Στην προσπάθεια προσέγγισης αυτού του θέματος, η μελέτη θα πρέπει να στηριχθεί σε ενδείξεις οι οποίες όμως είναι σοβαρές. Μία, λοιπόν, ένδειξη, που κατά την άποψή μου επηρεάζει την αναδημιουργία των ζωνών επιρροής, παγκοσμίως και ως εκ τούτου και της περιοχής μας, είναι αυτή που αφορά στην εν γένει στάση των ΗΠΑ. Μία στάση την οποία θα ήθελα να θέσω υπό μορφή ερωτημάτων: Οδηγούνται οι ΗΠΑ σε μια μορφή απομονωτισμού; Είναι ο πρόεδρος Τραμπ, ένας «νέος» Αντριου Τζάκσον; Ποιοι είναι οι λόγοι που η υπερδύναμη, με τη συνεχή καχυποψία προς όλους τους άλλους, κυρίως τους συμμάχους της και τον υπερπροστατευτισμό της για την ίδια, δημιουργεί αργά και σταθερά ένα χάσμα μεταξύ αυτής και των λοιπών; Αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να απαντηθούν από διεθνολόγους και ειδικούς επί του θέματος. Οι ενδείξεις, όπως η αποχώρηση των ΗΠΑ από Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, υπάρχουν και ως εκ τούτου θα ασχοληθώ με τα αποτελέσματα του φαινομένου και κυρίως με αυτά που παρουσιάζονται στην περιοχή μας, στην Αν. Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.
Απότοκο, λοιπόν, της πιο πάνω ένδειξης/εξέλιξης, είναι η αμφισβήτηση των ΗΠΑ, στις υπόψη περιοχές, από τρεις δυνάμεις, οι οποίες, μέσω αυτής της αμφισβήτησης, προσπαθούν να αναδημιουργήσουν τις ζώνες επιρροής τους. Αυτές οι δυνάμεις είναι, η Ρωσία, το Ιράν και η Κίνα. Η ενεργή εμπλοκή των δύο πρώτων σε διαμάχες πλησίον των συνόρων τους (Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία, Υεμένη, Λιβύη), οι ρωσικές βλέψεις μέσω των, CSTO (Collective Security Treaty Organization) και EAEU (EurAsian Economic Union), η ολοένα αυξανόμενη δύναμη της Κίνας, με τις επιδιώξεις της πλησίον των συνόρων της και παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, στις θαλάσσιες ζώνες, αλλά και τις βλέψεις της μέσω του BRI (Belt and Road Initiative) μιας στρατηγικής ανάπτυξης που διέρχεται και από τη Δυτική Ασία (Μ. Ανατολή), αποτελούν τα κύρια δείγματα των γεωπολιτικών βλέψεων αυτών των κρατών.
Είναι σε θέση η Ουάσιγκτον να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις ή ακόμα περισσότερο, θέλει; Όπως φαίνεται, οι τοπικές συγκρούσεις για επιβολή ζωνών επιρροής θα ενταθούν εντός της δεκαετίας και ως εκ τούτου οι ΗΠΑ θα πρέπει να προσαρμοστούν με τις συνθήκες της νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας. Θα πρέπει να επιλέξουν δηλαδή μεταξύ της δυναμικής παρέμβασης/ανάμειξης και της ρεαλιστικής πολιτικής, απαλλαγμένης από «Πιστεύω» δόγματα και ηθική, αλλά βασισμένη σε πρακτικές λύσεις, κάτι που όπως φαίνεται, τείνει να επικρατήσει. Ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσο η Ουάσιγκτον διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία προκειμένου να περιορίσει ή να ανακόψει αυτή την αναδυόμενη αναδημιουργία και επέκταση των ζωνών επιρροής των υπόψη δυνάμεων. Φαίνεται ότι υπάρχουν, αλλά πρέπει να τα αξιοποιήσει. Τα εργαλεία αυτά ονομάζονται, εξωτερική πολιτική και διαθέσιμοι σύμμαχοι. Σε αυτό το σημείο και στην περιοχή μας, μπαίνει στο παιχνίδι, ο παράγοντας Τουρκία. Μία ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη που κατά την άποψή μου και γεωπολιτική στρατηγική, που μπορεί να την υποστηρίξει στρατιωτικά, διαθέτει και βούληση να καταστεί ο κυριότερος παίχτης σε μια ευρεία περιοχή που η ίδια θεωρεί «ζωτικής σημασίας» και ονομάζει «περιοχή άμυνας», έχει. Τα γεγονότα «μιλούν» από μόνα τους και δυστυχώς δεν αποτελούν ενδείξεις, παρόλο που οι δυτικές δυνάμεις, πολλές φορές, δεν της αποδίδουν ρεαλιστικές φιλοδοξίες. Αν δούμε γεωγραφικά τον παράγοντα Τουρκία θα διαπιστώσουμε ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά. Τόσον η Μεσόγειος όσον και η Μαύρη Θάλασσα αλλά και σε ό,τι αφορά στο έδαφος, η Συρία, το Ιράκ, η Γεωργία, η Αρμενία και το Ιράν στα ανατολικά και τα Βαλκάνια στα δυτικά, δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι αποτελούν μια ρόδινη και ισοζυγισμένη γεωπολιτική κατάσταση πέριξ των συνόρων της.
Οι δυναμικές επεμβάσεις της, στη Συρία και στη Λιβύη, με κύριο «συνεργάτη» αλλά και κύριο αντίπαλό της, αντίστοιχα, τη Ρωσία, χωρίς να έχουν έλθει μέχρι στιγμής σε άμεση και δυναμική σύγκρουση μεταξύ τους, φαίνεται ότι έχουν πείσει τους Δυτικούς συμμάχους της και περισσότερο την Ουάσιγκτον, ότι αποτελεί ένα εργαλείο αναχαίτισης και περιορισμού των προθέσεων της Ρωσίας σε σχέση με την αναδημιουργία των ζωνών επιρροής της τελευταίας. Αυτό το γεγονός, από τη μία, έχει πείσει τις ΗΠΑ ότι επενεργεί προς το συμφέρον τους και από την άλλη προς το συμφέρον της Τουρκίας, η οποία, όπως γίνεται πλέον φανερό, διεκδικεί τον ρόλο τους (ΗΠΑ) στην περιοχή. Οι τελευταίες δε, εξελίξεις στη Λιβύη όπου μετά την εξισορρόπηση της κατάστασης που έχει πετύχει η Τουρκία, έχει αυξήσει τις προοπτικές συνεργασίας της με τη Ρωσία σε αυτή τη χώρα κάτι που η τελευταία φαίνεται να προωθεί. Με αυτόν τον τρόπο, εδραιώνει τη θέση της στη χώρα αυτή της Βόρειας Αφρικής Τα πράγματα όμως στη περιοχή της Συρίας ίσως να είναι πιο περίπλοκα. Όπως έχουμε προαναφέρει, οι ΗΠΑ φαίνεται ότι αποχωρούν από τη Μέση Ανατολή. Εκεί όμως, δεν «παίζει» μόνο η Ρωσία αλλά και το Ιράν το οποίο, παρ’ όλες τις κυρώσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει από τη Δύση, ακολουθεί δυναμικά την ατζέντα του για την επέκταση της ζώνης επιρροής του. Σε αυτό το μέτωπο, η Τουρκία θα πρέπει να αντιμετωπίσει ένα σοβαρό δίλημμα. Απώθηση του Ιράν και της Χεζμπολάχ από Ιράκ και Συρία, κάτι που θα χαροποιούσε τους Δυτικούς συμμάχους της, αλλά και το Ισραήλ από το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, αναμένεται να δούμε αν υπάρχει σκέψη για ομαλοποίηση των σχέσεών του και τοποθέτηση πρέσβη στην Άγκυρα, ή συνέχιση της μέχρι σήμερα πολιτικής της. Η πρώτη επιλογή θα της προσδώσει ιδιαίτερα οφέλη και θα της επιτρέψει, τη συνέχιση της υλοποίησης του διακηρυγμένου δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» και του ενεργειακού της προγράμματος, ανενόχλητη με ό,τι σημαίνει αυτό για την Κύπρο και την Ελλάδα. Το πολύ να βρίσκεται κάθε τόσο, αντιμέτωπη με, άνευ πρακτικής σημασίας, διακηρύξεων και προτροπών από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, αλλά ώς εκεί. Η δεύτερη επιλογή θα σημαίνει γι’ αυτήν μια αργή και σταθερή φθορά. Η πρώτη επιλογή διευκολύνει τους Δυτικούς συμμάχους και την ίδια, σε ό,τι αφορά στην επαναφορά της και γιατί όχι στη λύση των οικονομικών της προβλημάτων. Βέβαια, και τα δύο μέτωπα είναι ανοικτά και τίποτε δεν έχει εξασφαλισθεί ακόμα. Η Τουρκία έχει πάρει μεν, τα εύσημα από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για τις εξελίξεις στη Λιβύη, έχει όμως πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι ακολουθεί με επιμονή τη δυναμικής της ατζέντα και αυτό πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά.
Ο κ. Κυριάκος Ν. Ποχάνης είναι αρχιπλοίαρχος (εα) Π.Ν. (πρώην διοικητής Κυπριακού Ναυτικού).
