Kathimerini.com.cy
Του Χρίστη Λοττίδη
Δυστυχώς και σε αυτή την κρίση αποδείχτηκε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι τα κομματικά συμφέροντα υπερκεράζουν το καλό της κοινωνίας, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων. Σε αυτό σε κάποιο βαθμό στις σύγχρονες κομματικές δημοκρατίες, ιδίως τις ανώριμες, μπορούσε κάποιος να βρει ελαφρυντικά. Αυτό όμως που δεν έχει καθόλου ελαφρυντικά είναι σε περιόδους κρίσεων και μη να επιχειρείται συνταγματική εκτροπή και προσπάθεια βάναυσης παραβίασης του Συντάγματος, θέτοντας σε κίνδυνο το ίδιο το πολίτευμα.
Κατά το κλασικό δόγμα της διάκρισης των εξουσιών, η άσκηση κάθε λειτουργίας πρέπει να αναλαμβάνεται από διαφορετική εξουσία, από διαφορετική οργάνωση και να αποφεύγεται η σύγχυση (ή συγκέντρωση ή διασταύρωση) των εξουσιών. Η θεωρία των τριών εξουσιών παρέχει απλουστευτική εικόνα της κρατικής δομής. Κατά τη διδασκαλία του Μοντεσκιέ, η διασφάλιση της πολιτικής ελευθερίας επιτυγχάνεται μόνον όταν οι τρεις εξουσίες ανατίθενται και ασκούνται από διαφορετικά όργανα. Αντίθετα δεν είναι αντικειμενικά δυνατή η ύπαρξη ελευθερίας, όταν οι τρεις εξουσίες ανατίθενται και ασκούνται από το ίδιο όργανο, είτε μονοπρόσωπο είτε πολυμελές. Αν οι νόμοι παράγονται και εφαρμόζονται από το ίδιο όργανο, υπάρχει κίνδυνος τυραννίας.
Τα όργανα, που ασκούν τις διαφορετικές εξουσίες, θα πρέπει να είναι κατά το δυνατό ανεξάρτητα μεταξύ τους. Ακόμη και κατά τη διδασκαλία του Μοντεσκιέ μεταξύ των οργάνων των τριών εξουσιών δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει πλήρης χωρισμός, αλλά ανεξαρτησία στην άσκηση της αρμοδιότητάς τους και συνεργασία για τη διασφάλιση της ελευθερίας. Κάθε όργανο θα πρέπει να είναι ανεξάρτητο να αποφασίζει στα όρια της αρμοδιότητάς του. Ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να εμποδίζει υπερβολές προερχόμενες από άλλα όργανα. Ο Μοντεσκιέ πίστευε ότι η πολιτική ελευθερία εξασφαλίζεται μόνο στα περιορισμένα πολιτεύματα, αλλά και εφόσον δεν εμφανίζεται κατάχρηση εξουσίας. Όπως διδάσκει η ίδια η ιστορική εμπειρία, εκείνος που έχει την εξουσία τείνει σε κατάχρησή της και προχωρεί μέχρις εκεί που θα συναντήσει όρια. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να εμποδίζεται η κατάχρηση της εξουσίας, δηλαδή επιβάλλεται η εξουσία να συγκρατεί την εξουσία (il faut que le pouvoir arête le pouvoir). Η αρχή της διάκρισης των εξουσιών αποκτά πολιτική σημασία στο πλαίσιο του αντιπροσωπευτικού συστήματος, στο οποίο άλλοι ασκούν την εξουσία αντί του λαού.
Αντίθετα η σημασία της υποχωρεί σημαντικά στο πολιτειακό πλαίσιο της άμεσης δημοκρατίας, στο οποίο υπερέχει η αυθεντία του εκλογικού σώματος. Ομοίως καθορίζεται και από τον λαό η άσκηση εξουσίας οποιουδήποτε οργάνου είτε ως νομοθέτης είτε ως συντακτικός νομοθέτης διά των αντιπροσώπων του. Με τη διαφορά ότι η εξουσία που δίνει ο υπέρτατος νόμος του κράτους, το Σύνταγμα, δεν αφήνει περιθώρια ευρείας ερμηνείας. Αυτό σημαίνει, με βάση την πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ότι οι πράξεις του κάθε οργάνου που ασκεί εξουσία όχι μόνο δεν πρέπει να βρίσκονται σε αντίθεση με τις διατάξεις του αλλά θα πρέπει συνάμα να βρίσκονται σε απόλυτη συμφωνία με το Σύνταγμα. Με απλά λόγια επέκταση των αρμοδιοτήτων που ρητά ορίζει το Σύνταγμα για ένα όργανο, είτε αφορά τον χρόνο είτε τις ίδιες τις πράξεις, δεν μπορεί να γίνει ούτε με μονομερή απόφαση, γιατί προσκρούει στα όρια της εξουσίας, ούτε με απλό νόμο, αλλά ούτε βεβαίως με την επίκληση γενικών αρχών και άλλων πηγών δικαίου, οι οποίες έπονται του Συντάγματος και θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία με αυτό.
Δηλώσεις από πολιτικούς αρχηγούς ότι εφόσον ένας διορισμένος αξιωματούχος μπορεί να ασκεί έλεγχο εκ των υστέρων ποιο το πρόβλημα να ασκεί εκ των προτέρων πραγματικά βάζει δυναμίτη στην ίδια τη λειτουργία του πολιτεύματος, τορπιλίζοντας την ίδια τη βασική αρχή της ίδιας της Δημοκρατίας της λαϊκής κυριαρχίας και την έννοια του λαού στην ευρεία έννοιά του, αλλά και στη στενή έννοιά του ως εκλογικού σώματος. Ο υπέρτατος νόμος του κράτους, που είναι το Σύνταγμα, καθορίζει τον ρόλο εκάστου σώματος, μονομελούς ή πολυμελούς οργάνου και καμία παραβίασή του δεν πρέπει να γίνεται ανεκτή από τον λαό.
