«Οι Αλεξανδρινοί ένοιωθαν βέβαια
που ήσαν λόγια αυτά και θεατρικά.
...κ' ενθουσιάζονταν, κ' επευφημούσαν
...γοητευμένοι με τ' ωραίο θέαμα
μ' όλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά,
τι κούφια λόγια ήσανε αυτές οι βασιλείες».
(Απόσπασμα από το ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς» του Κ. Καβάφη)
Πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας δύο σημαντικά ευρωπαϊκά κείμενα που έχουν την υπογραφή κεντρικών ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με βασικό άξονα την υγειονομική, οικονομική και κοινωνική κρίση που δημιούργησε η νόσος Covid-19 τα δύο κείμενα διέπονται από ένα ορθολογικό, ανθρωπιστικό και διεθνιστικό πνεύμα και προβάλλουν έντονα την αναγκαιότητα για προώθηση και εδραίωση όχι μόνο της ευρωπαϊκής αλλά και της παγκόσμιας συνεννόησης, συνεργασίας και αλληλεγγύης.
Το πρώτο κοινό κείμενο, της γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, του ιταλού πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε, της νορβηγίδας πρωθυπουργού Έρνα Σόλμπεργκ, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είναι θεωρώ εμπνευσμένο από τις αντιλήψεις του Μπιλ Γκέιτς (βλ. άρθρο του Γκέιτς στην Καθημερινή, 13/04/2020). Βασίζεται ιδιαίτερα στην επιστημονική θέση, ότι οι άνθρωποι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης είμαστε συνδεδεμένοι όχι μόνο οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά, αλλά και βιολογικά. Στο κείμενο των ευρωπαίων ηγετών η θέση αυτή προβάλλεται με τα ακόλουθα: «Κανείς μας δεν έχει ανοσία στην πανδημία και κανείς μας δεν μπορεί να νικήσει μόνος του τον ιό. Όντως, δεν θα είμαστε πραγματικά ασφαλείς μέχρις ότου είναι ασφαλείς όλοι, σε κάθε χωριό, πόλη, περιοχή και χώρα του πλανήτη... Για να προστατευτούμε, θα πρέπει να προστατέψουμε ο ένας τον άλλο.» (Πολίτης, 3/05/2020). Αυτή η πανανθρώπινη αντίληψη της βιολογικής αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης οδηγεί και στην υιοθέτηση των συνακόλουθων ιδεών του Γκέιτς για μια παγκόσμια συνεργασία αντιμετώπισης της πανδημίας με κοινές επενδύσεις για την ανακάλυψη εμβολίου και φαρμάκων καθώς και την παραγωγή και διανομή τους σε όλες τις χώρες, ώστε αυτά να γίνουν παγκόσμιο, δημόσιο αγαθό.
Το δεύτερο κείμενο, των τριών ηγετών των ευρωπαϊκών θεσμών Σαρλ Μισέλ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Ντέιβιντ Σασόλι, προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εδράζεται και αυτό στη συνεργασία, την αλληλεγγύη, την ευθύνη πηγαίνοντας μάλιστα ένα βήμα παρακάτω, με την ελπίδα για μια νέα ευρωπαϊκή προσπάθεια που να προάγει τις ευρωπαϊκές πολιτισμικές αξίες. Γράφουν στο άρθρο τους οι τρεις Πρόεδροι: «Ας θυμηθούμε το πνεύμα του Robert Schuman και των ομότιμών του, ένα πνεύμα εφευρετικό, τολμηρό και ρεαλιστικό. Έδειξαν ότι η έξοδος από στιγμές κρίσης απαιτεί νέα πολιτική σκέψη και ρήξη με το παρελθόν. Πρέπει να πράξουμε το ίδιο και να αναγνωρίσουμε ότι θα απαιτηθούν νέες ιδέες και εργαλεία, για να στηρίξουμε την ανάκαμψή μας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η Ευρώπη που θα βγει από αυτήν την κρίση δεν μπορεί και δεν θα είναι η ίδια με πριν. Κατ’ αρχάς, πρέπει να πράξουμε περισσότερα για να βελτιώσουμε τη ζωή των πιο φτωχών και ευάλωτων μελών της κοινωνίας μας. Πάρα πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη δυσκολεύονταν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην ακόμα και πριν από την έναρξη της παρούσας κρίσης. Τώρα πια, εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον, έχοντας χάσει τις θέσεις εργασίας τους ή τις επιχειρήσεις τους. Οι νέοι και οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο και χρειάζονται απτή και αποφασιστική στήριξη» (Καθημερινή, 10/05/2020).
Υπάρχει κανείς ορθολογικός άνθρωπος ο οποίος μπορεί να διαφωνήσει με αυτές τις αντικειμενικές εκτιμήσεις των Προέδρων των Ευρωπαϊκών Θεσμών για μια νέα Ε.Ε. της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της κοινωνικής πρόνοιας και στήριξης των φτωχών και ευάλωτων μελών της, της Πράσινης Βιώσιμης Ανάπτυξης; Σίγουρα όχι! Δημιουργείται, όμως, το ερώτημα: είναι τελικά οι πολιτικές ηγεσίες που αποφασίζουν ή στο τέλος υπακούουν και υποκύπτουν στα μεγάλα οικονομικά, εγωιστικά συμφέροντα; Πώς συνάδουν αυτά τα υπέροχα λόγια με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της λιτότητας, με τη διχογνωμία των ευρωπαϊκών κρατών για το δημόσιο χρέος, την ασυμφωνία για το προσφυγικό και μεταναστευτικό, την έλλειψη προθυμίας για μια κοινή πολιτική άμυνας και μια κοινή εξωτερική πολιτική αποδεσμευμένη από την «Pacem Americanam»;
Ο κάθε ορθολογικά, ανθρωπιστικά και διεθνιστικά σκεπτόμενος άνθρωπος δεν μπορεί να μην χαιρετίζει απόψεις που προάγουν την ειρήνη, την αλληλεγγύη, την ασφάλεια, την ευημερία και την πρόοδο. Επειδή όμως επανειλημμένα στην ιστορία κυριαρχεί η αντίθεση ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι, το ιδανικό και την πραγματικότητα, τα εύηχα ωραία λόγια και τα «κούφια λόγια», αυτή η διακηρυγμένη καινούργια αρχή της Ε.Ε που «απαιτεί νέα πολιτική σκέψη και ρήξη με το παρελθόν», ελπίζουμε να μην κινηθεί στον αστερισμό της ματαιότητας. Ευχόμαστε να μην είναι οι νέες διακηρύξεις και οι νέοι αγώνες των ευρωπαϊκών λαών «για ένα πουκάμισο αδειανό για μια Ελένη», όπως τραγικά και διαχρονικά διαπίστωνε και ο Γ. Σεφέρης στο ποίημά του «Ελένη». Γι’ αυτό απαιτείται όσο ποτέ άλλοτε η εγρήγορση των ευρωπαίων πολιτών. Ας πιέσουμε και εμείς για να γίνουν πράξεις τα λόγια των ίδιων των ευρωπαίων ηγετών. Καμία απάθεια και αδιαφορία, κανένας κομφορμισμός, καμιά ανοχή που θα μετατραπεί σε συνενοχή δεν επιτρέπεται πλέον.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν θέλουν μιαν Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, με πλούσιες και φτωχές χώρες, με κέντρα εξουσίας που παράγουν και ασκούν πολιτική και περιφέρειες που παθητικά παρακολουθούν και αναγκαστικά ακολουθούν. Δεν θέλουν μιαν Ευρώπη των εθνικισμών, των ρατσισμών, των νεοναζισμών και νεοφασισμών, αυτών των θλιβερών ιδεολογιών που δηλητηριάζουν και φανατίζουν τα μυαλά των ανθρώπων και δυναμιτίζουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Ευρεία ώπα σημαίνει η Ευρώπη. Είναι η μεγάλη ματιά, το εκτατικό βλέμμα ως ανοικτό πνεύμα, που δεν μπορεί παρά να ξεφεύγει από τα μικρά εθνικά σύνορα και να αγκαλιάζει τους λαούς της Ευρώπης. Αυτή είναι η Ευρώπη των μεγάλων ποιητών, των διανοουμένων, των ορθολογικά σκεπτόμενων πολιτών και των οραματιστών ευρωπαίων πολιτικών.
Ο κ. Μενέλαος Αβραάμ είναι δρ Φιλοσοφίας
rodo@primehome.com
