεκτικά και μη λεκτικά (Hasford, Hardesty, & Kidwell., 2015).

Αν θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τις διάφορες μορφές επικοινωνίας σε κατευθύνσεις, θα λέγαμε ότι η επικοινωνία ακολουθεί τρείς βασικές κατευθύνσεις, που η κάθε μια έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και αποτελεσματικότητα. Η καθοδική επικοινωνία, αποτελεί την μορφή επικοινωνίας, όπου οι πληροφορίες - οι οποίες είναι κυρίως εντολές, παρατηρήσεις, προσταγές - μεταφέρονται από τα άτομα που σε ένα πλαίσιο έχουν περισσότερη εξουσία (π.χ., από τους γονείς στα παιδιά στο πλαίσιο του σπιτιού και από τα διοικητικά στελέχη στους υπαλλήλους στο πλαίσιο της εργασίας). Η καθοδική μορφή επικοινωνίας, δίνει την αίσθηση στα άτομα με χαμηλότερη εξουσία, ότι δεν αποτελεί ιδιαίτερη προτεραιότητα στη διαδικασία επικοινωνίας η δική τους τοποθέτηση και άποψη. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, η καθοδική επικοινωνία δεν θεωρείται αποτελεσματική ειδικά στο πλαίσιο της οικογένειας, όπου ιδανικά, η δημιουργία και διατήρηση των καλών σχέσεων ανάμεσα στα μέλη της απαιτεί διάλογο και την παρότρυνση των παιδιών να διατυπώσουν τις απόψεις τους με σκοπό να επηρεάσουν τις αποφάσεις και τη γνώμη της οικογένειας.

Η δεύτερη μορφή επικοινωνίας στην οικογένεια ακολουθεί μια αντίθετη πορεία. Εδώ, η επικοινωνία μεταφέρεται από τα άτομα που έχουν χαμηλότερη ισχύ σε ένα πλαίσιο (από τα παιδιά στους γονείς στο πλαίσιο του σπιτιού), και κυρίως περιλαμβάνει παράπονα και αιτήματα. Σε οικογενειακά πλαίσια όπου παρατηρείται κυρίως αυτή η μορφή επικοινωνίας, τα όρια δεν είναι ξεκάθαρα και τα παιδιά τείνουν να «χειρίζονται» τα ενήλικα πρόσωπα της οικογένειας, κάτι που καθιστά και αυτή τη μορφή επικοινωνίας ως μη αποτελεσματική.

Η τρίτη και πιο αποτελεσματική μορφή επικοινωνίας, είναι η οριζόντια επικοινωνία, και αυτό που την κάνει ιδανική σε μια οικογένεια, είναι η ισότητα και ο σεβασμός κατά την ανταλλαγή πληροφοριών. Εδώ οι γονείς λαμβάνουν σημαντικά υπόψη το αίσθημα της συνεργασίας και την κοινή στάση απέναντι στα ζητήματα που αφορούν την οικογένεια. Επιτρέπουν στα παιδιά τους,

ανεξαιρέτως ηλικίας, να επηρεάσουν με τις απόψεις και τις ανάγκες τους την τελική απόφαση. Κατά την οριζόντια επικοινωνία, όλα τα μέλη του σπιτιού νιώθουν άνετα να τοποθετήσουν την άποψή τους και να συζητήσουν για τις ανάγκες τους. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο, η επικοινωνία στην οικογένεια περιβάλλεται από κανόνες που όλοι χρειάζεται να τηρήσουν. Τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά, καλούνται να ακούν με προσοχή το άτομο που απευθύνει το λόγο, να μιλάνε με ειλικρίνεια και με ηρεμία. Έτσι, είναι απαραίτητο να είναι και καλοί ακροατές, οι οποίοι σέβονται, κατανοούν και αφοσιώνονται στον συνομιλητή τους (Galvin et al., 2014).

Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις όπου βρισκόμαστε σε ένταση και καλούμαστε την ίδια στιγμή είτε να επικοινωνήσουμε με τα παιδιά μας, είτε να λάβουμε μια απόφαση για την αντιμετώπιση ενός οικογενειακού ζητήματος; Η συναισθηματική κατάσταση και η επικοινωνία, αποτελούν δύο αλληλένδετα στοιχεία που το ένα επηρεάζει το άλλο. Όταν ένα άτομο βρίσκεται σε ένταση και βιώνει ιδιαίτερα αρνητικά συναισθήματα, η επικοινωνία τις περισσότερες φορές είναι αναποτελεσματική. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο ανθρώπινος οργανισμός ενεργοποιεί σημεία του εγκεφάλου και εκκρίνει ορμόνες, οι οποίες φαίνεται να επιδρούν αρνητικά και να μπλοκάρουν την επικοινωνία. Συγκεκριμένα, σε καταστάσεις έντασης, έπειτα από την ενεργοποίηση της «αμυγδαλής» και του «υποθαλάμου» στον εγκέφαλο και την αύξηση της αδρεναλίνης, εκκρίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με τις στιγμές ηρεμίας, η κορτιζόλη – γνωστή ως «ορμόνη του στρες» - η οποία επηρεάζει αρνητικά τη διαδικασία σκέψης και επεξεργασίας των γεγονότων, και δεν επιτρέπει στο άτομο να λάβει τη σωστή απόφαση. Ωστόσο, τα υπερβολικά επίπεδα της εν λόγω ουσίας στον εγκέφαλο, μειώνουν τη δυνατότητα προσοχής και συγκέντρωσης του ατόμου, με αποτέλεσμα το άτομο που βρίσκεται σε ένταση να μην μπορεί να δώσει την απαιτούμενη σημασία για να κατανοήσει τα λόγια του συνομιλητή του, έτσι παραμένει αδιάλλακτος και σταθερός στη δική του άποψη.

Συνεπώς, το πιο πάνω «κοκτέιλ ορμονών» καθιστά τον γονιό που βρίσκεται σε ένταση, «ακατάλληλο» για επικοινωνία. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι προτιμότερο οι γονείς να διακόψουν την επικοινωνία, εξηγώντας στα παιδιά ότι χρειάζονται λίγο χώρο και χρόνο, μέχρι ότου ηρεμίσουν και νιώσουν έτοιμοι να ολοκληρώσουν τον διάλογο. Είναι σημαντικό να εξηγήσουν στα παιδιά πως όλοι έχουν στιγμές όπου νιώθουν ένταση και θυμό, και πριν τοποθετήσουν τις σκέψεις τους σε λόγια είναι απαραίτητο πρώτα να ηρεμίσουν, και να προτρέψουν τα παιδιά τους να κάνουν το ίδιο και αυτά σε αντίστοιχες καταστάσεις. Με αυτό τον τρόπο, «προστατεύουμε» τις στιγμές επικοινωνίας της οικογένειας, οι οποίες αποτελούν ένα από τα βασικά συστατικά της καλής σχέση μεταξύ γονιών και παιδιών.

*Σχολική Ψυχολόγος,Διδακτορική Φοιτήτρια Κλινικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου, Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση

X