Kathimerini.com.cy
Στα πλαίσια της Κυπριακής Συνταγματικής τάξης όσο και στα πλαίσια του κοινοδικαίου έχει αναγνωριστεί γενικά η υποχρέωση στις ανακριτικές αρχές να διεξάγουν την ανακριτική διαδικασία κατά τρόπο δίκαιο, διαφανή και ορθό, απαλλαγμένο από ενστάσιμα στοιχεία, όπως η προκατάληψη, τα αλλότρια κίνητρα κλπ. Σύμφωνα με τη νομολογία μας, η επιταγή για δίκαιη ανάκριση πηγάζει από την εφαρμογή των κανόνων του Κράτους Δικαίου, ενώ η αμετάβλητη συνισταμένη των ανακριτικών αρχών, κατά τη διαλεύκανση του εγκλήματος, πρέπει να είναι η αναζήτηση της αλήθειας και κατ’ επέκταση ο σκοπός της ανάκρισης θα πρέπει να είναι η παρουσίαση της αλήθειας ενώπιον αρμοδίου δικαστηρίου.
Ως εκ τούτου, ο ανακριτής θα πρέπει να ενεργεί κατά τρόπον που να αποκλείει την πιθανότητα κατασκευής μαρτυρίας και η αμερόληπτη συμπεριφορά του θα πρέπει να αποκλείει και οποιανδήποτε υποψία ως προς τη γνησιότητα της ανάκρισης. Σε περίπτωση ελαττωματικής, σε σχέση με τα πιο πάνω, ανακριτικής διαδικασίας το δικαστήριο οφείλει να αξιολογεί τη μαρτυρία με καχυποψία. Περαιτέρω, με δεδομένο ότι ο τρόπος διενέργειας των ανακρίσεων επηρεάζει άμεσα τη δικαιότητα (fairness) ή όχι της δίκης συνεπάγεται ότι σοβαρές παραλείψεις των ανακριτικών αρχών μπορεί να οδηγήσουν σε απαλλαγή ενός κατηγορούμενου ως μέτρο ορθής απονομής της δικαιοσύνης, νοουμένου ότι οι παραλείψεις θέτουν τον κατηγορούμενο σε μειονεκτική θέση έναντι της κατηγορούσας αρχής.
Πράγματι, η αναστολή της δίκης ή η απόρριψη υπόθεσης για κατάχρηση της δικαστικής διαδικασίας χωρεί μόνο εφόσον απολήγει σε καταπίεση ή δυσμενή επηρεασμό του κατηγορούμενου. Είναι για αυτό το λόγο που παραλείψεις των ανακριτικών αρχών κατά την διενέργεια του ανακριτικού έργου, περιλαμβανομένων της πλημμελούς επιδίωξης επιστημονικών εξετάσεων, της μη λήψης γραπτών καταθέσεων σε σχέση με ουσιώδη γεγονότα, της μη παραλαβής αντικειμένων ως τεκμηρίων, της μη απεικόνισης μιας σκηνής ή της μη διενέργειας δοκιμής όπου αυτό είναι πρόσφορο, μπορούν να αποδυναμώσουν την αξιοπιστία του ανακριτικού έργου, τα δικαιώματα του κατηγορουμένου και στο τέλος την εκδοχή της κατηγορούσας αρχής.
Παρά τα πιο πάνω δυστυχώς η νομολογία μας ακόμα δεν αναγνώρισε ρητά το φαινόμενο το οποίο έχει αναγνωριστεί από την καναδική δικαιοσύνη ως το φαινόμενο του «Tunnel Vision». Ως εξηγείται σε καναδικές αποφάσεις, το φαινόμενο παρατηρείται όπου οι άνθρωποι πείθουν τους εαυτούς τους ότι μια θεωρία είναι αληθής και ακολούθως εστιάζουν μόνο με συμβατή προς αυτή την θεωρία μαρτυρία και παραγνωρίζουν μαρτυρία η οποία είναι ασυμβίβαστη με την πεποίθησή τους. Δηλαδή, το φαινόμενο κάποιος να εθελοτυφλεί ή να είναι δεκτικός σε παρωπιδισμό.
Στην ουσία το φαινόμενο εμφανίζεται όπου ελλείπει η αντικειμενικότητα κατά το στάδιο των ανακρίσεων, ή κατά το στάδιο της δίωξης όπου οι λειτουργοί αντί να ενεργούν προς όφελος της αλήθειας και της δικαιοσύνης ενεργούν προς όφελος είτε της ολοκλήρωσης της υπόθεσης ή της όποιας υποκειμενικής πίστης τους ως προς τα γεγονότα έτσι ώστε αυτά να γίνουν αποδεκτά ως τα πραγματικά γεγονότα.
Η Καναδική Δικαιοσύνη επεσήμανε το απαράδεκτο αλλά και το επιρρεπές του φαινομένου του παρωπιδισμού, καθότι αυτό μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιοδήποτε στάδιο και από οποιονδήποτε λειτουργό που εμπλέκεται στο στάδιο διενέργειας του ανακριτικού έργου, στο στάδιο παρουσίασης της υπόθεσης ή λήψης απόφασης σε επίδικα θέματα. Επισημάνθηκε δε ότι οι ανακριτικές αρχές, η κατηγορούσα αρχή, οι συνήγοροι υπεράσπισης αλλά και το Δικαστήριο οφείλουν ενεργά να προσπαθούν να αποφύγουν φαινόμενα παρωπιδισμού και το ρίσκο συνεπεία αυτού του φαινομένου σε λανθασμένες καταδίκες.
Η μικρή κοινωνία μας η οποία βομβαρδίζεται με «γεγονότα» και «ειδήσεις» σε δυσανάλογο βαθμό ως προς την «αλήθεια» τους, την «σχετικότητά» τους ή την «βαρύτητά» τους έχει ανάγκη τα Κυπριακά Δικαστήρια να βάλουν τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων, αντικρίζοντας και δίδοντας όνομα στα φαινόμενα προκατάληψης κατά την διενέργεια του ανακριτικού έργου αλλά και της δίκης Ενώ η Κυπριακή Δικαιοσύνη επικροτεί την ειλικρινή προσπάθεια των ανακριτικών αρχών και της κατηγορούσας αρχής, στην υποβοήθηση του Δικαστηρίου να αναζητήσει την αλήθεια, εντούτοις η ρητή αναγνώριση του φαινομένου του παρωπιδισμού αναμφίβολα θα βοηθήσει στην καταστολή του.
*(Ο Χρίστος Ιωαννίδης είναι συνέταιρος, Δικηγόρος – Νομικός Σύμβουλος στον Δικηγορικό Οίκο Αγγελίδης, Ιωαννίδης, Λεωνίδου ΔΕΠΕ - LLPOLawFirm)
