Kathimerini.com.cy
Διανύουμε μια πολύ σημαντική περίοδο κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών μετατοπίσεων. Οι φεμινίστριες και διάφορες ομάδες πολιτικής πίεσης στον τόπο μας και σε ολόκληρο τον κόσμο προειδοποιούσαν πολύ πιο πριν από την πανδημία COVID-19 για τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής, των πολέμων και την επικείμενη παγκόσμια κρίση υγείας και οικονομίας. Αυτή η στιγμή πολιτικής αφύπνισης αποτελεί και μια ευκαιρία για κοινωνικό και πολιτικό μετασχηματισμό. Απορρίπτοντας την επικρατούσα ανδροκρατούμενη πολιτική, οι γυναίκες αρχίζουν να αναζητούν νέες ιδέες, οργανισμούς και συμμαχίες, για την καταπολέμηση της πατριαρχίας, του ρατσισμού, της οικονομικής εκμετάλλευσης, των συγκρούσεων και της οικολογικής κρίσης. Αμφισβητούν τη διαφθορά των κρατικών θεσμών, των πολιτικών ελίτ και αυτών που συσσωρεύουν ιδιωτικό πλούτο. Θέτουν στο τραπέζι κρίσιμες ερωτήσεις σχετικά με το έλλειμα δικαιοσύνης όσον αφορά τη σεξουαλική βία, την ανικανότητα των θεσμών να προστατεύσουν τις ευάλωτες ομάδες.
Θα πρέπει να σημειωθεί βέβαια ότι το διαδίκτυο και τα μέσα/εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης έχουν προσφέρει στις γυναίκες μια σημαντική πλατφόρμα για να εκφράσουν τις σκέψεις και τις απόψεις τους. Αυτό συνδέεται άμεσα με τις κοινωνικές και πολιτικές διαδικασίες. Την τελευταία δεκαετία και ειδικά τον τελευταίο χρόνο τα φεμινιστικά κινήματα ανακατασκευάζουν την έννοια της απεργίας, της διαδήλωσης και των επαναστάσεων παγκοσμίως (βλ. hashtags: #metoo #NosotrasParamos, #WeStrike, #VivasNosQueremos, #TimesUp, #Feminism4the99, #blacklivesmatter, #OneBillionRising, και από Κύπρο #IBelieveHer, #ΕίναιΗΩρα, #CyprusGangRape, #ΩςΔαμε). Αυτές οι νέες ομάδες πίεσης, συμβάλλοντας και στα παγκόσμια φεμινιστικά δίκτυα/κινήματα, ανακατασκευάζουν την έννοια της εξουσίας.
Αναδεικνύουν τη δύναμη από τα κάτω. Μας δείχνουν ότι έχουν αρκετή δύναμη για να αμφισβητήσουν και να διαταράξουν τις υπάρχουσες δομές εξουσίας και να ξαναγράψουν τον πολιτικό χάρτη. Απ’ ό,τι φαίνεται η κοινωνία είναι έτοιμη για αλλαγή και ουσιαστική ισότητα των φύλων. Ωστόσο, τα πολιτικά κόμματα είναι οι φορείς/θεσμοί που δεν ανταποκρίνονται σε αυτή την ανάγκη. Αυτό φαίνεται από τα μεγάλα ποσοστά αποχής στις εκλογές, αλλά και από τις διαδηλώσεις που γίνονται καθημερινά στον τόπο μας. Γιατί; Επειδή απειλείται η αποκλειστική και ιεραρχική εξουσία τους – η πατριαρχική και ανδροκρατούμενη δομή τους. Παρά το γεγονός ότι η ισότητα φύλων θεωρείται στη χώρα μας κατοχυρωμένη σε θεσμικό επίπεδο, δεν αναιρείται η ισχνή παρουσία των γυναικών σε δομές εξουσίας, κέντρα λήψης πολιτικών αποφάσεων και αντίστοιχες διαδικασίες. Τόσο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, το Κυπριακό Λόμπι Γυναικών, όσο και άλλες φεμινιστικές ομάδες/δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών καταδικάζουμε τις διαδικασίες και καθυστερήσεις με τις οποίες γίνεται η σύσταση των εκλογικών καταλόγων και προγραμμάτων για όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, ότι πρέπει να αλλάξει η μαρκετίστικη προσέγγιση στη θέσπιση δημόσιων πολιτικών. Οι πολιτικές του κράτους (π.χ. Εθνικά Σχέδια Δράσης) πρέπει να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες της κοινωνίας. Παρά τις αποσπασματικές προσπάθειες, τα μεγαλύτερα εμπόδια για ουσιαστική ισότητα των φύλων είναι: (1) Η έλλειψη οράματος και ολιστικού στρατηγικού σχεδιασμού που να είναι βασισμένος στις αρχές της ισότητας των φύλων, (2) η έλλειψη συγκεκριμένων/μετρήσιμων μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων στόχων, (3) δεν περιλαμβάνουν συγκεκριμένους ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας και της επίδρασης των δράσεων που προνοούν (4) απουσιάζει ένας ουσιαστικός διάλογος με την κοινωνία των πολιτών και δεν γίνεται εμπλοκή περιθωριοποιημένων ομάδων ή/και όλων των ομάδων γυναικών που επηρεάζονται, (5) οι κρατικοί προϋπολογισμοί είναι εξευτελιστικά ανεπαρκείς. Γι’ αυτό, λοιπόν, η Κύπρος παραμένει ανάμεσα στις χώρες με τον χαμηλότερο Δείκτη Ισότητας και συγκεκριμένα στην 21η θέση ανάμεσα στις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δείκτης Ισότητας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων-EIGE, 2020).
Και επειδή οι αριθμοί έχουν σημασία: Η απουσία έμφυλων στατιστικών για παράδειγμα από την εκλογική υπηρεσία – κάτι πολύ απλό που όμως χρειάζεται μια πολιτική απόφαση για να γίνει. Αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα, π.χ. χρειαζόμαστε ενιαίο σύστημα καταγραφής όλων των μορφών έμφυλης βίας, για τις αμβλώσεις κ.λπ. Μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούμε να έχουμε πολιτικές που να αντικατοπτρίσουν τις ανάγκες αυτές.
Η δε συνεργασία κράτους και κοινωνίας των πολιτών είναι αναγκαία και πρέπει να υπάρχει, όμως από κριτική φεμινιστική ματιά τα προβλήματα δημιουργούνται όταν αυτή η σχέση δεν γίνεται συνεργατικά αλλά μέσα από μια προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της ευθύνης, οικειοποίησης της εμπειρογνωμοσύνης ή του λόγου (της γλώσσας) των ΜΚΟ και κάποιες φορές «φίμωσης» κάποιων ομάδων/οργανισμών. Τέλος, ας μιλήσουμε για φεμινιστική χρηματοδότηση (feminist funding). Οι αριθμοί και τα ποσοστά της συμμετοχής γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων παραμένουν αμετακίνητα τα τελευταία δέκα χρόνια. Ουσιαστική ισότητα των φύλων στον τομέα της εξουσίας δεν σημαίνει μόνο ισόρροπη συμμετοχή σε όλα τα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Σημαίνει: πολυφωνία, πρόσβαση σε δικαιώματα, έλεγχος όλων των θεσμών εξουσίας, ολιστική και φεμινιστική προσέγγιση στις πολιτικές του κράτους, και πολιτικές ισότητας χωρίς εξαιρέσεις, προϋπολογισμοί που να αντικατοπτρίσουν τις ανάγκες όλων των γυναικών χωρίς αποκλεισμούς. Γιατί, λοιπόν, να μη διεκδικήσουμε χρηματοδότηση που να είναι βασισμένη στις αρχές της ισότητας των φύλων και η οποία να έχει την ευελιξία να στηρίξει τις οργανικές ανάγκες των κοινοτήτων μας;
*Η κα Χριστίνα Καϊλή (Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου) είναι υποψήφια διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου.
