Της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΣΠΥΡΟΥ
Σε αντίθεση με τον Μάρτιο του 2013 και την κατάρρευση του τραπεζικού μας συστήματος, σήμερα καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε εκτός του κορωνοϊού και τον οικονομικό αντίκτυπο ενός αόρατου εχθρού, έχοντας πολύ λίγη πληροφόρηση ή στοιχεία σχετικά με το πόσο σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις στην οικονομία μας. Οι επιστημονικές προβλέψεις δεν μπορούν να εκτιμήσουν τη διάρκεια της πανδημίας και κανένας δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει σε ποιο βαθμό θα επηρεαστεί η εγχώρια και παγκόσμια οικονομία, πόσο θα μειωθούν τα εισοδήματα, πόσες θέσεις εργασίας θα χαθούν και πόσες επιχειρήσεις θα μπορέσουν να επιβιώσουν και για πόσους μήνες. Η αντιπαραβολή με τον Μάρτιο του 2013 δεν είναι μη αναμενόμενη και πολύ περισσότερο ούτε τυχαία. Τότε, το οικονομικό έλλειμμα ήταν γνωστό και με τα επιβαλλόμενα αναγκαστικά μνημόνια και τις πολιτικές περικοπών, αλλά και με τη στήριξη του ιδιωτικού τομέα, η κυπριακή οικονομία πήρε μπρος και κατάφερε να δημιουργήσει συνολική ανάπτυξη 8,4% μέχρι και το 2019, ενώ μετέπειτα συνέχισε να παρουσιάζει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης (όμως με τάσεις επιβράδυνσης). Αναμφίβολα, ο τομέας των υπηρεσιών αποτελεί την κινητήρια δύναμη της κυπριακής οικονομίας και είναι ο πλέον ραγδαία αναπτυσσόμενος τομέας με τη συνεισφορά του στο ΑΕΠ του 2017 να ξεπερνά το 80%. Το 2013 και παρά την αβεβαιότητα που κυριάρχησε στην κυπριακή οικονομία, εξαιτίας της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος υπήρξε η κινητήριος δύναμη επανεκκίνησης και γρήγορης ανάκαμψης.
Σήμερα οι ΗΠΑ άνοιξαν τις στρόφιγγες για να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας του Covid-19. Ομόφωνα το Κογκρέσο πέρασε το μεγαλύτερο, στην παγκόσμια ιστορία, πακέτο στήριξης της οικονομίας αξίας 3 τρισ. δολαρίων (2,70 τρισ. ευρώ) για να αντιμετωπιστούν οι αναμενόμενες οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Επιπλέον αναμένεται ότι ακολουθεί πακέτο σοβαρών φορολογικών ελαφρύνσεων. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο μια τέτοια κίνηση και τακτική είναι σωστή. Οι αγορές φαίνεται να συμμερίζονται την τακτική των μέτρων στήριξης του Κογκρέσου, σημειώνοντας ρεκόρ ανάκαμψης την εβδομάδα που πέρασε, κλείνοντας με αύξηση της τάξης του 12,84%, γεγονός που έχει να παρατηρηθεί από το 1933.
Σήμερα, όπως και πολλές φορές στο παρελθόν ο ιδιωτικός τομέας σείεται συθέμελα και απειλείται με οικονομική καταστροφή. Σήμερα οπωσδήποτε ο ιδιωτικός τομέας χρειάζεται σοβαρή υποστήριξη με διάφορους τρόπους από την κυβέρνηση. Έλαβε, όμως, την αναγκαία υποστήριξη ο ιδιωτικός τομέας μέσω των πρόσφατων μέτρων που προώθησε και προωθεί η κυβέρνηση στη Βουλή των Αντιπροσώπων; Επιπλέον τίθενται ακόμη και τα ακόλουθα λογικά ερωτήματα: Α) Μια επιχείρηση που έχασε το 90% του εισοδήματός της και αυτή που έχασε μόλις το 30% θα πρέπει να έχουν την ίδια αντιμετώπιση; Β) Τι θα συμβεί με τις πληρωμές των κοινωνικών ασφαλίσεων, του φόρου εισοδήματος και των άλλων λοιπών φόρων; Γ) Πόσο θα επηρεαστεί ο τομέας των ακινήτων με την αναστολή εργασιών του κατασκευαστικού τομέα και την μη καταβολή ενοικίων; Δ) Πώς θα επηρεαστούν οι ξένοι επενδυτές με την επιβολή φόρου παρακράτησης σε μερίσματα ύψους 15% από όλες τις θυγατρικές ρωσικών συμφερόντων μετά την ανακοίνωση του πρόεδρου Πούτιν; E) Πώς επηρεάζονται τα παγκόσμια φορολογικά σχέδια και σχήματα με έδρα την Κύπρο, αφού η απαγόρευση μετακινήσεων επηρεάζει άμεσα τη φορολογική κατοικία ατόμων αλλά και εταιρειών με βάση το φορολογικό σύστημα της Κύπρου;
Θέλουμε να ελπίζουμε ότι το πακέτο στήριξης της κυβέρνησης που ψηφίστηκε θα είναι μόνο η αρχή, αφού περιλαμβάνει μέτρα που καλύπτουν μόνο συγκεκριμένη μερίδα εργαζομένων και αφήνει ακάλυπτες χιλιάδες επιχειρήσεις ή αυτοεργοδοτούμενους που δεν ανέστειλαν τις εργασίες τους με βάση τα διατάγματα του Υπουργείου Υγείας αλλά σαν αποτέλεσμα της αλυσιδωτή δράσης και συνέπειας των διαταγμάτων αυτών. Η έμπρακτη στήριξη στις επιχειρήσεις που συμπεριλαμβάνει και τους αυτοεργοδοτούμενους θα μπορούσε να υλοποιηθεί με πρακτικά βήματα που θα διασφαλίσουν το αίσθημα της κοινωνικής ασφάλειας και σταθερότητας σε μια περίοδο που ο δείκτης του φόβου και της αβεβαιότητας βρίσκεται στα ύψη. Δεν έχουμε προσέξει να αποφασίστηκαν οποιεσδήποτε φορολογικές ελαφρύνσεις ή μειώσεις στον συντελεστή του εταιρικού φόρου στα μέτρα που έχουν ήδη ψηφιστεί που θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να μη μειώσουν μισθούς ή ακόμα και να μην απολύσουν μέλη του προσωπικού τους. Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν φορολογική έκπτωση στο μηνιαίο έξοδο μισθοδοσίας κατά 200% του πραγματικού κόστους της εταιρείας, ως ελάχιστο, για τους μήνες που τα έσοδα θα επηρεαστούν άμεσα από την πανδημία Covid-19, νοουμένου ότι οι εταιρείες θα συμμορφώνονταν με τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
- Μη απολύσεις εργαζομένων, εκτός των περιπτώσεων που υπάρχει παράβαση των κανόνων της συνήθους πολιτικής της εταιρείας, όπως είναι π.χ. η μη επαγγελματική και η μη ηθική συμπεριφορά ως επίσης και η χαμηλή επίδοσης κ.λπ. και
- Η αποφυγή μείωσης των μισθών των εργαζομένων.
Τα μέτρα στήριξης πρέπει επίσης να προβλέπουν παγοποίηση καταβολής του φόρου εισοδήματος για φυσικά πρόσωπα για τους μήνες της πανδημίας και πιο συγκεκριμένα εάν η πανδημία διαρκέσει 4 μήνες, στον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος, ο φορολογούμενος θα περιλαμβάνει εισόδημα 8 μηνών με τον αντίστοιχο φόρο εισοδήματος μόνο γι’ αυτούς τους μήνες. Όσον αφορά τις συντάξεις, ούτε αυτές θα πρέπει να φορολογούνται για τους μήνες που θα διαρκέσει η πανδημία του κορωνοϊού ενώ οι πληρωμές στο Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓΕΣΥ) θα πρέπει να ανασταλούν για τους συνταξιούχους (δηλ. γυναίκες άνω των 63 ετών και άνδρες άνω των 65 ετών). Οι εισφορές στις κοινωνικές ασφαλίσεις θα πρέπει να μειωθούν κατά 50% για τους εργοδότες, τους μισθωτούς και τους αυτοεργοδοτούμενους για τους σχετικούς μήνες όπως εξηγείται πιο πάνω. Με αυτό τον τρόπο θα δοθεί ανάσα αλλά και αίσθημα σταθερότητας στους ιδιώτες και στις επιχειρήσεις και ταυτόχρονα θα ενισχύσει τη ρευστότητα με αποτέλεσμα να μειωθεί η ανάγκη εκταμίευσης τραπεζικού δανεισμού με κίνδυνο την αλόγιστη χρησιμοποίησή του αλλά και την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Το περιβάλλον είναι αρκετά άγνωστο και μεταβαλλόμενο και δύσκολα οι επιχειρήσεις θα είναι σε θέση να προβλέψουν τις εισροές τους και τις ανάγκες τους σε κεφάλαιο κίνησης με αυξημένη την πιθανότητα λάθους στις προβλέψεις και τον προϋπολογισμό, με κίνδυνο να οδηγηθούμε στα λάθη που οδήγησαν στην τραπεζική κρίση του 2008, όταν οι τράπεζες έδιναν δάνεια 120% της εξασφάλισής τους χωρίς καμία εκτίμηση της δυνατότητας αποπληρωμής.
Ο τομέας των ακινήτων
Ο τομέας των ακινήτων είναι ίσως ο πιο σοβαρός σήμερα παραγωγικός τομέας της κυπριακής οικονομίας και πρέπει να αντιμετωπιστεί με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα. Η αναστολή των εργασιών του οικοδομικού και κατασκευαστικού τομέα μπορεί και θα επιφέρει αλυσιδωτές δυσμενείς επιπτώσεις στον τομέα αυτό. Για τα υπό ανέγερση και ανεγειρόμενα οικοδομικά έργα έχουν γίνει πολλές συμφωνίες με τα εμπλεκόμενα μέρη, οι οποίες δυνατό να δημιουργήσουν σωρεία νομικών διαφορών και οικονομικών αξιώσεων στο μέλλον εκτός των άμεσων προβλημάτων και επιπτώσεων που θα δημιουργήσουν στην κυπριακή οικονομία. Πολλές από τις συμφωνίες αυτές στηριχθήκαν σε ορισμένες δημόσιες εξαγγελίες της κυβέρνησης, οι οποίες φαίνεται ότι δεν τηρούνται, πράγμα το οποίο μπορεί να κλονίσει ανεπανόρθωτα και την αξιοπιστία της Δημοκρατίας. Ένα άλλο πρόβλημα το οποίο σίγουρα θα προκύψει είναι και το θέμα των ενοικίων, το οποίο δεν έχει αντιμετωπιστεί με τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί και ελπίζουμε να αντιμετωπιστεί στο μέλλον. Ένας έμπρακτος τρόπος θα ήταν η αναστολή της πληρωμής ενοικίου και η μερική επιδότηση του εξόδου αυτού σε επιχειρήσεις (εταιρείες και αυτοεργοδοτούμενους) που έχουν αναστείλει τις εργασίες τους, λόγω των διαταγμάτων του Υπουργείου Υγείας ή σε επιχειρήσεις που παρατηρείται περισσότερο από το 30% μείωση του εισοδήματός τους όπως επίσης και για προσωρινά απολυθέντες εργαζομένους για τους σχετικούς μήνες.
Ενθάρρυνση δωρεών
Η πανδημία του Covid-19 χτυπά πρώτα την υγεία μας και τη ζωή μας που είναι τα πρώτιστα για τον κάθε άνθρωπο αγαθά. Για να μπορέσουμε να νικήσουμε την πανδημία πρέπει να διαφυλάξουμε και να ενισχύσουμε το Σύστημα Υγείας, τους γιατρούς και τους νοσηλευτές μας που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης. Σε πολλές χώρες παρατηρούμε ότι άρχισαν να γίνονται πολλές δωρεές χρηματικές και άλλες για την ενίσχυση του Συστήματος Υγείας. Αυτό οπωσδήποτε θα γίνει και στην Κύπρο και πρέπει να το ενθαρρύνουμε με πρακτικά και νομικά μέτρα. Είναι καίριο να προαχθούν πρωτοβουλίες δωρεάς ιατρικού εξοπλισμού, αλλά και οποιασδήποτε άλλης εισφοράς που θα βοηθούσε, είτε στην πρόληψη της εξάπλωσης της πανδημίας, είτε στη θεραπεία της είτε στην έρευνα για τη θεραπεία της και να δοθούν φορολογικές ελαφρύνσεις. Με τα σημερινά δεδομένα όχι μόνο δεν προάγονται τέτοιες ενέργειες, αλλά φορολογούνται, αφού δεν συγκαταλέγονται ανάμεσα στις εγκεκριμένες φιλανθρωπικές δωρεές. Απαιτείται η άμεση φορολογική μεταρρύθμιση που θα δίνει φορολογική έκπτωση και πιο συγκεκριμένα πρέπει να υπολογίζονται οι εισφορές εις διπλούν για φορολογικούς σκοπούς. Με πρακτικό τρόπο αυτό σημαίνει ότι ο φορολογούμενος θα μπορεί να αφαιρέσει το 200% της δωρεάς από το φορολογητέο εισόδημά του. Επιπλέον μέτρο θα ήταν η επιστροφή του ΦΠΑ που εφαρμόζεται σε αγορές ιατρικού εξοπλισμού και οτιδήποτε άλλα παρεμφερή υλικά για την καταπολέμηση του ιού. Με αυτό το τρόπο δείχνουμε έμπρακτα την ευγνωμοσύνη μας στους ανθρώπους που ενισχύουν οικονομικά την προσπάθεια για την καταπολέμηση της πανδημίας. Το μέλλον και η ανάπτυξη της χώρας ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί και πρέπει να υπάρξει μια πιο ολοκληρωμένη και συλλογική προσπάθεια για στήριξη. Οι πιο πάνω εισηγήσεις αποτελούν την αρχή μιας πρωτοβουλίας που θα πρέπει να ξεκινήσει για να προστατευθεί το οικονομικό γίγνεσθαι. Αναμφίβολα πρέπει επειγόντως οι αρμόδιοι να δουν το θέμα σοβαρά και τις επερχόμενες τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις και να μη μετακινήσουν το βάρος της ευθύνης για ενίσχυση στον τραπεζικό τομέα. Διότι εάν δεν επιβιώσει οικονομικά ο ιδιωτικός τομέας ποιος τελικά θα καταβάλει τα τεράστια ιατρικά έξοδα που αναμένεται να καταβληθούν και ποιος θα πληρώσει το μισθολόγιο της δημόσιας υπηρεσίας;
Στο διάγραμμα φαίνεται ο πραγματικός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης 2009-2019 (στοιχεία διορθωμένα ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις και τις εργάσιμες μέρες, %). Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία
Η κα Αλεξάνδρα Σπύρου, Bsc, ACA, TEP, είναι εκτελεστική οικονομική διευθύντρια στην Ηλίας Νεοκλέους & Σια ΔΕΠΕ.
